Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Op de grens van oud en nieuw

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Op de grens van oud en nieuw

Johannes de Doper als de ‘tweede’ Elia

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Wie is de ‘tweede’ Elia geweest? Geen profeet viel die eer ooit te beurt dan alleen Johannes de Doper. ‘Ik ben de stem van een die roept in de woestijn.’

A ls dr. W. Aalders op maandag 24 juni 1968 het ambt van lector aanvaardt in Nijmegen, doet hij dat met een oratie onder de titel ‘Luther, de derde Elia’. Het optreden van Luther in de Reformatie doet hem denken aan de profeet Elia. Wie is dan de tweede Elia geweest? De aankondiging van zijn komst door andere profeten is bij geen profeet gebeurd dan alleen bij Johannes de Doper. In het tweede deel van Jesaja wordt gesproken over de troost voor Jeruzalem (Jes.40) en de aanzegging daarvan. Een stem van iemand die roept in de woestijn (Jes.40:3) gaat aan de komst van de goede Herder (Jes.40:11) vooraf.

In het Nieuwe Testament wordt duidelijk dat dit Johannes de Doper is. ‘Ik ben de stem van een die roept in de woestijn.’ Johannes gaat voorop en maakt de komst van de Koning bekend.

Maleachi

Als het over Johannes gaat, klinkt ook de naam van Elia. Zijn vader Zacharias krijgt te horen dat Johannes voor de Christus zal uitgaan in de geest en de kracht van Elia. Al ontkent Johannes dat hij Elia zélf is, toch getuigt Jezus van hem dat hij Elia is.

Pas ná de verheerlijking op de berg begrijpen de discipelen dat Jezus hier op Johannes de Doper doelt. Johannes de Doper is de ‘tweede’ Elia, aan wie de profetie van Maleachi voorafging.

Na Maleachi zwijgt de stem van de profetie in Israël. Met hem eindigt de canon van het Oude Testament, zij het met een open eind. In Maleachi’s profetie klinkt toekomstmuziek. We lezen in Maleachi 3 over de belofte van de komst van ‘Mijn engel’. Die aangekondigde bode van Godswege moet de weg van de ‘Engel van het verbond’ voor bereiden.

In de profetie van Maleachi horen we de woorden van Jesaja 40 opnieuw. De voorloper en de Verlosser worden in één adem genoemd. Dat gebeurt aan het slot van Maleachi weer. Wederom zijn er woorden van God: ‘Zie, Ik zend!’ De engel, de bode, heeft nu een naam. Een nieuwe, een tweede Elia die optreedt voordat de dag van de HEERE komt, voordat de Heere Zélf komt.

t Hier moest Israël zo’n vierenhalve eeuw wachten. Totdat een oude, kinderloze priester bij het brengen van het reukoffer te horen krijgt dat hij vader zal worden. Er zal een jongetje geboren worden dat in de geest en de kracht van Elia zal gaan. De tweevoudige aankondiging door zowel Jesaja als Maleachi geeft aan dat Johannes de Doper niet ‘zomaar’ voorafgaat aan de komst van de Heere Jezus. Alleen al het feit dat de profetie ongeveer 450 jaar niet geklonken heeft, maakt de taak van Johannes noodzakelijk.

Laatste profeet

Het gaat echter vooral om twee andere dingen. Ten eerste is Johannes de Doper de laatste profeet van het oude verbond die de komst van het nieuwe verbond voorzegt. Het Koninkrijk der hemelen is dichtbij, luidt zijn ernstige boodschap. Het oude leven moet worden afgelegd: ‘Bekeer u!’

Op dit punt verschilt Johannes niet van zijn voorgangers in het Oude Testament. Daar wordt ook steeds de noodzaak benadrukt terug te keren naar de HEERE. De urgentie is nu groter geworden. In de komst van de Zoon van God begint de nieuwe tijd. Johannes onderstreept opvallend sterk het oordeel. De Heere Jezus wordt aangekondigd met de wan in Zijn hand. De waterdoop van Johannes gaat vooraf aan de doop met de Heilige Geest en met vuur.

Johannes sluit hier aan bij de oudtestamentische prediking. Ook het open einde van Maleachi spreekt van het komende oordeel: ‘opdat Ik niet zal komen en de aarde met de ban zal slaan.’

Hiermee is het eerste doel van het optreden van Johannes de Doper getekend: de continuïteit met de profeten van oudsher, maar vanwege de aanstaande komst van het Koninkrijk wordt de boodschap nog klemmender gebracht.

Wegbereider

In de tweede plaats is er sprake van een verdieping. Waar de profeten

van Israël spreken over het messiaanse vrederijk, ligt dat in hun dagen nog ver voor hen. Johannes de Doper is de wegbereider. Nu komt de Koning werkelijk. Hij mag Christus van aangezicht tot aangezicht zien. Hij is de eerste en hij mag de mensen die op zijn bekeringsdoop afkomen op Jezus wijzen. ‘Zie het Lam van God, dat de zonde van de wereld wegneemt.’ Johannes predikt niet alleen het oordeel, maar ook de genade. De zonde wordt weggenomen door de Redder van de wereld. De profeten worden in Christus vervuld, de wet evenzeer.

Exegetisch is het niet zo eenvoudig te bepalen waar deze woorden van Johannes op wijzen. Wat wordt met de vervulling bedoeld? Gaat het om het Paaslam of om het lam dat dagelijks in de tempel wordt geofferd? Handelt het om het offer van Grote Verzoendag? Is de verwijzing gericht op Jesaja 53? Voor alles valt iets te zeggen. Dat geeft de totale vervulling aan. Jezus getuigt Zelf dat Hij niet komt om de wet te ontbinden, maar om die te vervullen. Het zijn de Schriften die van Hem getuigen.

Waar Johannes van spreekt, wordt uiteindelijk door Jezus zelf uitgelegd aan de mannen die op weg zijn naar Emmaüs. ‘En Hij begon bij Mozes en al de profeten en legde hun uit wat in al de Schriften over Hem geschreven was.’

Betekenis

Johannes is een profeet, geen apostel. Hij gaat voor Jezus uit en verkondigt niet na Hem. Toch is Johannes actueel. Stond Johannes op het grensvlak van het oude en het nieuwe verbond, vandaag staan we eveneens op een grensvlak, namelijk dat van ‘het reeds en het nog niet’. Het Koninkrijk van God is gekomen, de overste van deze wereld heeft verloren, alles is volbracht. Tegelijkertijd leven wij nog wel in een gebroken en zondige wereld. Bovendien: het oordeel staat uit. Hoewel de bijl aan de wortel van de boom ligt, is de tijd van genade nog niet verstreken. Daarin zie ik verwantschap tussen de prediking van Johannes de Doper en die van nu. Er valt een zekere typologie te ontdekken tussen Johannes de Doper en de huidige dienaren van het Goddelijke Woord.

Aan de ernst waarmee gepredikt moet worden, mag niets worden afgedaan. Daarin moeten Wet en Evangelie en zonde en genade doorklinken. De uitgestrekte hand die met een uitvergrote wijsvinger door Matthias Grünewald is geschilderd op het Isenheimer altaar, laat de kern van de prediking zien: zie het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt.

Meer nog dan bij Johannes mag, moet zelfs, verkondigd worden dat de komende Rechter eveneens de Redder is. Waar wij mogen leven in de vervulling, moesten bij Johannes ‘deze dingen’ nog gebeuren.

Vervulling

Dat zien we in de vraag die Johannes door twee leerlingen aan Jezus laat stellen: ‘Bent U het Die komen zou, of verwachten wij een andere? ’ Die vraag komt niet alleen voort uit Johannes’ eenzame opsluiting, maar alsmede vanuit de profetische toekomstverwachting van het herstel van het Koninkrijk. Het was ook de engel Gabriël die Maria van Godswege mocht zeggen dat de Heere Jezus uit Gods hand de troon van Zijn vader David zou ontvangen. Waar blijft dat nu? Tegelijkertijd laat Jezus hem zien dat de vervulling van Gods beloften zeker komen zal. De tekenen van het komende Rijk zijn er, met als hoogtepunt dat aan armen het Evangelie wordt gebracht.

Niet de voorloper heeft de wijsheid in pacht, maar Die na hem komt, om Hém gaat het. Johannes mocht uiteindelijk ingaan in de vreugde van zijn Heere. Die belofte ligt er voor ieder die gelooft. Het is de belofte van de Heere Jezus zelf. ‘Voorwaar, Ik zeg u: Onder hen die uit vrouwen geboren zijn, is niemand opgestaan die groter is dan Johannes de Doper; maar wie de minste is in het Koninkrijk der hemelen, is groter dan hij.’

L. Plug

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 december 2010

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Op de grens van oud en nieuw

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 december 2010

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's