BOEKBESPREKING

Dr. Menken is hoogleraar Nieuwe Testament aan de faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg. Hij publiceerde veel over het Evangelie en de brieven van Johannes, die hij identificeert met de discipel Johannes. Ik vind deze publicatie buitengewoon accuraat en leerzaam, een nuttig hulpmiddel, zeker ook voor kerkelijk werkers en voorgangers. De uitgave maakt onderdeel uit van de serie ‘Tekst en toelichting’, die onder redactie van prof.dr. C.J. den Heyer en dr. W. van der Meer staat. De brieven van Johannes stammen volgens dr. Menken van dezelfde auteur, die zichzelf aanduidt als ‘de oudste’ (leerling van de ooggetuigen van Jezus). Hij is de voornaamste van de in de brieven genoemde ‘wij-groep’.

In zijn nauwgezette uitleg volgt dr. Menken de tekst op de voet. Uitvoerig schetst hij de vooral in Johannes’ eerste brief meermalen genoemde dwaalleer. Daarin werd het mens-zijn en met name de dood van Jezus niet van belang geacht voor het eigen heil. Een groot misverstand als zou het mens-zijn van Jezus er niet toe doen. De opponenten zagen in Jezus een Jezus wiens mens-zijn en zoendood voor het geloof irrelevant waren. Zij claimden voor zichzelf een directe relatie met God en achtten zich nu reeds onttrokken aan het zondebestaan. Geheel in tegenstelling tot wat mensen in de Johanneische gemeente voor waar hielden, namelijk dat ‘Jezus zowel object als subject van verzoening is’ en als zodanig bestemd voor heel de wereld. Vanwege hun ethisch dualisme zijn er volgens de auteur lijnen te trekken naar de Qumrangroep (o.a. de regel der gemeenschap).

Vooral de perikoop 1 Johannes 3:6 - 10 vraagt onze aandacht. Daarin wordt gesteld dat een kind van God niet kan zondigen, omdat hij bij zijn doop het nieuwe leven ontving en ‘door God is verwekt’. Aldus Menken. Hij noemt dit: de door God geschonken ’status’ van de christen. Zijn zaad (Gods woord/ Geest) blijft in hem. Maar hoe is dat te rijmen met 1 Johannes 1:8-2:2, waar nadrukkelijk betuigd wordt dat hij die zegt niet te zondigen, liegt. Wat in de eerstgenoemde perikoop wordt gezegd moet daarom betekenen dat de gelovige niet kan zondigen in de zin van het bedrijven van eschatologische wetteloosheid. Anders gezegd: hij kan de zonde niet ongeremd doen; hij leeft niet in opstand tegen God.

De auteur geeft telkens zinvolle explicaties van grondwoorden in de brieven (zoals van liefde en liefhebben; van wereld, in de zin van: van God afgeweken wereld). Ook zijn uitleg van de uitdrukking ‘zonde tot de dood’ is terzake. Jammer dat hij het woord voor ‘Voorspraak’ in 1 Johannes 2:1 met ‘Helper’ weergeeft. Het zogenaamde comma Johanneüm (1 Joh.5:7b-8a: drie zijn er die getuigen in de hemel: de Vader, het Woord en de Heilige Geest en deze drie zijn Eén) ontbreekt in de oudste handschriften en lijkt een latere invoeging. Maar daarover is het laatste woord toch nog niet gezegd.

C. den Boer, Barneveld

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen