Heldere identiteit is het begin

Dat de gemeente vandaag om leiding roept, heeft te maken met een verlies aan identiteit binnen de gemeente. Elke hervormd-gereformeerde kerkenraad zet in zijn beleidsplan dat de gemeente gemeente is op grond van de Heilige Schrift, staande in de gereformeerde belijdenis en traditie, maar wat betekent dat? Zo duidelijk ligt dat vandaag allemaal niet. Neem een aantal fundamentele kernbegrippen uit het gereformeerd belijden – verkiezing, verbond, geloof, bekering, vrije wil, kerk – en je komt er binnen de gemeente de meest uiteenlopende gedachten over tegen, zelfs binnen de kerkenraad. Het gevolg is dat de gemeente kritiekloos dingen uit andere tradities overneemt. Een opwekkingslied tussen een paar psalmen, daar is toch niks tegen? En waarom nodigen we Ouweneel niet een keer uit voor een gemeenteavond? Beslissingen worden vaak op pragmatische gronden genomen, of omdat een bepaald besluit in een andere gemeente zo’n succes opleverde.

‘Ik vind’
Wie zijn identiteit niet kent – en dus ook fundamentele principes niet –, gaat pragmatisch leiding geven. Dat kan door aan de behoeften van groepen in de gemeente tegemoet te komen. Het kan ook door ad hoc beleid: ‘We kijken per keer wel wat we doen.’ Gebrek aan identiteit in een vergadering kun je opmerken als over en weer ‘ik vind’ klinkt. Op dit moment spelen in veel gemeenten vragen rond de liturgie. Het is de roeping van ambtsdragers om in hun geestelijk leiding geven ervoor te waken dat alleen pragmatische overwegingen een rol spelen. Als het goed is, stoot een kerkenraad door naar de fundamenten van wat de eredienst is, wat een gereformeerde eredienst is. Dan komt bijvoorbeeld naar boven dat ons zingen aansluit op ons belijden.

Samenhang
Leiding geven vraagt om een heldere identiteit. Het vraagt om degelijke principes – allereerst natuurlijk gefundeerd in de Schrift en daarnaast ook gestaald door de geschiedenis van de kerk – en het vraagt ook om samenhang van de verschillende principes. EO-interimdirecteur Jan Willem Grievink publiceerde onlangs een handboek over christelijk leiding geven. Opvallend is de nadruk die hij legt op de identiteit van een gemeente of organisatie. Je staat ergens voor. Dat geeft duidelijkheid. Dat geeft richting. Al veel eerder heeft de managmentgoeroe Steven Covey hetzelfde gezegd. Het signaal is duidelijk: laten kerkenraden tijdens hun vergaderingen tijd voor identiteit nemen, voor de dingen waarachter wij niet terug kunnen, willen en mogen. Laten ze de tijd nemen voor geestelijke kernwaarden, zoals het verbond. Dan kun je leiding geven in discussies over jeugdwerk en kinderdoop. Voorwaarde voor een ambtsdrager – en goed voor elke christen – is dat hij studeert. De Waarheidsvriend is verplichte kost voor elk kerkenraadslid. Laat de predikant zijn kerkenraad leestips geven, artikelen en titels van boeken.

Leider zelf
Naast de identiteit van de gemeente zet Grievink de identiteit van de leider zelf. Dat is een juist accent. De gemeente heeft het nodig dat in haar ambtsdragers weerspiegeld wordt wat de identiteit van de gemeente is. Als een ouderling zegt dat samenwonen op grond van de Schrift niet te verdedigen is, maar een diaken stelt het tegenovergestelde, dan heb je een probleem. Als de kerkbode meldt dat de kerkenraad heeft besloten de Herziene Statenvertaling tijdens bijeenkomsten van de gemeente te gaan gebruiken, maar een ambtsbroeder verkondigt alom dat hij het er niet mee eens is, dan komt er een conflict tussen de collectieve identiteit en de persoonlijke identiteit. Grievink schrijft dat de meeste conflicten in een gemeente niet ontstaan door onduidelijkheid aan die collectieve identiteit, maar door een onduidelijke persoonlijke identiteit van de leiders. Commentaar op de kerkenraad heeft in veel gevallen niet te maken met wat de kerkenraad doet maar met wat kerkenraadsleden doen. En dan heb je de beruchte communicatieproblemen.

Beeld van kerkenraad
Communicatie lijkt een toverwoord waar je elk probleem mee kunt afdoen, maar er zit wel wat in. De communicatiekunde kent het onderscheid tussen inhoud en betrekking. Je hebt een boodschap voor iemand, maar je staat ook in een bepaalde relatie tot iemand. Die relatie kan goed of slecht zijn. In een slechte relatie komt een goede boodschap niet over, maar roept zelfs een goede boodschap een conflict op. De meeste kritiek in de gemeente heeft mijns inziens met dat laatste te maken. Welk beeld heeft de gemeente van de kerkenraad en van individuele kerkenraadsleden, al dan niet terecht? Niet voor niets noemt Paulus aan Timotheüs verschillende dingen op die voor een ambtsdrager noodzakelijk zijn. Hij moet te vertrouwen zijn. Mensen moeten merken dat hij hart voor de gemeente heeft, dat hij niet voor zichzelf arbeidt. Net zoals kinderen daarop letten bij hun ouders.

Waarheen?
Naast de identiteit is voor geestelijk leiding geven ook het doel van belang. Waarheen leidt de kerkenraad de gemeente? De managers zouden zeggen: waar wilt u over tien jaar zijn en wíe wilt u over tien jaar zijn? In de kerk van Christus spreken we zo niet, kunnen we zo niet spreken. We zijn vreemd aan maakbaarheid en haalbaarheid. De Heilige Geest bouwt immers de gemeente en niet wij. En daarnaast geldt dat het op aarde altijd stukwerk blijft, onvolmaakt. Bijbels gesproken kun je zeggen dat ambtelijk leiding geven gericht is op het leven van de gemeente voor haar Heere, in geloof, hoop en liefde. We spreken van geestelijk leiding geven omdat het doel ook geestelijk is. Het doel ligt niet in een begroting, in een x aantal catechisanten en nieuwe lidmaten, in een versterking van welke positie dan ook. Het ligt in het geestelijk staan voor God, met de gemeente.

Prediking
Omdat er een geestelijk doel is, zijn ook geestelijke middelen nodig. We kijken elkaar niet vreemd aan als we zeggen dat het Woord dat middel is. Echt geestelijke leiding wordt in de eerste plaats in de prediking gegeven. Prediking is geen verlengstuk van het beleid van de kerkenraad – ook zo’n valkuil –, maar het beleid van de kerkenraad is het verlengstuk van de prediking van het Woord. Laat de kerkenraad daarom vooral zorgen dat het Woord aan het woord komt. Het is aan te bevelen om, als het kan, het aantal preekbeurten van de eigen predikant weer omhoog te brengen. Zeventig preekbeurten is in een eenmansgemeente echt een minimum. De gestage voortgang van de prediking – waarin trouw vervolg- en leerstof centraal staan – bouwt de gemeente meer dan wat ook. Met beleidsplannen is niets mis, maar ik weet wel dat hoe dikker het plan is, hoe minder leiderschap het vertoont.

Transparant
Wat zijn vandaag concrete valkuilen en openingen? In de eerste plaats geldt dat geestelijk leiding geven transparantie vraagt. Een kerkenraad kán zich de ivoren toren niet permitteren. Wat je als kerkenraad doet, is bovendien toch verantwoord? Met verantwoorde leiding kún je toch transparant zijn? De keerzijde is de angst, die verwordt tot kramp. Een kerkenraad die achter gesloten deuren blijft, verraadt verlegenheid met de situatie en krampachtig vluchtgedrag. Ten tweede is belangrijk dat geestelijke leiders hun fouten durven toe te geven. Zeer zelden lees ik in een kerkbode dat kerkenraden fouten belijden. Nog zeldzamer is het als een kerkenraad face to face aan de gemeente belijdt dat hij ten aanzien van een zaak of een persoon niet recht heeft gehandeld of een verkeerde beslissing heeft genomen. Of maakt een kerkenraad geen fouten? Over nederigheid gesproken! De gemeente is een gezin en heeft een vader en moeder nodig. Een vader die zijn fouten toegeeft en zo ook zijn kinderen leert schuld belijden.

Nodig voor gemeente
Ten derde wordt van een kerkenraad gevraagd zich niet te laten gijzelen door wat de gemeente wil. Het is zijn roeping om aan de gemeente niet te geven wat zij vraagt, maar wat zij nodig heeft. Een kerkenraad dient daarover te spreken, rond de prediking, rond het pastoraat, de catechese, het beleid: wat heeft de gemeente nodig? En als de ambtsbroeders besluiten nemen die ze inhoudelijk naar de gemeente verdedigen kunnen, hoeven ze niet te bang voor commentaar te zijn. Enquêtes zijn in de gemeente trouwens uit den boze. Ze wekken de indruk dat de meerderheid beslist en bepaalt. Een vierde element. Kerkenraden worstelen met allerlei vragen rond veranderingen in de gemeente, niet het minst rond de liturgie. Laten ze bedenken dat verandering en bekering twee heel verschillende zaken kunnen zijn.

Gemeenschap zoeken
Voor de ambtsdrager is ten slotte van groot belang dat hij zelf de voortdurende gemeenschap met Christus zoekt. In die gemeenschap herschept de Heilige Geest mensen naar Zijn beeld en maakt Hij tot het geestelijk leiderschap bekwaam. Hij bewaart ons bij Zijn belofte dat ambtelijke arbeid niet ijdel is in de Heere. Laten kerkenraden die gemeenschap ook gezamenlijk zoeken, door als broeders de teleurstellingen en de zegeningen van het ambt voor Zijn aangezicht te delen. En laten ze niet vergeten elkaar te vertellen wat ze van het werk van God in de gemeente hebben mogen zien.

---
Voor ambtsdragers
1. Vindt u als ambtsdrager leiding geven aan de gemeente zwaar? Waarom (niet)?
2. Wat ervaart u als uw valkuil, als de valkuil van uw kerkenraad, bij het leiding geven?
3. Welke bijbelse figuur inspireert u in zijn leiding geven?
4. Wat zou u naar aanleiding van deze artikelen over geestelijk leiding geven in uw kerkenraad willen bespreken?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen