Wereldmijding of -wijding?

Is de kerk gebaat bij een strakkere organisatie en een sterkere eenheid, of juist bij meer diversiteit en lossere vormen? De kerk bevindt zich in de crisis. Een crisis is in het Grieks een oordeel of beslissing. De crisis stelt je voor een keuze. Het is verwarrend dat er met betrekking tot de kerk zulke tegengestelde richtingen gewezen worden.
In de eerste plaats klinkt een roep om meer organisatorische eenheid. Prof.dr. A. van de Beek roept bijvoorbeeld op tot herstel van de eenheid met Rome. Ook minder radicale theologen pleiten voor herstel van het bisschopsambt.
Tegelijkertijd klinkt de claim dat de kerk als organisatie haar tijd gehad heeft.
Volgens de Emerging Church, een bont gezelschap van experimentele christelijke gemeenschapsvormen, zijn de traditionele kerkmodellen typisch modern en daarom hinderlijk voor de navolging van Christus. De kerk is een dierentuin.
Maar christenen moeten leren om ‘in het wild’ te leven en zich te richten op het koninkrijk.

Communicatie
Achter de vraag naar de organisatie ligt die van de communicatie van het evangelie in de postmoderne cultuur. De zorg van de emerging churches ligt in het feit dat de kerk in de postmoderne cultuur naar de marge is verschoven. Is de kerk in de 21ste eeuw geroepen om de marginalisering als oordeel van God te aanvaarden of moet zij juist investeren in haar missionaire roeping?
Het is opvallend hoe de posities in de kerk verschoven zijn. Rustte op ‘evangelisatie’ enkele decennia geleden in het midden van de kerk het taboe van ‘zieltjes winnen’, nu klinkt de roep om meer missionair elan vooral uit het midden van de kerk. Iemand als dr. W. Dekker, werkzaam bij de IZB, twijfelt juist aan de missionaire mogelijkheden.
Hij stelt dat de gedachte dat de kerk naar buiten moest, sinds de jaren zestig tot afkalving geleid heeft.
De vraag die onder die naar de organisatie ligt, luidt: Is de kerk erbij gebaat om het evangelie zo breed mogelijk te communiceren of kan zij zich beter concentreren op het mysterie en aanvaarden dat de wereld daar geen boodschap aan heeft? Intuïtief voelen de meesten aan dat het allebei moet, maar het is de vraag hoe.

Koninkrijk
Achter beide vragen ligt nog een andere kwestie: die van de kerk tussen het koninkrijk van God en deze tegenwoordige wereld. De kerk leeft middenin de wereld in het geloofsvertrouwen dat het koninkrijk van God komt en al is aangebroken. Het probleem is dat we het koninkrijk van God niet zien, tenminste niet met het blote oog.
Of liever gezegd: alleen met het blote geloofsoog.
Het spanningsvolle van die verhouding laat zich het beste illustreren aan de hand van de relatie tussen kerk en politiek. Was in de vorige eeuw het politieke engagement kenmerkend voor de kerk, in de laatste decennia lijkt de kerk zich meer en meer terug te trekken uit het publieke debat en te focussen op spiritualiteit. De activist tegen kruisraketten heeft plaatsgemaakt voor de pelgrim op weg naar Santiago de Compostella.
Deze terugtrekkende beweging gaat samen met een intensivering van de belangstelling van de politiek voor de kerk. Is de kerk gebaat bij participatie van de christenen op alle levensterreinen, of moet zij zich radicaal afwenden van de wereld en zich richten op Gods koninkrijk?
De kerk in de context van de 21ste eeuw is een kerk in de crisis en die crisis stelt haar voor de vraag naar haar essentiële en organisatorische eenheid, maar haar missionaire roeping vanuit de marge en naar haar verhouding tot het koninkrijk van God en de tegenwoordige wereld.

Eigenschappen
De belijdenis van Nicea-Constantinopel noemt vier eigenschappen van de kerk: eenheid, heiligheid, katholiciteit, apostoliciteit. Spanningen in de kerk hebben vaak te maken met de verhouding tussen de eigenschappen. Er is een permanente spanning tussen leer en leven, tussen apostoliciteit en heiligheid. Er is ook een spanning tussen eenheid en katholiciteit, in de ene kerk is een verscheidenheid van christenen.

Spanning
Het kan ons helpen als wij de vragen die in deze eeuw op ons afkomen relateren aan de eigenschappen van de kerk. De roep om de bisschop en de roep om Jezus los van alle kerkelijke structuren ‘in het wild’ na te volgen, drukken een spanning uit tussen de kerk als het lichaam van Christus en de persoonlijke navolging van Christus, tussen de eenheid en de heiligheid van de kerk.
De spanning tussen missionair en marginaal komt voort uit de vraag hoe de kerk de apostoliciteit kan vormgeven zonder de heiligheid te verliezen. De verschillende antwoorden op de vraag hoe de kerk zich tot de wereld of in concreto tot de overheid – als dienares van God – verhoudt, articuleren verschillende visies op de katholiciteit.
Moet je de wereld mijden of juist wijden omdat het christelijke geloof een universele strekking heeft en de wereld Gods goede schepping is?

Thuisfront
Er is verscheidenheid van gaven en bedieningen en het is dezelfde Geest. Sommige christenen hebben de roeping om zich terug te trekken in het klooster of in de refozuil om zo de continuïteit met de kerk der eeuwen en de toewijding aan Christus te bewaken, anderen worden uitgezonden in de wereld om daar de gestalte van Christus te vertonen.
De nood van de kerk is misschien wel dat klooster en oorlogsfront elkaar uit het oog verliezen en dat er in het klooster en in de zuil niet meer gebeden wordt voor de soldaten aan de front. Of dat andersom de frontsoldaten niets meer hebben met het thuisfront. Vroeg of laat zullen zij de strijd moeten staken, als zij niet steeds gevoed worden vanuit de kerk.
In ieder geval is de heiligheid van de kerk steeds in het geding, of het nu om de eenheid van de organisatie, de apostoliciteit van de missionaire opdracht of de katholiciteit van haar presentie in de wereld gaat.

Hogepriesterlijk gebed
Alle eigenschappen van de kerk komen in het hogepriesterlijk gebed terug. De eenheid: ‘opdat zij één zullen zijn zoals Wij’ (Joh.17: 11). De heiligheid: ‘Heilig hen door Uw waarheid; Uw woord is de waarheid’ (Joh.17:17). De apostoliciteit: ‘Zoals U Mij in de wereld gezonden hebt, heb ook Ik hen in de wereld gezonden’ (Joh.17:18).
De katholiciteit: ‘opdat de wereld zal geloven dat U Mij gezonden hebt’ (17:21).
De heiligheid van de kerk volgt uit de heiligheid van God. Kerntekst is Exodus 19:6, waar God Israël aanspreekt: ‘U dan, u zult voor Mij een koninkrijk van priesters en een heilig volk zijn’. Heiligheid is afzondering, maar vooral toewijding aan God en Zijn dienst.
De tekst uit Exodus wordt in het Nieuwe Testament aangehaald en betrokken op de ecclesia: ‘Maar u bent een uitverkoren geslacht, een koninklijk priesterschap, een heilig volk, een volk dat God Zich tot Zijn eigendom maakte; opdat u de deugden zou verkondigen van Hem Die u uit de duisternis geroepen heeft tot Zijn wonderbaar licht’
(1 Petr.2:9).

Geloofsverbinding
De heiligheid van de nieuwtestamentische kerk ligt in de geloofsverbinding met de Messias Jezus.
Allen die in Christus Jezus gedoopt zijn, zijn met Hem begraven en met Hem uit de dood opgewekt om in een nieuw leven te wandelen. De doop is teken en zegel van de vereniging met Christus. Wie één plant geworden is met Hem is ingelijfd in het verbond van God met Israël en zal door de verbinding aan de ware wijnstok ook vrucht dragen (Rom.6)’.
Wie met Christus verenigd is, is ook ingegaan in het koninkrijk der hemelen. De gemeente maakt deel uit van de nieuwe werkelijkheid.
‘Als iemand in Christus is, is hij een nieuwe schepping: het oude is voorbijgegaan, zie, alles is nieuw geworden’ (2 Kor.5:17). Het is de heilige kunst om daar ook uit te leven. ‘Houd het dan daarvoor dat u dood bent voor de zonde, maar levend voor God in Christus Jezus, onze Heere’ (Rom.6:11) ‘Als u nu met Christus opgewekt bent, zoek dan de dingen die boven zijn, waar Christus is’ (Kol.3:1).

Vereniging
Als de heiligheid in de kern in de participatie met Christus en in de ingang in Zijn koninkrijk ligt, dan kan die heiligheid nooit los verkrijgbaar zijn van het lichaam van Christus, de gemeente. De heiligheid van de kerk is wel de inspiratiebron voor voortdurende hervorming en vernieuwing, maar mag nooit een excuus zijn voor het verbreken van de eenheid van de kerk.
De kern van de heiligheid ligt in het mysterie, de vereniging met Christus. In het sacrament van het heilig avondmaal wordt dat beoefend, maar de praktijk van de heiliging vindt plaats midden in de wereld. Na het sursum corda klinkt het: ‘Ga dan heen in vrede’.
In de marge wordt de gemeenschap met Christus beoefend om zo juist missionair te zijn en katholiek dienstbaar aan de samenleving. De spanning blijft. De kerk zou pas echt in de crisis zijn als die spanning was opgelost.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen