Is alles inbeelding?

Ik herinner me dat ik als kind gesprekken aanhoorde van mensen, die bekendstonden als doorgeleide kinderen van God en die het er dan soms over hadden dat ze bang waren en dat het allemaal inbeelding was geweest. Ze zagen dat als een van de grootste aanvechtingen van de duivel. Deze grote tegenstander van God kon immers niets meer aan de staat van Gods kinderen veranderen. Ze waren voor eeuwig als een vuurbrand uit het vuur gerukt, maar dan was het enige nog wat de duivel kon doen: hen wijsmaken, dat alles inbeelding was geweest. Met ‘alles’ bedoelde men dan: het werk van God aan de ziel, dat men toch kennelijk ervaren had.

Epidemisch
De gedachte dat heel het geloof op inbeelding berust, is in onze tijd haast epidemisch geworden. Velen menen dit zelfs zeker te weten. Het betreft nu echter niet alleen de innerlijke beleving van het geloof, maar het gaat veel verder en wel over de totale geloofsinhoud. Voor sommige gelovigen is het een ernstige aanvechting: is alles wat wij geloven niet een verhaal van menselijke verbeelding? Anderen zijn dit stadium gepasseerd en hebben hun conclusie getrokken. In religies, ook de christelijke, hebben we te maken met menselijke verbeelding, niet meer en niet minder. De theoloog H.M. Kuitert is deze mening toegedaan, maar ook Franca Treur en heel veel andere minder bekende fi guren. Ooit waren ze belijdend christen, nu niet meer, hoewel ze soms met heel veel respect over de verbeeldingskracht van religie blijven spreken.

Twee vormen
De vraag is wat dit ons te zeggen heeft. Het zou overmoedig zijn, wanneer wij zouden denken, dat ons dat niet kan overkomen. Ik zie twee geloofsvormen, die gevaar lopen hier bij uit te komen. In de eerste geloofsvorm overheerst het objectieve, de waarheid van de christelijke geloofsartikelen, die gezien worden als min of meer te bewijzen zekerheden. In de gereformeerde orthodoxie van de afgelopen honderd jaar zat een soort stelligheid die ooit een keer schipbreuk moest lijden. Wie denkt dat alles wat wij geloven op verstandelijke wijze als waar kan worden aangetoond, kan op den duur meemaken dat zijn hele weldoortimmerde huis vermolmt.

De andere geloofsvorm is vandaag sterker aanwezig. Alles wordt gefocust op de innerlijke beleving. Deze vorm lijkt op die waarover ik hierboven sprak en die ik als kind meemaakte. Het verschil is echter dat er in die tijd nog een objectieve zekerheid overbleef wanneer de twijfel toesloeg dat alles inbeelding kon zijn. Die objectieve zekerheid was: God zelf is in ieder geval geen inbeelding. Nu leven we echter in een andere tijd. Mensen die vandaag vertrouwen op de innerlijke belevingen van hun hart raken meteen alles kwijt wanneer die wegebben of in een latere levensfase op psychologische wijze als projecties worden ontmaskerd. Daarom is gevoelsvroomheid vandaag nog kwetsbaarder dan vroeger.

Klimop
Vandaag hebben we meer dan ooit een geloofsvorm nodig die de eigenschap heeft van klimop. Klimop is wat het is, door de muur of de boom waar het tegen opgroeit. Hoe moeten we ons die boom dan voorstellen? Het is de boom van de katholieke kerk van alle eeuwen en plaatsen. Die boom is geworteld in het spreken en handelen van God in Israël en in Jezus. De takken van deze boom zijn horizontaal in de tijd: alle medegelovigen. Ik red het alleen wanneer ik me als een klimopplantje aan deze boom hecht. Is dan alle aanvechting aangaande inbeelding voorbij? Dat hoeft niet maar ik ben dan in die aanvechting in ieder geval niet zo vreselijk alleen. Dat scheelt al een heel stuk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen