Globaal bekeken

Vijf eeuwen Dorpskerk is de titel van een lijvig boek dat ter gelegenheid van het 500-jarig bestaan van de hervormde gemeente van Barendrecht werd uitgegeven. Onder het kopje ‘Verzet tegen toga als ambtsgewaad’:

Predikanten en gemeenteleden waren in de jaren ’50 van de negentiende eeuw weinig enthousiast over de invoering van de toga als kleding van voorgangers tijdens de eredienst.
Favoriet bleven de mantel, bef, korte kniebroek met gespen, schoenen met omhoog stekende punten en een steek als hoofddeksel – sinds jaar en dag de vertrouwde ambtskleding van predikanten.
Toen het hun bij wet werd verboden in deze kledij op de openbare weg te verschijnen, gingen predikanten ertoe over om zich als alle andere mensen te kleden. Dat was tegen de zin van de synode van de Nederlandse Hervormde Kerk, want hoe konden kerkgangers nu zien of er een dominee op de kansel stond of iemand die zich voor predikant uitgaf ?
Als oplossing schreef de synode een toga als gepast gewaad voor, naar het voorbeeld van de ambtskleding van rechters en advocaten. Maar dat viel in de wereld van predikanten niet in goede aarde. Er rees verzet onder hen én onder gemeenteleden die de oude dracht als ‘heilig’ beschouwden. De synode dreigde daarop met de afzetting van predikanten die niet in toga de kansel beklommen.
In de annalen van de hervormde gemeente Barendrecht is niets terug te vinden over de kerkdienst waarin de voorganger voor de eerst keer een toga droeg. Het is er daarom waarschijnlijk niet zo tumultueus toegegaan als in een dorp in Zeeland. Daar ontstond grote consternatie toen de predikant in het nieuw voorgeschreven ambtsgewaad de kerk binnenschreed. Enkele gemeenteleden liepen uit protest naar buiten. Anderen staken dreigend een vuist omhoog. Eén kerkganger klom op een bank en begon luidkeels te bidden voor de ‘verblinde predikant met zo’n duivelsjas’. Vrouwen vielen fl auw en de koster liep af en aan met glaasjes water uit de regenton. Slechts één bezoeker zag er de humor van in toen hij zei: ‘De dominee trakteert vanwege zijn nieuwe jas!’.

***

Uit een recent verschenen boek Ridderkerk in de Tweede Wereldoorlog (uitg. Stichting Oud Ridderkerk) een fragment over Duitsers in de Singelkerk:

Op 29 oktober 1944 ziet de familie Van Splunder ’s morgens bij het binnenkomen van de kerk op de eerste bank, na de stoelen die voorin de kerk staan, drie Duitsers zitten, twee wat oudere en een jongere. Onder de galerij bij de ingang staat een vierde Duitser. De koster geeft hem een stoel en hij gaat zitten. Dominee Van der Zee preekt over Jeremia 9 vers 23 en 24. In zijn preek wordt Luther enkele malen aangehaald.
De Duitsers zitten ingespannen te luisteren en dat moet ook wel anders kunnen zij de dominee niet begrijpen. ‘Het is nog nooit voorkomen in deze viereneenhalf jaar bezetting dat er Duitsers in de kerk zitten.’ Bij de middagdienst op 29 oktober zit op de eerste rij weer een van de Duitsers die er ’s morgens ook al was, de meest gezette, met een bruin verweerd gezicht. Over die Duitsers vertelde Toos van de Zee (dochter van ds. Van der Zee) dat ze de dag ervoor bij haar vader waren geweest en dat twee van hen predikant waren. Een had er gezegd: ‘Duitsland heeft God verlaten en daarom gaat Duitsland eraan.’ Hij had een afkeer van Hitler. Zij hebben ook gevraagd of hier veel kerken waren vanwege de naam Ridderkerk.
In deze middagdienst gaat dominee Van den Boogert uit Slikkerveer voor. Hij zegt in zijn preek dat het heel moeilijk is je vijanden te vergeven, maar Christus heeft zelfs voor hen gebeden aan het Kruis. Net als vanmorgen werd er tijdens de dienst weer hevig geschoten en er was kanongebulder te horen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen