‘Ik heb geen mens'

De lamme man ligt 38 jaar lang tussen andere zieken bij het badwater van Bethesda. Als een engel de vijver aanraakt en je gaat als eerste dat water in, word je gezond. Als zieke heb je dan wel een ander nodig. Deze man moet erkennen en jarenlang onder ogen zien: ‘Ik heb geen mens die mij helpen kan.’ Wat spreekt daar een eenzaamheid uit. Wat is eenzaamheid? Ons woordenboek Van Dale noemt drie opties: alleen, zonder gezelschap van anderen, stil. Dat kan. Wanneer je dagen geen mensen ziet of hoort, ben je alleen en kun je je eenzaam voelen. Dit heet sociale eenzaamheid. Eenzaam kun je je echter ook voelen te midden van een grote groep mensen. Tijdens een verjaardag kun je ogenschijnlijk gezellig kletsen, maar van binnen voel je je eenzaam. Eenzaamheid heeft dan te maken met het niet begrepen worden door anderen. Er is geen werkelijke ontmoeting. Je kunt kletsen over koetjes en kalfjes, maar over hoe het werkelijk met je gaat, praat je niet. Ook al ben je niet alleen, je voelt je alleen staan. We spreken dan over emotionele eenzaamheid. Eenzaamheid kan dus te maken hebben met het alleen zijn of met het niet begrepen worden.

Ouder
Eenzaamheid wordt veel geassocieerd met oudere mensen. Dat is begrijpelijk. Wanneer je op een hoge leeftijd bent aangekomen, wordt je vrienden- en kennissenkring steeds kleiner. Mensen, die dicht bij je staan, vallen weg door de dood. Terwijl de jongere generatie druk is en de uren in een dag veel te weinig vinden, kan de dag voor een oudere lang duren. Dan valt het extra op als er geen bezoek komt. Eenzaamheid komt echter onder alle leeftijdsgroepen voor. Kinderen kunnen zich eenzaam voelen als ze geen vriendjes of vriendinnetjes hebben. Bij pubers is van alles lichamelijk en emotioneel in beweging, waar ze vaak niet goed woorden aan kunnen geven. Ze zitten soms als het ware op slot. Je kunt je eenzaam voelen wanneer je niet getrouwd bent. Al die andere mensen hebben een partner en lijken gelukkig, maar jij trof niemand. Of je wilt als anders geaarde geen relatie aangaan. Dat kan eenzaamheid met zich meebrengen. Wie kijkt er naar mij om, wie zorgt er voor mij? Ook in een huwelijk kun je je eenzaam voelen. Wanneer er voor de wet een verbintenis is, maar er is geen diepe band met elkaar, sta je er voor een deel alleen voor. Wanneer jij gelovig bent en je partner is dat niet, dan kun je de diepe zaken van het geloof niet met elkaar delen. Veel ruzies geven het gevoel elk op een eiland te zitten en elkaar niet meer te kunnen bereiken.

Leren
Gevoelens van eenzaamheid kent iedereen. Door eenzaamheid leren we de band met mensen waarderen. We zien dat bij een baby. Er zijn baby’s die het op een brullen zetten wanneer ze in hun eigen bedje gelegd worden. Mogen ze daarentegen bij papa of mama liggen, dan is het goed. Toch willen we een kind leren dat het niet altijd bij de ouders kan zijn. Een kind – hoe klein ook – moet zich ermee verzoenen dat het soms alleen moet zijn. Wil je de wereld ontdekken, met vallen en opstaan, dan moet je dat zelf doen. Om gaandeweg zelfstandiger te worden, moet een jongere alleen op dingen af durven gaan. Dat kan best eens eenzaam aanvoelen. Deels horen gevoelens van eenzaamheid bij ons leven. Nu maakt het verschil of je je af en toe eens eenzaam voelt of dat dat het overheersende gevoel is in weken, maanden of jaren.

Nieuwe baan
Eenzaamheid is een gevoel dat vaak kan optreden bij moeilijke overgangssituaties in het leven. We vinden het niet vreemd als iemand zich na een verhuizing naar een andere woonplaats eenzaam voelt. Je kent nog weinig mensen en moet een nieuw bestaan opbouwen in een vreemde situatie. De overgang naar een nieuwe baan is een vergelijkbaar proces. Je raakt je vertrouwde werkkring kwijt met de collega’s die je kende en die jou kenden. Bij een nieuwe baan heb je niet direct dezelfde band met collega’s die je in je vorige werkkring had. Situaties van ziekte en rouw brengen vaak gevoelens van eenzaamheid mee. De hele wereld draait door, maar voor jou staat de wereld stil. Je geliefde is er niet meer. Er zijn meer situaties waarbij je kunt rouwen, bijvoorbeeld wanneer je verkering uit is of je gescheiden bent. Je kunt je ook heel alleen voelen wanneer je gezonde lichaam je in de steek laat en je worstelt met een ernstige ziekte of handicap. Hoe moeilijk of pijnlijk deze situaties ook zijn, gevoelens van eenzaamheid zijn hierbij een normale reactie. Een rouwproces kost minstens maanden en niet een paar weken. Gevoelens van eenzaamheid horen dus bij onze ontwikkeling en kunnen tijdelijk sterk zijn bij bepaalde levensgebeurtenissen. Er is niet een standaard die aangeeft wanneer eenzaamheid een probleem is. Dat hangt sterk af van de eigen beleving.

Klachten
Wanneer je je langdurig eenzaam blijft voelen, kan dat leiden tot verschillende klachten. Diepe gevoelens van eenzaamheid en verlatenheid in combinatie met een verstoord dagelijks levenspatroon kunnen leiden tot een depressie. Je vraagt je af wat jouw leven voor waarde heeft en je hebt het gevoel dat niemand er echt voor je is. Angst kan je overvallen: je ziet op tegen een weekend waarin je alleen bent of tegen de zondag, wanneer anderen uit de kerk gezellig met elkaar koffiedrinken en jij alleen zit. Eenzaamheid kan leiden tot het gebruik van middelen als alcohol en drugs. Wanneer je alleen bent, is dat risico nog hoger. Er is niemand die je corrigeert als je voor de derde keer binnen een uur een biertje neemt. Ook ligt het langdurig computeren – waarbij seks een grote rol kan spelen – of gamen op de loer, waaraan je verslaafd kan raken. Aangetoond is dat mensen met een langdurig gevoel van eenzaamheid een verminderde afweer hebben. Wanneer je daadwerkelijk voor veel zaken alleen staat, kan dat gevoelens van stress geven, wat invloed heeft op de weerstand. Wanneer na ingrijpende levensgebeurtenissen geen herstel plaatsvindt naar het gewone, gezonde levenspatroon, kunnen langdurige gevoelens van eenzaamheid een factor in de ontwikkeling van stoornissen zijn.

---
Eenzaamheid in de Bijbel

De Bijbel is een realistisch boek, dat zeer dicht bij het leven van mensen staat. Eenzaamheid wordt voor ons op allerlei manieren geschilderd. Het is God die het niet goed vindt dat Adam alleen is en de vrouw schept als een hulp voor de man. Adam leeft in het paradijs te midden de mooiste schepping, maar voor God is dat niet genoeg. De mens is pas werkelijk gelukkig als hij in een goede verhouding tot God en een medemens staat. De zondeval brengt eenzaamheid: tussen twee mensen en tussen God en de mens. Maar God laat ons niet vallen en zoekt telkens de verbinding op en wil ook dat mensen op een goede manier met elkaar omgaan. De Tien Geboden bevatten leefregels daartoe. Ze beogen de verbinding tussen God en mens en mensen onderling.

Onrecht
Psalmen – bijvoorbeeld Psalm 25 – klagen over eenzaamheid en vragen God redding te schenken. Eenzaamheid wordt soms in één adem genoemd met het weduwe of wees zijn. Soms wordt eenzaamheid genoemd als gevolg van onrecht, dat iemand overkomen is. Thamar, de schoondochter van Juda, wordt eenzaam genoemd, omdat Juda niet voor haar opkomt. De profeten noemen eenzaamheid als straf: steden en plaatsen zullen eenzaam worden als gevolg van Gods toorn over de hardnekkige zonden van volken. Nadrukkelijk komt de troost voor eenzamen naar voren: God zet eenzamen in een huisgezin, jubelt Psalm 68. Allerlei wetten maken duidelijk dat God zorg draagt voor de kwetsbare mensen in die samenleving: weduwen, wezen en vreemdelingen. Mensen die er gauw alleen voor kunnen komen te staan. De Heere scherpt Zijn volk in dat het zorg moet dragen voor hen. Eenzaam zijn en dan geen helper hebben mag niet voorkomen. De diepste eenzaamheid ervaart de Heere Jezus Christus, die moet uitroepen: ‘Mijn God, Mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?’ Hij is verlaten van God en mensen en hangt tussen hemel en aarde aan een kruis. Hij hoorde niet meer bij de mensen en niet meer bij God. ‘Opdat wij tot God zouden genomen worden en nimmermeer van Hem verlaten worden’, zegt het avondmaalsformulier mooi.

Gemeenten
Na Christus’ opstanding worden gemeenten gevormd. Er zitten allerlei mensen bij elkaar die elkaar normaliter niet uitgezocht zouden hebben. Het is uniek in deze tijd van de kerk dat zowel een baas als slaaf tot de gemeente kan behoren, zowel Jood als Griek, zowel man als vrouw. Gods Geest doorbreekt grenzen die mensen maken. Sterk valt in de nieuwtestamentische brieven op dat de gemeenteleden zorg moeten dragen voor elkaar, voor zaken van het tijdelijke en eeuwige leven. Dat is het ideaal, maar dat gaat niet altijd goed. Griekse weduwen klagen dat zij worden overgeslagen bij bezoeken die worden afgelegd. Diakenen krijgen in het bijzonder de taak om naar wie zich met moeite staande kan houden om te zien.

Volgende week: omgaan met eenzaamheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen