Boekbesprekingen

A.Th. van Deursen In Katwijk is alles anders. Uitg. Bert Bakker, Amsterdam; 462 blz.; € 29,95.
Voor zover Katwijk zichzelf al niet op de kaart gezet had, heeft dr. A.Th. van Deursen dit gedaan met de kort voor zijn overlijden verschenen studie over het Zuid-Hollandse vissersdorp. Op basis van minutieus archiefonderzoek tekent hij de ontwikkeling van een simpel opgebouwde leefgemeenschap van eenvoudige mensen in 1940 tot het Katwijk van 2005, dat een openbare bibliotheek met enkele filialen heeft, naast museum en muziekschool, zalencentrum en zwembad, diverse sporthallen.
Van Deursen verdeelt de recente geschiedenis in drie tijdvakken: ‘Een christelijk dorp 1940-1964’, ‘Uitgedaagd door de geest der eeuw 1965-1983’ en ‘Nooit meer zoals vroeger 1983-2005’. De eerste periode is die waarin de bibliotheek alleen boeken uitleent waarin de grondwaarheden van het christendom niet miskend worden, zodat een boek van Cissy van Marxveld niet tot de collectie gaat behoren, omdat er een autoritje op zondag in voorkomt. In 1972 gaat de bibliotheek overigens wel de breedte in. Al zijn tal van kleine feitjes uit de historie van Katwijk interessant – je zult als schoolmeester maar 46 kinderen in de klas hebben, van wie er vijftien Van der Plas heten – Van Deursen laat ons vooral de Katwijkse mens ontmoeten, die rustig is, en blijmoedig, resoluut, vindingrijk, gereserveerd tegenover vreemden, maar op den duur hartelijk van aard.
Het dorp kan zijn gesloten karakter moeilijk vasthouden als de moderne tijd zich aandient, als het gaat haperen in de overdracht van waarden en gewoonten. Desondanks toont de auteur aan dat secularisatie en ontzuiling het dorp niet oversloegen, maar het niet fundamenteel veranderen. De kracht van het christelijk geloof komt in deze gemeenschap zo aan het licht dat haar burgemeester een halve eeuw geleden – zwaar onder de indruk als vrouwen een loflied zingen na het verdrinken op zee van hun mannen – zei: ‘Ik vind het niet erg dat men niet helemaal van deze tijd is.’
Boeiend is ook te lezen wat de gevolgen voor haar beleid zijn van het feit dat de Katwijkse overheid niet neutraal wil zijn, wat zorgt voor een spanningsvolle relatie met andersdenkenden, die de christelijke monocultuur willen doorbreken. Het is opvallend dat een groot deel van de bevolking in een enquête niet weet aan te geven wat haar grootste probleem is: Katwijk was chauvinistisch, tevreden. Het lukt prof. Van Deursen wel die problemen te benoemen: Katwijk is te vol, ouders zijn te druk met geld verdienen, waardoor overlast van de jeugd groot is. Volgens de voorzichtigste inschattingen zijn er in 1985 2400 mensen aan drank verslaafd.
Ook het kijken naar de kerk van Katwijk gebeurt op een andere manier dan naar andere gemeenten. Een beroep naar de hervormde gemeente van Katwijk ontvangen staat nog altijd goed op de CV van een predikant.
Aan die gemeente besteedt Van Deursen ook aandacht. Het feit dat de latere PvdA-wethouder Haasnoot voorzitter van de bijbelstudieclub ‘Onze Rotssteen is Christus’ was, tekent hoe kerk en dorp samenvallen.
Ouders volgden bij voorbeeld ten aanzien van de bioscoop de leiding die van kerk en overheid uitging.
De auteur tekent de Katwijker met liefde voor zijn kleine leven. Al gaan de feiten voorop, intussen schroomt hij niet als christenhistoricus de geschiedenis ook te duiden.
Het laat duidelijk weten hoe profaan het voor hem is als tijdens een toneelvoorstelling in Katwijk de schepping nagespeeld wordt of hij distantieert zich van opvattingen van seculiere politici.
Prof. Van Deursen heeft ons een mooi document nagelaten van een bijzonder dorp in een veranderende tijd. Voor mij is In Katwijk is alles anders een boek waarvan je blij bent het gelezen te hebben en je het tegelijk jammer vindt dat het uit is.

P.J. Vergunst

---
Ds. M. van Kooten Alles wat adem heeft. Dieren in de Bijbel en hun betekenis. Uitg. Den Hertog, Houten;
143 blz.; € 13,90.
Ds. M. van Kooten, hervormd predikant te Elspeet, behandelt in alfabetische volgorde 49 dieren die in de Bijbel voorkomen.
Sommige dieren komen twee of drie keer aan bod, de leeuw en het paard zelfs vier keer. We mogen zéker liefde voor deze schepselen van God hebben.
Minder sterk vind ik de, wat de schrijver noemt, geestelijke lering die hij uit het dierenrijk trekt. Die betreft meer persoonlijke toepassingen, die weinig of niet te maken hebben met de context waarin het dier in de Bijbel voorkomt.
Zo wordt de kameel die moeilijk door het oog van een naald gaat, betrokken op vermeende geestelijke rijkdom, zoals er sprake van is in de gemeente Laodicea, en niet op materiële rijdom waarop Jezus doelt. Van de krokodil in Leviticus 11 maakt de schrijver via Mozes in het biezen kistje de sprong naar een opvoeding waarin kinderen buiten het Woord van God om in de muil van de krokodillen geworpen worden, terwijl in Exodus 2 niet van krokodillen gesproken wordt. En als toepassing van de vijf gouden muizen die de Filistijnen bij de terugkeer van de ark meegaven, lezen we dat het de Heere een gruwel is als men Hem tracht te dienen met christelijke film, popmuziek en dans. Dat zijn waarschuwingen en lessen die er op zichzelf mogen zijn, maar die niet in het verlengde liggen van wat de Schrift over de diverse dieren zegt. In dezelfde lijn liggen de vele vragen als: ‘Kent u dat al?’ en: ‘Mocht u daar al geloof aan hechten?’ Het boekje is dan ook niet, zoals de schrijver zegt, in de eerste plaats bedoeld om kennis van de natuur op te doen maar om in associatieve lijn geestelijke lessen te ontvangen. Het is mooi uitgegeven in een handzaam formaat.

H. Veldhuizen, Wapenveld

---
Jan de Bruijn De sabel van Colijn. Uitg. Verloren, Hilversum, 370 blz.; € 29,-.
In deze fraai uitgevoerde bundel zijn biografische opstellen van de hand van dr. Jan de Bruijn over religie en politiek in Nederland bijeengebracht. De Bruijn is de opvolger van George Puchinger als directeur van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme.
Het boek werd hem aangeboden ter gelegenheid van zijn afscheid.
De Bruijn doet zich in deze essays kennen als een kundig historicus, met oog voor het detail. Voor het voetlicht komen Abraham Kuyper, onder andere als ‘romantische persoonlijkheid’, De Savornin Lohman en het kabinet Mackay (1888-1891), Hoedemaker (‘Een staat met de Bijbel’), Colijn, J. Th. de Visser (een ‘nationale figuur’) en Gerbrandy als Kamerlid (1948-1959).
Zonder het ene hoofdstuk boven het andere te waarderen, las ik drie hoofdstukken met bijzondere belangstelling: ‘Ds. Leendert Schouten en zijn Bijbels Museum’, ‘Een standbeeld voor Colijn?’, ofwel waarom Colijn nu juist geen standbeeld kreeg, en ‘Het heengaan van Mozes – Abraham Kuyper in de ogen van zijn nageslacht’.
In een voorwoord prijst George Harinck De Bruijn om zijn grote verdienste voor het Historisch Documentatiecentrum, onder andere vanwege de thema’s die hij aan de orde stelde: ’Van Schilder tot Hoedemaker’, over ‘Psalmzingen in de Nederlanden’ en ‘Vijftig jaar Trouw’. Hij noemt ook ‘de fraaie typeringen, de fijne ironie en de verzorgde stijl van zijn werk’. Daar heb ik niets aan toe te voegen.

J. van der Graaf, Huizen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen