Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Memoriseren mag weer

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Memoriseren mag weer

Kennis hoort bij catechese [1]

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Steeds nadrukkelijker wordt er in de catechese gekozen voor een benadering waar de catechisant en zijn leefwereld centraal staan. Ik kan me niet onttrekken aan het gevoel dat het daarbij meer lijkt te gaan over het beleven van je geloof dan over het leren van de geloofsinhoud.

In de catechese is het heel belangrijk aan te sluiten bij de leefwereld en de beleving van jongeren. Zonder aansluiting bij hun hart en leven praten we over hun hoofden heen. Het gevaar is groot dat jongeren hierdoor in twee losse werelden gaan leven: die van het geloof op zondag en die van de wereld doordeweeks.

Geloofsleer
Toch denk ik dat hiermee niet alles gezegd is. Naast de leefwereld en beleving van jongeren is ook kennisoverdracht van de geloofsleer belangrijk. Zonder het aanleren van de geloofsinhoud praten we óók over hun hoofden heen. In zo’n situatie is het gevaar groot dat jongeren in hun geloof vooral op hun gevoel afgaan: ze weten ten diepste niet concreet wát ze geloven.
Dit betekent dat catechese alleen werkelijk catechese kan zijn als het gaat om kennisoverdracht van de geloofswaarheden én de concrete puber in zijn of haar leefwereld.
Een jongere moet met hoofd én hart kennis opdoen van de Bijbel en de geloofsleer, in verbinding met het hier en nu. Geloofskennis voor zijn persoonlijk geloof en voor zijn leven op school of het werk, in de gemeente en in zijn vrije tijd.

Parate kennis
In het primair en voortgezet onderwijs is gebleken dat het verwaarlozen van parate kennis desastreuze gevolgen kan hebben. In mijn werk als opleidingsdocent Rekenen aan een pabo maak ik regelmatig mee dat jongeren van achttien jaar de tafels van vermenigvuldiging wel kunnen uitrekenen, maar niet uit hun hoofd weten. De oorzaak hiervan ligt in de overstap van traditioneel naar realistisch rekenen aan het eind van de vorige eeuw. ‘Aansluiten bij de belevingswereld van het kind’ werd het kernthema: het rekenonderwijs ging draaien om sleutelwoorden als inzicht, interactie en aansprekende contexten voor de kinderen.
Hoewel in de didactische visie stond dat het memoriseren – het ‘uit het hoofd leren’ – een plaats moest hebben, kwam dat in de praktijk niet uit de verf. Veel leerkrachten dachten dat het memoriseren vanzelf wel kwam als de leerling het inzicht had en geconfronteerd werd met concrete situaties waarin de leerstof gebruikt moest worden. Helaas heeft de praktijk bewezen dat het memoriseren dan niet (goed) gebeurt.

Spiegel voor de catechese
Gelukkig zien we op dit moment in het onderwijs een kentering.
Nog steeds wordt er aangesloten bij de belevingswereld van het kind, nog steeds zijn interactie en inzicht belangrijk, maar memoriseren mag en moet weer. Want de tijd heeft geleerd dat een kind zonder parate basiskennis stagneert in zijn verdere onderwijsloopbaan.
Het reguliere onderwijs dwingt ons in de spiegel te kijken. Heeft memoriseren bij de catechese nog een plaats? De laatste decennia is er gelukkig veel aandacht voor de belevingswereld van en de interactie met de jongeren. Maar tegelijk constateren we dat er een ontstellend gebrek aan kennis is. Dit kan onderer op duiden dat we in de catechese in dezelfde valkuil als het reguliere onderwijs vallen. Laten catecheten daarom hun winst doen met de ervaringen in het onderwijs.

Veel vragen
Wanneer we ons door de ervaringen in het reguliere onderwijs willen laten waarschuwen, komen er moeilijke vragen boven. Wat is de noodzakelijke basiskennis die catechisanten uit het hoofd moeten weten? Is deze parate kennisstof voor alle catechisanten gelijk? Hoe zorgen we ervoor dat die kennis voor de jongeren geen dogmatische waarheden worden die los staan van hun leefwereld? En de moeilijkste vraag anno 2012: Hoe krijgen we onze catechisanten zover dat ze iets willen gaan leren?
Wat is de rol van de ouders hierin? In een volgend artikel probeer ik een eerste aanzet te geven in de zoektocht naar antwoorden. Nu wil ik verder ingaan op het overdragen van kennis.

Overdragen
Vorig jaar is het Basisboek catechese. Altijd leerling van dr. Jos de Kock en dr. W. Verboom (red.) verschenen. Hierin worden heldere lijnen geschetst over het leren in de Bijbel, het Jodendom en de geschiedenis van de catechese. In navolging van de Amerikaanse theoloog Richard Osmer schetsen zij drie kerntaken van onderwijs die in de brieven van Paulus te vinden zijn: overdragen, aansporen en onderscheiden.
Deze drieslag heeft iets weg van een didactisch patroon. Inhoudelijk gaat het Paulus om de overdracht van de Schriften van Israël, de christelijke leer en vroegste tradities. Op grond hiervan wordt de gemeente door hem aangespoord Christus te volgen en te leven naar Gods wil en tot Zijn eer. Ten slotte wil Paulus door zijn onderwijs leren te onderscheiden waar het echt op aankomt, om zo te kunnen leven in een gebroken wereld en uit te zien naar de toekomst van Christus.
Het zal duidelijk zijn dat ik een pleidooi wil voeren de eerste kerntaak uit het onderwijs van Paulus weer een serieuze plaats in de catechese te geven: het overdragen van het Woord van God en het belijden van de kerk.

Heiliging
Met een voorbeeld wil ik een en ander duidelijk maken. Stel dat een catecheet het over de heiliging heeft en samen met zijn catechisanten Kolossenzen 1: 9-11 leest: ‘Daarom houden ook wij niet op …. voor u te bidden en te smeken dat u vervuld mag worden met de kennis van Zijn wil, in alle wijsheid en geestelijk inzicht, zodat u wandelt op een wijze de Heere waardig, Hem in alles behaagt, in elk goed werk vrucht draagt en groeit in de kennis van God, terwijl u met alle kracht bekrachtigd wordt, … om met blijdschap in alles te volharden en geduld te oefenen.’ Wanneer de catecheet dit gelezen heeft, vraag hij zijn catechisanten naar ‘de kennis van Zijn wil’ waar Paulus het in vers 9 over heeft: ‘Wat is Gods wil voor ons leven?’ Hebben catechisanten dan het antwoord uit de Schriften paraat of komen er dan alleen allerlei antwoorden op gevoelsniveau, op het terrein van hart en handen? Hoe waardevol zou het zijn als zij uit het hoofd weten dat het Gods wil is ‘dat allen tot bekering komen’ (2 Petr. 3:9) en ‘vervuld worden met de Geest’ (Ef.5:17,18) en ‘heilig zullen leven’ (1 Thess. 4:3).
Deze verstandelijke kennis geeft de catechisanten houvast en verdiept het gesprek over de heiliging, waar Paulus in de volgende verzen over schrijft. De catecheet zal in dat gesprek deze kennis een plaats moeten geven én tegelijk moeten aansluiten bij de beleving en vragen van zijn catechisanten rondom Gods wil in hun leven. Zo komt hij vanuit de kennisoverdracht bij de twee andere taken van Paulus’ onderwijs: aansporen en onderscheiden.

Gebed
Hoe nodig is het dat de catecheet hierbij met Paulus meebidt: ‘Wij houden niet op voor u te bidden en te smeken dat u vervuld mag worden met de kennis van Zijn wil.’ (vs 9) Het vervuld worden van Zijn kennis in hoofd, hart en handen kan een catecheet niet bewerken, dat is Gods werk. Maar op dat gebed mag hij bij de jongeren door het werk van de Heilige Geest vruchten verwachten van hoofd, hart en handen (vs 10,11).
Dr. W. van ’t Spijker verwoordt het prachtig: Wat voor ons besef een ‘voet te hoog’ zit, weet de Heilige Geest zonder moeite op de juiste plaats te krijgen. Wat we van buiten geleerd hebben, plant Hij door Zijn genade in het hart.

Volgende week: Hoe krijgen we jongeren zover dat ze willen leren?

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 augustus 2012

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Memoriseren mag weer

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 augustus 2012

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's