A.Th. van Deursen overleden

‘Ik vind Van Deursen groot’, zei Volkskrant- literatuurcriticus Kees Fens eens. Dat was hij inderdaad. Niet als je hem over straat zag lopen, daar viel hij niet op. Ook niet als je terloops een gesprekje met hem had, hij kwam wat verlegen over. Van Deursen was een groot historicus. Zijn geschiedkundige boeken staan als een huis: Bavianen en slijkgeuzen (1974), Een dorp in de polder (1994), de biografie over Maurits (2000), De last van veel geluk (2004) en recent nog een studie over Katwijk. Boeken met een bewonderenswaardige stijl: in korte, nuchtere, nogal eenvoudige zinnetjes vertelt Van Deursen zijn verhaal. Hij kwam altijd met nieuwe feiten, eenvoudig omdat hij het archiefmateriaal nauwkeurig las. Het zijn ook vernieuwende studies, omdat Van Deursen niet de politici en de instituten maar de gewone man naar voren haalde.

Liefdegebod
Zijn manier van onderzoek werd voor historici decennialang toonaangevend. Dat is op zichzelf interessant, want Van Deursen werd in zijn historische methode gedreven door een christelijke geloofsovertuiging en daarvoor vallen academici meestal niet massaal. Dr. Bart Jan Spruyt typeerde vorige week in het Reformatorisch Dagblad mooi: ‘Het oeuvre van Van Deursen is het oeuvre van het liefdegebod.’ Hij bezigde geen verheven theorieën over christelijke geschiedschrijving, maar praktiseerde liefde tot de naaste, ook de naaste die tot het verleden behoort. Zijn grootheid lag in de fijngevoeligheid, zei Van Deursens leerling Fred van Lieburg, hoogleraar aan de VU, zaterdag tijdens de rouwdienst. ‘Hij kon scherp zijn in de polemiek, subtiel in de kritiek, cryptisch in de conversatie, schijnbaar afstandelijk in contacten. En toch was hij met zijn scherpzinnige geest en onderkoelde humor zijn medemensen altijd zeer nabij.’

Kerk
Arie Theodorus van Deursen groeide op in Groningen, als zoon van de gereformeerde onderwijzer en geograaf dr. A. van Deursen. Senior bleef gereformeerd maar junior koos voor de Vrijmaking. In de jaren zestig raakte hij ‘buiten verband’ en werd Nederlands gereformeerd. Bij zijn verhuizing in 2006 naar Katwijk voegde hij zich bij de behoudende christelijke gereformeerde kerk aldaar. Hij was een niet-hervormde columnist in De Waarheidsvriend, tot januari dit jaar. Maar afgelopen mei lieten Van Deursen en zijn vrouw zich overschrijven naar de Protestantse Kerk. Met instemming reageerde hij op het citaat dat ds. E.K. Foppen van ds. L. Vroegindeweij aanhaalde: ‘De Hervormde Kerk is de slechtste, maar ik weet geen betere.’

Robuust
Ds. Foppen sprak tijdens de rouwdienst de kernachtige zin: ‘Hij dacht vanuit God.’ Dat is wat Van Deursen uiteindelijk vooral tot een groot mens maakte. Tot een onafhankelijk en liefdevol historicus. Tot een robuust man ook, als je denkt aan de polemieken die hij voerde en die voortkwamen uit zijn levensbeschouwing. Opvallend is wat dat betreft de Huizingalezing die hij in 1994 in Leiden mocht houden, waarin hij in het eerste jaar van de paarse regering de natie het christelijk geloof als geneesmiddel voor het geestelijke verval voorhield. Van Deursen was niet geïmponeerd door zijn omgeving, door modieuze gedachten of interessante hypes, hij voelde zich meer met zeventiende-eeuwse geloofsgenoten dan met tijdgenoten verwant. Dat vanuit God denken – en niet vanuit jezelf, je omgeving of je eigen tijd – is iets wat een christen sterk maakt. Wat dat betreft kunnen we ons aan hem scherpen. Van Deursen is uit de tijd en in de eeuwigheid, hij is bij geloofsgenoten en vooral: bij Christus. De laatste jaren leefde hij met de tekst van Paulus, die ook zaterdag centraal stond: ‘Ik verlang heen te gaan en met Christus te zijn, want dat is verreweg het beste.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen