Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Uiterst actuele filosoof

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Uiterst actuele filosoof

Blaise Pascal (1623-1662) richt je blik omhoog

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het enig goed in dit leven ligt in de hoop op een ander leven. Deze diepzinnige gedachten komt van Blaise Pascal. Driehonderdvijftig jaar geleden overleed hij. Om precies te zijn: op 19 augustus 1662. Hij werd 39 jaar. Vijf aansprekende citaten van deze grote denker.

‘Jezus zal tot het einde der wereld in doodsstrijd zijn, en dan moeten wij niet slapen.’

[Pensées, 553]

Het is prachtig hoe Pascal hier de verbinding legt tussen het lijden van Christus en de Zijnen.
Het kruis van Christus stond ten diepste immers niet alleen op Golgotha. In Openbaring 11:8 lezen we over ‘Egypte, waar ook onze Heere gekruist is’. Van daaruit kunnen we zeggen dat het kruis ten diepste ook al in het land Gosen stond ten tijde van de harde slavendienst en de kindermoord.
En temidden van de klacht van de wenende Rachel. En van de treurige geschiedenis van het Joodse volk; levensgroot en schrijnend in de concentratiekampen. En vandaag de dag zien we het bijvoorbeeld nog volop staan bij de vervolgde kerk. Én daar waar de Heiland Zijn eigen jongeren in slaap ontdekt. Gezang 180 uit het Liedboek voor de kerken citeert hier niet zomaar de woorden van Pascal.
Heel vertroostend is het dat Pascal in hetzelfde nummer schrijft dat we onze wonden bij de Zijne mogen voegen. Dan wordt het allemaal anders.

‘De Menswording toont de mens de grootheid van zijn ellende, door de grootheid van het geneesmiddel dat nodig was.’

[Pensées, 526]

Pascal heeft veel geschreven over de ellende van de mens zonder God. Fel keerde hij zich tegen de menselijke hoogmoed. Daarin was hij een trouwe aanhanger van de augustijnse traditie. Hoogmoedig worden we als we God willen dienen zonder onze eigen ellende te kennen. Dit is uiterst actueel in onze tijd.
Pascal wijst er dan op dat we onze ellende kunnen leren kennen door veel te letten op de heerlijkheid van Christus, die als Lam Gods de weg van de diepste vernedering wilde gaan, om ons van onze ellende te kunnen verlossen.

‘Vuur.
God van Abraham, God van Isaak,
God van Jakob.
Niet de God van filosofen en geleerden.
Zekerheid, zekerheid, gevoel, vreugde, vrede.
God van Jezus Christus.
Mijn God en uw God, Uw God zal mijn God zijn.
(…)
Jezus Christus.
Ik heb mij van Hem afgekeerd, ik
heb Hem gemeden, verloochend,
gekruisigd.
(…)
Eeuwig vreugdevol voor een dag
van beproeving op aarde…’


Deze diepbevindelijke dichtregels uit het beroemde Mémorial zijn woorden van een filosoof die na een bijzondere ontmoeting met de levende God de filosofie in het juiste licht leerde zien. Hij gaf zich, in plaats van aan de god van de filosofen, onvoorwaardelijk over aan de God van Jezus Christus. Dit is een authentieke bekeringsgeschiedenis.
Deze regels hebben voor mij in mijn studietijd, toen ik nogal opging in de wetenschap, veel betekend. Ze hebben ook mijn blik hoger mogen richten.

‘Wat voor een onbegrijpelijk gedrocht is de mens. Wat een ongehoord wezen, wat een monster, wat een chaos, wat een vat vol tegenstrijdigheden, wat een wonder!
Rechter over alle dingen, onnozele aardworm, drager van de waarheid, poel van onzekerheid en dwaling, glorie en uitschot van het heelal.’


[Pensées, 434]

Pascal ziet de mens als een tegenstrijdig wezen. Naar zijn bestemming is de mens groot en uniek, maar naar zijn gedrag verachtelijk en laag. Het is een wezen dat ergens tussen God en de dieren in zweeft. Vol grandeur en misère, vol grootheid en ellende. Naar zijn bestemming is hij koning en rechter over alle dingen, maar naar zijn gedrag een onttroonde koning, monsterlijk en chaotisch, een hulpeloze, onnozele aardworm.
Iets van Psalm 8 klinkt hierin door: ‘Gij hebt hem bijna goddelijk gemaakt’, zoals er eigenlijk staat.
Maar we horen ook de bastonen van Psalm 144: ‘Wat is de mens, wat is in hem te prijzen?’ Dat geldt ondanks al onze beschaving en wetenschap en techniek.
Verdun, de Goelag Archipel, Auschwitz en Srebrenica hebben dat in de vorige eeuw in ons ‘beschaafde’ Europa haarfijn aangetoond. We zien het momenteel in Syrië bij het ‘geciviliseerde’ echtpaar Assad. En bij allerlei hoogopgeleide dames die hun kind laten aborteren.
In zeer verheven woorden schildert Pascal de staat waaruit wij mensen gevallen zijn. Maar hij zet er geen punt. De diepe, oneindige afgrond die is ontstaan, kan alleen maar door iets oneindigs worden gevuld. Daarvoor komt hij bij God uit, Die de mens in zijn absolute misère opzocht. Alleen door die goddelijke overbrugging kan volgens hem de diepgevallen mens uit zijn misère worden opgetrokken en teruggevoerd naar zijn oorspronkelijke bestemming.

‘De mens is slechts een riet, het
zwakste wezen van de natuur,
maar hij is een denkend riet.’


[Pensées, 347]

Dit citaat is vooral voor onze tijd zeer actueel. Wat wordt er gefocust op het lichaam. We kunnen er zomaar een afgod van maken. Maar wat zijn we als mensen broos en fragiel. Er hoeft maar dít te gebeuren, en we zijn nergens meer.
Hoe anders is ons denken. Gedachten van grote denkers verduren de eeuwen. Die hebben de mensheid verrijkt en verdiept.

---
Leven
Blaise Pascal wordt op 19 juni 1623 geboren in het Franse Clermont- Ferrand in het gezin van Etienne en Anoinette Pascal. Zijn moeder overlijdt al als hij pas drie jaar oud is. Weldra kiest zijn vader, die jurist is, ervoor zijn baan op te geven en zich helemaal te wijden aan de opvoeding van en het onderwijs aan zijn zoon Blaise en zijn dochters.
Als deze taak er bijna opzit, aanvaardt hij weer een baan. Hierin moet hij echter veel saai rekenwerk verrichten. De jonge Blaise komt hem te hulp door een rekenmachine voor hem uit te vinden. Dit karwei heeft echter voorgoed zijn toch al broze gezondheid geknakt.
Zijn zuster Gilberte, die een biografie over hem heeft geschreven, schrijft dat hij sinds zijn achttiende jaar geen dag meer zonder pijn heeft geleefd.
Intussen houdt de hoogbegaafde Blaise zich ook volop met wis- en natuurkunde bezig en doet hij op dat terrein ook bepaalde uitvindingen.

Jansenisme
Vanaf 1664 komt Blaise Pascal, mede door toedoen van zijn zuster Jacqueline, in aanraking met het jansenisme. Deze augustijnse reveilbeweging, die veel verwantschap vertoonde met de Reformatie, floreerde vooral in het klooster Port-Royal nabij Parijs. Vooral de genadeleer van de jansenisten, zonder de werken, botste met de officiële kerkleer van die dagen.

Mémorial
In de nacht van 23 op 24 november 1654, van ongeveer half elf ’s avonds tot ongeveer een half uur na middernacht, krijgt Pascal een bijzondere godsontmoeting. Hij heeft hiervan verslag gedaan op een vel papier, dat hij zorgvuldig in een stuk perkament wikkelde en in de zoom van zijn kleed naaide. Na zijn dood heeft men dit gevonden. Zijn familie heeft dit werk toen Mémorial genoemd, en zo heet het nog.

Pensées
Pascal is vooral bekend geworden door zijn Pensées (Gedachten). Ook dit ‘werk’ vond men na zijn dood, op allemaal losse blaadjes, zonder een bepaalde orde. Het was bovendien nog niet af. Dat alles geeft wel weer hoe moeilijk het was om het uit te geven.
Ik heb bij de citaten de nummering gevolgd van de klassieke uitgave van Léon Brunschvicg uit 1897.
De Pensées zijn ‘het werk van een mens in al zijn lijden, en toch in al zijn heerlijkheidsverwachting’ (H. Mondt).

Laatste woorden
Verder heeft hij nog zijn Lettres Provinciales geschreven, waarin hij de tegenstanders van het jansenisme, de jezuïeten, op de korrel nam.
Driehonderdvijftig jaar geleden, op 19 augustus 1662, is Pascal op 39-jarige leeftijd overleden. Zijn laatste woorden waren: ‘Moge God mij toch nooit verlaten.’

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 augustus 2012

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Uiterst actuele filosoof

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 augustus 2012

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's