De Calvijn voor managers

Ik hoorde ooit over een Groningse landarbeider die alleen de Institutie van Calvijn in zijn boekenkast had en die een leven lang herlas. Nog niet zo gek. Slechts een paar oude boeken en daar echt iets mee doen. In plaats van het rusteloos bladeren in telkens weer nieuwe. De ‘Calvijn voor managers’ is Stephen Covey. Dit jaar wordt hij 79 en zijn boek De zeven eigenschappen van effectief leiderschap staat al meer dan twintig jaar. Ter voorbereiding van een groot seminar lees ik er elk jaar opnieuw in. Met deze woorden begon Ben Tiggelaar eerder dit jaar een column in Intermediair. Tiggelaar is een bevlogen en succesvol trainer en publicist op het gebied van menselijk gedrag, leiderschap en verandering. Hij behoort tot hen voor wie de Amerikaanse bestseller van Covey een grote inspiratiebron is. Covey heeft met zijn boek een miljoenenpubliek bereikt. Zijn kracht is dat hij iedereen in elke fase van het leven – of het nu thuis, in het gezin, op het werk of in een relatie is – kan helpen met meer energie en met een betere focus zijn of haar levensdoelen te verwezenlijken. Hij leert ons hoe we de kwaliteiten van ons persoonlijk leven, diensten en organisaties kunnen verbeteren. De inzichten van Covey hebben het leven en werken van velen veranderd. Zijn filosofie geldt voor alle tijden en blijft jonge generaties aanspreken.

Zeven eigenschappen
Heb ik u nieuwsgierig gemaakt naar de zeven eigenschappen die volgens Covey nodig zijn voor effectief leiderschap? Ik geef ze heel kort:
- Neem initiatief en houd je vooral bezig met zaken waar je invloed op hebt.
- Denk na waar je heen wilt met je leven.
- Doe de belangrijkste zaken eerst.
- Echte samenwerking wordt geboren als je niet denkt in termen van concurrentie.
- Probeer eerst te begrijpen, dan begrepen te worden.
- Waardeer de onderlinge verschillen die er zijn en gebruik ze om tot betere resultaten te komen dan je alleen zou kunnen bereiken.
- Zorg voor voldoende ontspanning. Tiggelaar noemt Covey de ‘Calvijn voor managers’. Voor hen en andere leidinggevenden in de maatschappij functioneert Covey als een onmisbare gids.

Het bedrijfsmatige denken kan echter een te sterke invloed hebben op de gemeente, waardoor het christelijk leiderschap in de knel raakt. Dit is mogelijk wanneer de kerkenraad alleen optreedt als een soort centraal bestuur en kan tot resultaat hebben dat het karakter van het ambt enorm vervlakt. Modellen uit het zakenleven kunnen niet altijd toegepast worden op het kerkelijk leven. Als in de Bijbel over leiding geven wordt gesproken, dan gaat het over christelijk leiding geven en niet over organisatorische en managementkwesties. Het bedrijfsmatige denken kan wel stimulerend werken door een heldere visie en door een goed inzicht. Met de wijsheid van Covey kunnen zowel ambtsdragers als gemeenteleden hun winst doen met het voorbehoud dat we ons niet richten op ontwikkelingen in de maatschappij, maar luisteren naar Christus.

John Stott
Luisteren naar Christus wordt benadrukt door John R.W. Stott. Deze Britse evangelicale theoloog schreef een boek over christelijk leiderschap. Hierin spoort Stott ons aan om onze visie op het leiderschap te laten bepalen door onze visie op de Bijbel en de kerk, en niet andersom. Alleen dan zullen we een gezonde bijbelse visie op christelijk leiderschap hebben. Aan de hand van de eerste vier hoofdstukken van Paulus’ brief aan de Korinthiërs geeft hij een schets van een bijbelse visie op leiderschap, zoals dat ook door Jezus wordt uitgelegd en uitgeleefd. Niet mensen worden geprezen, maar God krijgt alle eer. De kracht van God halen we niet met veel machtsvertoon naar voren, maar wordt in zwakheid getoond. Stott spreekt over kracht door zwakheid. De verkondiging van de gekruisigde Christus wordt gebracht door zwakke predikers aan zwakke toehoorders. Leiden betekent vooropgaan, richting geven en andere mensen zover zien te krijgen dat ze je volgen. Stott heeft een flink aantal landen bezocht en gezien hoe de kerk en haar leiders daar actief waren. Zijn conclusie is niet mals: hij heeft ontdekt dat de alleenheerschappij te veel de boventoon voert en er weinig liefde en zachtmoedigheid aanwezig is. Deze houding is in strijd met het luisteren naar Christus. Want de ootmoedige, persoonlijke relatie tot de Heere Jezus Christus vindt Stott essentieel voor elk christelijk leiderschap.

Geestelijk geregeerd
Spreken over leiderschap brengt ons eerst bij Christus. We belijden immers met artikel 30 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis dat ‘wij geloven dat de ware kerk geestelijk geregeerd moet worden op de manier die onze Heere ons in Zijn Woord geleerd heeft’. Jezus Christus is het ultieme voorbeeld van geestelijk leiderschap. Hij leert ons dat geestelijk leiderschap het tegenovergestelde is van wat veel mensen denken dat het is. Hij introduceert ons in Mattheüs 20 iets geheel nieuws en leert in dit bijbelgedeelte díenend leiderschap in de context van egotripperij. Geestelijk leiderschap staat voor dienend leiderschap. In Mattheüs 20: 20 t/m 28 spreekt Jezus met de discipelen over het kruis. De aankondiging van Zijn lijden raakt hen echter niet. Op dat moment heeft een overdreven zelfingenomenheid hen in de greep. De discipelen dromen liever over ereplaatsen in het rijk van God. Hun eigenbelang vinden ze veel interessanter dan het lijden van Jezus. Zij willen heersen en niet dienen. De aanleiding van hun eerzucht is de vrijpostige vraag van de moeder van Jakobus en Johannes. Zij ziet graag dat haar zonen de twee voornaamste posities gaan innemen in het Koninkrijk van Christus. De één rechts en de ander links van Hem.

Droombeeld
Het verband maakt duidelijk dat zij deze wens niet heeft gedaan buiten de voorkennis en instemming van haar zonen. Waarschijnlijk hebben Jakobus en Johannes hun moeder voorgesteld bij Jezus te informeren of het mogelijk is dat zij voorrangsplaatsen kunnen innemen in het Koninkrijk van God. De andere discipelen gedragen zich ook als ijdeltuiten. Ze zijn uit hetzelfde hout gesneden. Verontwaardigd verwerpen zij het verzoek van een voorkeursbehandeling van Jakobus en Johannes. Niemand is van plan onder Jakobus en Johannes te gaan staan. Het antwoord van Jezus is onthutsend. Hij geeft Jakobus en Johannes de pin op de neus. Zij gaan er volledig aan voorbij dat Jezus in Israël als Koning wordt afgewezen en overal kritiek ontmoet. Ineens spat het droombeeld van een troon uit elkaar. Mannen die zich als ‘baasjes’ aangemeld hebben om te heersen, moeten zich voorbereiden om te lijden. Het Koninkrijk van God wordt niet door macht gebouwd. Het komt door dienende liefde. Daarom doet Jezus een indringende oproep met heersen te stoppen en tot dienen over te gaan. Dienen in het Koninkrijk van God staat in schril contrast met het heersen in de wereld. In de wereld delen de sterkste leiders de dienst uit. Jezus waarschuwt dat dit optreden niet past bij geestelijk leiderschap. ‘Maar zo zal het onder u niet zijn; maar wie onder u groot wil worden, die moet uw dienaar zijn,en wie onder u de eerste wil zijn, die moet uw slaaf zijn, zoals ook de Zoon des mensen niet gekomen is om gediend te worden, maar om te dienen, en Zijn ziel te geven tot een losprijs voor velen.’

De voeten wassen
Wie is de meeste in het Koninkrijk van God? Dat is degene die de kunst verstaat om de minste te zijn. We zijn groot door een dienaar te zijn. Christelijk leiderschap is het dienen van anderen en niet dat anderen gaan dienen. Het is veelzeggend dat we in de Bijbel het woord ‘leider’ niet tegenkomen. We horen het woord ‘dienaar’. Het woord ‘dienen’ schrijven we achter de naam Jezus. Hij is als de Zoon des Mensen niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen. Zijn dienen staat indrukwekkend opgetekend in Filippensen 2. Dat gaat tot aan de dood op Golgotha. Hier geeft Christus Zijn ziel tot een losprijs voor velen. De allergrootste dienst die Hij ons heeft bewezen, is dat Hij Zijn leven voor ons gaf tot verzoening voor onze zonden. In het leven en werk van Jezus Christus staat de onbaatzuchtige liefde centraal. Een inspirerend voorbeeld van dienend leiderschap geeft Jezus door de voeten van de discipelen te wassen. Met die daad praktiseert Hij het nederig dienen. Het wassen van voeten werd aan de laagste dienaren toegewezen. Het laagste werk van een slaaf was Jezus niet te min.

Dienend-christelijk leiderschap
We mogen niet over het hoofd zien dat het dienen van Jezus samengaat met een duidelijk leiderschap. Voortdurend neemt Hij initiatieven en beslissingen. Als het nodig is, worden de discipelen en anderen gecorrigeerd. Jezus laat Zich niet beïnvloeden door mensen, maar gehoorzaamt Zijn Vader. Er is dus geen contrast tussen het dienen en het leiderschap. Ze horen bij elkaar in gelijkwaardigheid en eenheid. We geven dienend leiding. Dienen en leiden horen bij de navolging van Christus. We dienen zoals Jezus heeft gediend. We geven leiding zoals Jezus leiding gaf. Dat is het waar het in de kern om gaat in het leven van een christen en bij geestelijk leiderschap. Regelmatig gebruik ik de woorden ‘dienen’ en ‘dienaar’. Er is geen mooiere naam voor ons dan de naam ‘dienaar’. We kunnen geen beter compliment horen dan de opmerking dat wij in ons optreden iets weg hebben van het dienen van Jezus Christus. Heerszucht en jaloersheid zijn geen gaven van de Heilige Geest. Door nederigheid acht de een de ander voortreffelijker dan zichzelf. Jezus trekt ons van onze tronen af, om niet meer te pronken met onze grootheid. Om niet meer te scoren met onze ambities. Om niet meer te steunen op onze populariteit. Het dienen van Christus vraagt zelfverloochening. Dr. René Erwich, lector geestelijk leiderschap aan de Christelijke Hogeschool Ede, zei begin april in zijn lectorale rede dat een christelijk leider zich kenmerkt door egobeteugeling. Christelijk leiderschap plaats niet het ‘ik’ van de leider in het middelpunt.

Geen rivalen
Wie is de meeste? Die de minste is. Wie is het grootst? Die het kleinst is. Wie is het sterkst? Die het zwakst is. Daartoe moeten we elke dag bekeerd worden. Niemand heeft daarin zijn aard mee. We zijn gewone mensen die allen graag een kilometer boven een ander uitsteken. Gelukkig maakt God door bekering van hoogmoedige egotrippers ootmoedige navolgers van Christus en van lefschoppers lofscheppers. Die genade vernieuwt mensen. Door die vernieuwing zijn we in het Koninkrijk van God geen rivalen en vangen we elkaar geen vliegen af. Door Gods Geest dienen we in navolging van Christus en geven we geestelijke leiding.

Ambtsdragers
Jezus heeft vanaf het begin de bedoeling gehad dat er mensen worden aangesteld die in geestelijk opzicht de weg kunnen wijzen. Voor de geestelijke leiding geeft Hij ambtsdragers aan de gemeente. Zij ontvangen de gave van het leiderschap (Hand. 6: 2 t/m 5 en Rom. 12:8). Opvallend is dat het Nieuwe Testament meestal over ambtsdragers in het meervoud spreekt. Ambtsdragers treden niet als losstaande individuen op, maar gezamenlijk. Met een verantwoordelijkheid voor heel de kudde. In Handelingen 20: 28 draagt de apostel Paulus de opzieners op toe te zien op heel de kudde om de gemeente van God te weiden. De gemeente is het eigendom van Christus. Hij is de Herder van de kudde en stelt de opzieners verantwoordelijk voor het weiden. Hun taak is op geestelijke wijze toezicht te houden en op herderlijke wijze zorg voor de gemeente te hebben. De ambtsdragers spelen een belangrijke rol in de opbouw van de gemeente.



Zie ook pag. 18 en 19: de uitnodiging voor de ambtsdragersvergaderingen in september, die staan in het teken van geestelijk leiding geven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen