Inpassen in vandaag

Op 2 juli van het jaar 1980 werd ik in Moerkapelle in het ambt van predikant bevestigd, nu 31 jaar geleden. De wijze van leiding geven nu is anders dan toen. Tegenwoordig is leiding geven aan een gemeente meer georganiseerd dan voorheen. Het vergaderen van een kerkenraad is professioneler geworden. Omdat een groot aantal van de ambtsdragers meer gestudeerd heeft dan in het verleden, is het intellectuele niveau toegenomen. Broeders uit de jongere generatie brengen bovendien de stijl van vergaderen mee die ze gewend zijn in hun werkkring. In vrijwel elke kerkenraad worden de notulen niet meer zoals vroeger voorgelezen maar keurig met de andere stukken thuisbezorgd of per mail toegezonden. Nagenoeg elke ambtsdrager beschikt over een computer met internet. Het voordeel is dat de kerkenraad heel snel onderling kan communiceren, het risico dat gemakkelijk contacten kunnen worden gelegd en dingen worden gedeeld die eigenlijk op de kerkenraadsvergadering horen. Bedrijfsmatig denken kan stimulerend werken in de kerkenraad, maar het mag niet schadelijk zijn voor de geestelijke houding.

Meer transparantie
Ten opzichte van 1980 is het contact tussen kerkenraad en de gemeente toegenomen. Elke kerkenraad organiseert regelmatig gemeenteavonden waarop hij beleidsplannen presenteert of verantwoording van andere zaken aflegt. De kerkenraad is dichter bij de gemeente komen staan, niet alleen door gemeenteavonden, maar ook door nieuwsbrieven en samenvattingen van de kerkenraadsvergaderingen in het kerkblad. Misschien is het beter om te zeggen dat de gemeente meer op de hoogte wil blijven van het reilen en zeilen van de kerkenraad. Jaren terug stond de kerkenraad op een behoorlijke afstand van de gemeente. De ambtsdragers zwegen over wat besproken was tijdens de kerkenraadsvergaderingen. Gemeenteleden accepteerden dit afzijdig gedrag. Onze tijd vraagt bij dienend-christelijk leiderschap van de kerkenraad transparantie.

Nieuwe ambtsdragers
In bijna elke gemeente die ik heb mogen dienen, was er een grote betrokkenheid bij de verkiezing van ambtsdragers. Soms werden voor de vacatures tientallen namen ingediend. Een enkele keer waren er op een stemmingsvergadering een paar honderd gemeenteleden. Het zal per gemeente verschillen, maar ik zie dat de animo afneemt om namen van mogelijke ambtsdragers in te dienen en om op de verkiezingsavond een stem uit te brengen. Bovendien is het vervullen van de vacatures een heel karwei. In De Waarheidsvriend van 5 mei van dit jaar konden we een artikel lezen over moeilijk vervulbare vacatures in kerkenraden. Zo’n situatie kan ik me van tien of twintig jaar terug niet herinneren. Het lijkt erop dat broeders zich om verschillende redenen niet meer voor een aantal jaren willen binden. Ze hebben er volgens eigen zeggen geen tijd meer voor door een drukke baan of vanwege gezinsomstandigheden. Het is dus moeilijk om broeders te vinden voor het ambt. Een nijpend probleem voor de gemeente.

Overdragen
Een ander verschil in leiding geven aan de gemeente is dat de kerkenraad tegenwoordig veel taken delegeert aan commissies. Bevoegdheid overdragen aan een klein aantal personen kwam in het begin van mijn predikantschap nauwelijks voor. Bevoegdheid overdragen is volgens de boodschap die uit Efeze 4:12 tot ons kwam: het ambt functioneert door te doen functioneren. Een voordeel van werken met commissies is dat de slagvaardigheid toeneemt en je buiten de kerkenraad gemeenteleden kunt inschakelen. Maar kerkenraadsleden behoeven niet in alle commissies gaan zitten. Dat kost veel tijd. Zeker ouderlingen moeten hiervoor uitkijken. Het huisbezoek kan door de veelheid van vergaderen snel het kind van de rekening worden. Onze maatschappij is complexer geworden. Die ontwikkeling gaat ook niet voorbij aan onze kerkenraden. De eensgezindheid is afgebrokkeld. In bepaalde kerkelijke kringen heeft het ambt nog groot gezag, maar in het algemeen wordt in onze tijd de persoon van het ambt steeds belangrijker. Droeg vroeger het ambt de persoon, nu draagt de persoon het ambt. Ook komt iedereen mondig op voor zijn mening en idealen. We roepen wel om geestelijke leiding, maar als besluiten tegen onze zin worden genomen, hoor je wel dat er geen leiding of slechte leiding wordt gegeven.

Alle kanten op
Met tientallen jaren terug vergeleken zijn gemeenteleden mobieler geworden. De kudde fladdert alle kanten op. Ambtsdragers hebben er geen invloed meer op. De traditionele vormen van gezag en leiderschap verliezen hun gezag. De binding met eigen gemeente verslapt en mensen zoeken een eigen weg. Voor ouders speelt ook een rol hoe hun kinderen een kerkdienst beleven en of zij het fijn hebben in een gemeente. Ik las een treffende uitspraak van Billy Graham over het zoeken van een voorkeurskerk: ‘U moet beslist op zoek gaan naar de volmaakte kerk, en als u die gevonden hebt, moet u zich er zeker bij aansluiten. Maar u moet niet vergeten dat, zodra u er lid van geworden bent, het geen volmaakte kerk meer is.’

Naar buiten gericht
Een groot verschil met een tijd terug is het omgaan met de identiteit. Zeker in het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw werd in onze kerkenraden meer de waarheid verdedigd dan uitgebreid. We waren binnengericht. Mensen die niet pasten in de lijn van de kerkenraad bleven erbuiten. En gemeenteleden die zich kritisch opstelden namen we niet serieus of zagen we liever naar een andere gemeente vertrekken. In onze tijd is sprake van detraditionalisering. Gezaghebbende tradities die ons allerlei normen- en waardepatronen en ethische regels aanreiken, verliezen hun gezag. De kennis van de gereformeerde traditie neemt af. De tijd van de grote verhalen is voorbij. Een omvattend waarheidsbegrip valt niet te hanteren. Ook kerkelijk gezag brokkelt af. In onze eeuw ziet bijna elke kerkenraad voor het christelijk leiding geven het als opdracht om meer naar buiten gericht te zijn.

Rol predikant
Als predikant heb je binnen de kerkenraad een bepaalde rol. Die rol is drastisch veranderd. Eerst was een dominee vanzelfsprekend voorzitter van de kerkenraad en leidde hij de vergaderingen. Tegenwoordig neemt iemand uit het midden van de kerkenraad die taken over. Ook de positie van de predikant is gewijzigd. De werkzaamheden van het traditionele predikantschap als preken, huisbezoek en catechese en kringwerk zijn aangevuld met allerlei bezigheden die in de gemeente gestart zijn. Een dominee moest al een generalist zijn. Tegenwoordig moet hij ook een alleskunner en een specialist op alle terreinen zijn. Het liefst met een proactieve inslag, terwijl zijn ambt is gedevalueerd. De dominee in Nederland– in gedichten vaak samen genoemd met de notaris en de dokter – staat volgens een onderzoek van een tijdje terug op de maatschappelijke ladder met de brandweerman.

Vrijblijvende wijsheden
Dienend-christelijk leiderschap in een postchristelijke seculiere cultuur is geen gemakkelijke opdracht. CHE-lector dr. René Erwich maakte een passende opmerking: ‘Als ergens veel aandacht voor is, betekent dat vaak dat men verlegen is met het thema.’ De kerk is altijd in beweging. Op Goed Gerucht, een platform voor moderne theologie binnen de Protestantse Kerk kwam met de Doornse Catechismus. Deze catechismus moet nieuwe antwoorden op de oude geloofsvragen geven. De opstellers weten weinig zeker, behalve hoe het niet is. Gerry van de List schreef in het weekblad Elsevier over de ‘vrijblijvende wijsheden’ van Op Goed Gerucht. Je hoeft kennelijk geen aanhanger van de Gereformeerde Bond te zijn om de theologie van deze beweging een wel erg vage religieuze overtuiging te vinden. En ds. C. Blenk eindigde in De Waarheidsvriend zijn bespreking van de Doornse Catechismus met: ‘Voor mij is dit boekje meer prikkelend dan geloofskompas. Ik zou het mijn buren niet cadeau doen.’

Herlezen
Christelijk leiderschap mag niet vaag en vrijblijvend zijn. Met onzichtbaar leiderschap schieten we niets op. Hoe dan wel? Om als ambtsdragers en gemeenteleden onze positie te bepalen kan niemand zonder de omgang met God en het overdenken van Zijn Woord. Die Groningse landarbeider herlas een leven lang de Institutie van Calvijn. En voor de communicatiedeskundige Ben Tiggelaar is het boek van Stephen Covey over effectief leiderschap een grote inspiratiebron. Dienend-christelijk leiderschap kan niet zonder het herlezen van de Bijbel. Door het openen van het Woord wil de Geest uit dit Woord ons de weg wijzen die wij moeten gaan. Geestelijk leiding geven stelt ons in een kantelende wereld steeds voor de vraag: wat heeft het Woord van God hier en nu te zeggen? Als we willen staan in de gereformeerde traditie worden wij telkens geroepen om het eigene van de Schrift en van het geloof van de kerk der eeuwen toe te passen op de huidige tijd.

Wijsheid
De kerk moet het Evangelie met een dienende en gezaghebbende instelling voortdurend inpassen in het huidige levensgevoel. Inpassen betekent niet aanpassen. Met inpassen geven we geestelijk leiding in onze tijd, zonder het Woord van God en het belijden van de kerk los te laten. Met aanpassen geven we wezenlijke kernen van de Bijbel en de geloofsbeleving prijs. Het vraagt veel wijsheid om tussen de klippen van verstard formalisme en ongefundeerde vernieuwingsdrang door te varen. De wijsheid kan niet zonder vertrouwen op de Heere, blijft afhankelijk van Zijn leiding. Dat resulteert in een leidinggevende besluitvorming. Zo kunnen we ook vandaag in navolging van Christus dienend leiding geven in de gemeente.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen