BOEKBESPREKINGEN

Vorig jaar verscheen in de serie ‘Inleidingen met kernteksten’ van uitgeverij De Groot Goudriaan een deel over de Amerikaanse puritein Thomas Shepard (1605-1649) en een deel over de gebroeders Erskine: Ebenezer (1680-1754) en Ralph (1685-1752). Het eerste is geschreven door L.J. van Valen, het tweede door dr. P.H. van Harten uit Ridderkerk. Deze informatieve boekjes over Shepard en de Erskines nodigen uit tot nadere kennismaking.

Beide boekjes zijn zo opgezet dat eerst het leven van de hoofdperso(o)n(en) aan bod komt, vervolgens de theologische hoofdaccenten en ten slotte komen de betreffende theologen zelf aan het woord in de vorm van citaten van kernteksten uit hun geschriften en preken. Wat deze citaten valt op dat dr. Van Harten aangeeft waar je het betreffende uitspraken kunt terugvinden, terwijl Van Valen de vindplaats onvermeld laat.

Shepard en de Erskines waren puriteinse theologen: zij hechtten grote waarde aan de persoonlijke doorleving van het geloof en de heiliging van het leven. In het verlengde hiervan was er een grote betrokkenheid op de zuiverheid van de kerk en de inrichting van de eredienst.

Treffen we hier geen overwegingsmomenten aan voor het kerk zijn van vandaag? Er is momenteel vraag naar ervaring. Er wordt geen genoegen meer genomen met statische waarheden, die geen impact hebben op het persoonlijke leven. Dat is winst. De genoemde puriteinen stonden een ‘beleefd geloof’ voor. Daarbij beseften ze dat dit geloof een goddelijk geschenk is, een werk van de Heilige Geest door het gepredikte Woord. Christen zijn is geen vernislaagje op de buitenkant van ons leven. Een christen is Christus ingelijfd door een waarachtig geloof. En dat wordt gemerkt in een heilig leven. Spannend wordt het als je navraag doet hoe het Christus ingelijfd worden in zijn werk gaat en hoe een heilig leven wordt vormgegeven.

Dat geldt niet alleen ons kerk zijn vandaag, maar dat gold ook de

dagen van Shepard en de Erskines. Hoe komt een zondaar tot Christus? Shepard en de gebroeders Erskine pakken dat verschillend aan. Shepard laat in de prediking de wet aan het Evangelie voorafgaan. Grote nadruk legt hij op het voorbereidende werk. De wet is dan wel geen voorwaarde, zij is wel nodig om de zondaar zijn verloren toestand voor te houden. Volgens Shepard heeft het Evangelie geen effect als de zondaar zijn ellende niet in enige mate beleeft. Zijns inziens zijn daarom

overtuiging, verbrijzeling en verootmoediging nodig wil een zondaar tot Christus vluchten. Dit zijn noties die ook vandaag de dag in de prediking dienen door te klinken met het oog op een gezond geloofsleven. Alleen, zoals Shepard deze noties in het geheel van zijn Woordbediening plaatst, dreigt het gevaar dat een mens sterk op zichzelf gefocust raakt. Hij wordt gedrongen kenmerken van overtuiging en verbrijzeling in zichzelf te zoeken, waarbij telkens de vraag opspeelt: is het wel echt en gaat het wel diep genoeg? Gevolg: hoorders lopen in

zichzelf vast en komen niet tot een vluchten tot Christus. Shepard klaagt vervolgens als prediker over veel doodsheid in het gemeentelijke leven. Ongewild kan voorbereidend wetswerk voorwaardelijk gaan functioneren, waardoor zondaren in zichzelf opgesloten raken in plaats van naar Christus gedreven te worden. Anderzijds geldt dat waar geen overtuiging van zonden is, ook geloofsverwondering ontbreekt.

Bij de gebroeders Erskine liggen de accenten enigszins anders. Zondekennis is ook in hun evangelieverkondiging noodzakelijk, maar krijgt geen voorwaardelijk karakter. Ebenezer Erskine merkt op: ‘Indien u denkt van het werk der wet en van de vernedering een koopgeld te maken om uzelf bij Christus aangenaam te maken en u voor Hem geschikt te maken, zeg ik u dat u in de plaats van u geschikt te maken voor Christus, bezig bent een scheidsmuur op te richten tussen Christus en u, waar u nooit overheen kunt komen.’

In hun streven naar een beleefd geloof en een heilig leven vanuit Christus zijn Shepard en de Erskines buiten de Anglicaanse kerk terechtgekomen. Zij verzetten zich tegen allerlei vormen in Anglicaanse eredienst en kwamen terecht in gemeenten met een congregationalistisch kerktype. Hier rijst de vraag: werkt de grote aandacht voor het persoonlijk doorleefde geloof individualisme in de hand, met minder aandacht (en zorg!) voor het grote geheel? Is het niet de roeping om beide noties bij elkaar te houden? Overigens is bij de oriëntatie op deze puriteinse predikers ook de marginale plaats die de kinderdoop in hun prediking kreeg opvallend.

Voor de opbouw en verdieping van een bijbels-gereformeerd geloofs/gemeenteleven lijkt het mij zinvol als we de (door de puriteinen verwoorde) noties van de diepe verlorenheid van de mens en de hoge heiligheid van de Zich aan de mens openbarende God combineren met de rijke inhoud van ons doopformulier.

J.P.J. Voets, Wijk (bij Heusden)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen