Theologie en communisme

H romádka is een theoloog die vanaf de jaren ’50 ten tijde van het communistische regime intensief zoekt naar een verbinding tussen theologie en communisme. De Westerse cultuur is volgens hem niet in staat om vrede te stichten en een nieuwe orde van sociale gerechtigheid te vestigen. De Westerse cultuur is in crisis en gaat ten onder aan ‘geloof en doe wat je wilt’.

Het communisme bestrijdt dit. Volgens Hromádka staat het communisme voor gemeenschappelijke overtuigingen die een cultuur kunnen samenbinden, waarin alle klassen een plaats hebben, waarin het gebrek aan broederschap in economie en cultuur bestreden kan worden.

Voorlaatste station

Hromádka beweert niet dat de

communistische ideologie hetzelfde is als het christelijke dogma. Het communisme is als een trein die stopt bij het voorlaatste station. Het communisme is in zichzelf niet in staat de geschiedenis volledig te peilen en de status van de mens in te zien, het heeft de kerk daarbij nodig. Er is een fundamentele onwetendheid, namelijk het inzicht dat alleen God en niet de partijtop de geschiedenis regeert en dat de mens zondig is.

Hromádka is volledig overtuigd dat het communisme op een gegeven moment zal erkennen dat het de kerk nodig heeft en dat een totalitair regime niet de weg is tot het ideaal van het communisme: sociale gerechtigheid. De kerk is daarom geroepen de goede intenties van het communisme te bevorderen en te zuiveren van menselijke fouten.

Nieuwe tijd nodig

God schrijft de geschiedenis door middel van crisis en redding. In Christus zien wij dat het scherpst. Ook nu schrijft God nog geschiedenis. Het Westen is de oude orde in crisis. Het communisme is de nieuwe orde en de mogelijkheid tot Gods reddende werk.

Hromádka heeft zich onder andere bij de Wereldraad voor Kerken verdedigd en het kapitalistische Westen veroordeeld. Het Westen is ongeschikt om de wereld na de oorlogen weer vorm te geven. Er is een nieuwe tijd nodig.

Geloof in goodwill

Het is niet mijn bedoeling om te oordelen over Hromádka en ik heb ook ongetwijfeld een karikatuur van zijn theologie geschetst. Hromádka was wellicht naïef. Hij geloofde heilig in de goodwill van de communisten, het harde regime en haar slachtoffers zouden tijdelijk zijn. Hij geloofde dat ze, als religievijandig regime, op een gegeven moment de kerk nodig zouden hebben. Ook al bedraagt het aantal protestanten in Tsjechië slechts 5 procent van de bevolking. Zijn positieve insteek naar het communisme zorgt er echter wel voor dat de protestantse kerk kan bestaan tijdens het regime. De Rooms-Katholieke Kerk onder de leiding van het Westerse Vaticaan kiest daarentegen vol voor het verzet en graaft daarmee haar eigen graf. Maar het blijft onvoorstelbaar dat Hromádka internationaal voor communisme pleit terwijl hij weet dat er rooms-katholieke broeders en zusters om hun geloof in de gevangenis zitten.

Praagse Lente

Tijdens de Praagse Lente van 1968 lijkt Hromádka echter gelijk te krijgen. Het regime kiest onder leiding van Dub ek voor een gematigde koers. Dub ek pleit voor verregaande democratisering en pluralisering van de hele maatschappij, op politiek, economisch, wetenschappelijk en cultureel terrein. Voor velen is dit het bewijs dat een humaan communisme mogelijk is. De nieuwe rechtvaardige orde krijgt eindelijk gestalte. Het is de realisatie van de hoop, droom en profetie van Hromádka.

Wij kunnen niet genoeg indenken hoe sterk dat gevoelen geweest moet zijn.

Echter, op 20 augustus van datzelfde jaar vallen legers onder leiding van Rusland het toenmalige Tsjechoslowakije binnen en maken een bruut einde aan deze hoopgevende lente. Het regime krijgt zijn oude totalitaire positie terug, maar verliest elke steun onder de bevolking. De mensen geloven niet meer in het communisme en schikken zich lethargisch naar de situatie.

Hromádka sterft gedesillusioneerd in 1969.

Geert van Meijeren

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen