Globaal bekeken

Bij de opkomst van het socialisme in de negentiende eeuw lag de kerk zwaar onder vuur. In het boek De blikken dominee. Een verboden liefdesaffaire die eindigde in moord van Simon Vuyk (uitg. Friese Pers Boekerij) zijn daarvan verschillende doorkijkjes in Friesland te vinden.

Naast ‘Recht voor Allen’ van Domela Nieuwenhuis en ‘’t Morgenrood’ van Tjeerd Stienstra is er in de jaren negentig nog een derde socialistisch tijdschrift dat de gevestigde orde het liefst ten gronde zou richten. ‘De Roode Duivel’. Het blad hoont. En sart. Humoristisch. Satirisch. Soms spijkerhard. Brein achter het tijdschrift is Louis Maximiliaan Hermans, aanhanger van Domela Nieuwenhuis en zijn Sociaal Democratische Bond. Maar de Verlosser zelf is niet blij met het weekblad. Hij vindt het veel te extreem. Not his cup of tea. Hermans laat het koud. Hij is een fanaticus. Vastberaden. In het eerste nummer noteert hij:

‘Ik zal mijn blad als zweep hanteren.
Hij die hier ’ t kwaad verricht,
krijgt van mij, wie het ook mag wezen,
een slag in ’t fieltrig aangezicht.
Mijn taak zal spottend, hard, ja wreed zijn,
ik ben tot bitterheid gezind.
Men dwong wreedaardig mij tot haten,
ik heb te veel, te lang bemind.’

De Roode Duivel richt zijn gifpijlen onder andere op het Koningshuis, de politie, de bovenklasse en de kerk. Enkele voorbeelden. Koning Willem III wordt spottend ‘Koning Gorilla’ genoemd. Regentes Emma heet ‘De Keulse Pottemeid’. De politie wordt afgeschilderd als ‘ongedierte op de zweren van het zieke lichaam der maatschappij’, ‘de bloedhond op het erf der kapitalisten’ en ‘het schoothondje van bordeelhouders en kinderverkrachters’.

Als verre voorloper van www.geenstijl.nl publiceert De Roode Duivel als enige medium de volledige namen – in plaats van de gebruikelijke initialen – van ‘twee adellijke smeerpoetsen’ uit Den Haag, die zijn gesnapt ‘bij het bedrijven van tegennatuurlijke ontucht’. Baron Taets van Amerongen en jonkheer Van der Smissen. In kapitale letters. Ook onthult De Roode Duivel met grote regelmaat seksschandalen binnen de Rooms- Katholieke Kerk. Een pater die een biechtende vrouw verleidt. Een frater die kleine jongetjes misbruikt. What’s new? denk je dan, met de geruchtmakende zedenaffaires uit de 20ste en 21ste eeuw in gedachten. Het blad weerspiegelt de tijdsgeest. Er vindt een totale herijking van de samenleving plaats. Instituten die tot voor kort heilig waren, worden publiekelijk voor gek gezet. De liberale en kerkelijke machthebbers liggen zwaar onder vuur. De hoogste bomen vangen de meeste wind. En daar kan de een beter mee omgaan dan de ander. To put it mildly.

In een boek van Jannie Boerema, Kinderen van de NSB (Friese Pers Boekerij), komt ook de links-vrijzinnige ds. Harm van Lunzen, geharnast strijder van de Zwinglibond, in één van de interviews voor het voetlicht. Van Lunzen zat in de Tweede Wereldoorlog in het kamp Sint Michielsgestel vanwege zijn felle verzet tegen het Nationaal Socialisme. Maar:

Ds. Van Lunzen kon geen onrecht zien. De NSB’ers hadden de joden verraden, maar hij nam het altijd op voor de underdog. Het was geen recht wat er gedaan werd in de kampen. Mensen werden ernstig mishandeld. De leidinggevenden en de bewakers waren wat sadisme betreft soms nog erger dan hun voorgangers, de Duitsers. In Kamp Westerbork ging het om wantoestanden, inderdaad. Ds. Van Lunzen trok zich dat erg aan. Wat hij er aan deed? Na de oorlog verscheen er een blaadje, ‘De Vrije Pers’. Hij heeft echt een vlammend betoog gehouden tegen de misstanden. Als enige, terwijl de hele kerk te hoop had moeten lopen. Dat is moedig en zeker in zo’n tijd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen