Mensen in geestelijke mist

E en gesprek met een oudere man, jarenlang ambtsdrager geweest in de kerk en zijn hele leven onder het Woord geweest, maar inmiddels zegt hij gelaten tegen me: ‘Als ik ’s nachts wakker lig, denk ik steeds vaker:

Waarschijnlijk is er niets.’ En ik doe alles wat ik kan om op dat punt met hem door te praten, om daar te komen waar die verblinding gebeurt, maar ik kom er niet, zijn geest lijkt wel onaanraakbaar.

Een gesprek met een jonge jongen, komend uit een kerkelijk meelevend gezin. Hij had zojuist de begrafenis meegemaakt van een leeftijdgenoot. Er is op de herdenkings-bijeenkomst wat te drinken, er is popmuziek, er zijn sportherinneringen van de dode tiener, maar niets meer over God. Het raakt me.

Ik val stil en zeg: Wat erg dat zelfs de Naam van God niet meer klinkt, niets meer: geen protest, geen vuist, geen herinnering. De jongen kijkt me aan en zegt: dominee, het was de mooiste begrafenis die ik meemaakte, en God, die heb ik niet gemist. De ervaring dat zelfs de afwezigheid van God niet meer opgemerkt wordt. Dat imponeert me.

Zo vanzelfsprekend

Of de flarden die je leest, bijna dagelijks, van cultuurdragers in onze maatschappij. Als D66’er Hans van Mierlo overlijdt, lees je in zijn In Memoriam over zijn geloofsafval: ‘’t Viel me een beetje tegen dat het zo vanzelfsprekend ging. Ik had me er meer van voorgesteld.’ Steeds datzelfde patroon: geen gevecht, geen pijn, eigenlijk alleen maar gelatenheid.

Of het interview in Wapenveld met historicus Peter van Rooden, met de aangrijpende slotzinnen: ‘Ik ging op mijn achttiende studeren. In die tijd ging ik ’s zondags nog twee keer naar de kerk, helemaal vrijwillig. Maar die Peter van Rooden kan ik me eigenlijk niet herinneren, die is gewoon uit mijn herinnering verdwenen. Ik ben dus rustig weggegleden en weet niet goed hoe het gebeurd is. Geen rebellie, geen opstand, geen bevrijding, just drifting.’

Cocon

Dat imponeert mij, als gelovige en als predikant. In de eerste plaats omdat ik weet waar ze het over hebben. Omdat ik ergens weet heb van die cocon die deze cultuur om je heen kan leggen waardoor alle geloofstaal je bij vlagen vreemd wordt. Omdat ik ergens aanvoel dat die sluier die in onze cultuur aanwezig is, mij ook wil hebben, mij omgeeft, mij ook kan krijgen, tenzij ik vastgehouden word. Het imponeert me omdat, als ik hen onder mijn gehoor heb, omdat het dan lijkt alsof ik in de leegte praat.

Onstuitbaar

Bonhoeffer houdt in zijn Londense jaren een voordracht over ‘De tragedie van het profeet-zijn en haar blijvende betekenis’ en dan zegt hij over de roeping van Jesaja: ‘Een nauwelijks te dragen last krijgt Jesaja opgelegt: zijn geliefde volk te moeten prediken en te weten dat hij in het luchtledige zou praten, ja meer nog, dat hij door de prediking het boze steeds meer naar buiten laat komen, steeds duidelijker maakt, en zo de oordeelsdag steeds dichterbij brengt.’

Bonhoeffer kan dat zo zeggen omdat hij Jesaja’s ervaring waarschijnlijk gedeeld heeft in de situatie van zijn eigen cultuur, waar iets aan het gebeuren was dat net als in Jesaja’s

tijd onstuitbaar leek. En juist door het Evangelie zo toegespitst te zeggen, werd die tegenmacht ook benoemd, maar gebeurde waarschijnlijk ook de afwijzing, het zich juist toewenden naar dat andere wat in die cultuur om zich heen greep.

Grote woorden, maar op een bepaald niveau begrijp ik gelijk waar het over gaat, als Bonhoeffer dat schrijft: dat je door het Evangelie te preken, vandaag, ook nogal eens de lege ruimte betreedt van de onaanraakbare mens, dat het je ineens overvalt voor hen in het luchtledige te spreken.

Groter dan jezelf

Het is goed om er eerlijk over te denken wat dat met je doet als predikant, die onaanraakbaarheid: alles wat je in huis hebt geven voor de gemeente en het Evangelie – en dank aan God is daar ook ‘verlichting’, en vrucht op de prediking, zeker, maar ook dit: dat je ergens het besef hebt te vechten met een vijand die veel groter is dan jezelf en die op een onstuitbare manier mensen in hun macht neemt.

Met wie zijn we in gevecht? En hóe moet ik vechten, met welke middelen? Het is als aan de Jabbok, waar Jakob lang in het ongewisse lijkt met wie hij van doen heeft. Wie is het die hem naar de keel grijpt, die hem verwondt, wie is die ongrijpbare tegenstander? Is het een nachtmerrie, een fantasie die ontspruit aan zijn eigen geest, is het een een duivel, een struikrover? Of is het God Zelf ? Maar zeg me Uw naam!

Leesbaar worden

Ik merk dat ik als theoloog in deze jaren zoek naar thema’s in de Schriften die deze situatie ‘aan kunnen’, haar kunnen benoemen, haar kunnen duiden. Als Hans Joachim Iwand terugkijkt naar zijn ervaringen in zijn Predigtseminar in de jaren ’30, dan zegt hij: ‘We wisten ons in een bijzondere nabijheid tot het Woord van de Heilige Schrift.’ Het was geen kerkpolitiek dat wij bedreven, maar in de kern gebeurde dit: ‘het Woord werd levend.’ En dat gaf ook zelfvertrouwen: ‘De Bijbel heeft zich bewezen het Boek te zijn dat juist dan leesbaar wordt als alle andere boeken ons in de steek laten.’ Daar zie ik enorm naar uit, naar een theologisch ontdekken van dat wat de Schrift in onze tijd als het ware zelf aangrijpt, en dat wij dat dan maar gewoon te volgen hebben.

C.M.A. van Ekris

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen