De kerk staat in brand

Hoe moet het nu verder met de gemeente in Hilversum? Handen worden ineengeslagen. Er volgt een landelijke actie en de kerk wordt herbouwd.
Ik heb hier vaak aan moeten denken bij het lezen van de Waarheidsvrienden in de jaren zeventig. Het verging de Hervormde Kerk figuurlijk als de kerk in Hilversum. Het gebinte van de kerk werd door een vuur van dwaalleer aangetast. Hier hielpen geen acties, maar alleen terugkeer naar het Woord van God.
Dat is het waartoe Het Getuigenis in 1971 opriep.
De Gereformeerde Bond (GB) belegt in datzelfde jaar een landelijke bijeenkomt ‘vanwege de nood der tijden.’ In deze omstandigheden vinden we geen kwinkslagen, zoals we die eerder geregeld in De Waarheidsvriend aantroffen.

Secularisatie
De jaren zeventig vormen een periode waarin de kerk op haar grondvesten schudt. Nieuwe leiders trekken de regie naar zich toe en hanteren de kerkorde van 1951 om tot een totaal ander soort van kerk te komen. De Waarheidsvriend als podium van de Gereformeerde Bond laat zien dat het hoofdbestuur (HB) midden in de kerk wil staan, met alle spanningen van dien.
Het is een tijd van initiatieven vanuit de GB onder brede flanken van de ‘gereformeerde gezindte’. Zo wordt de GSA (De Vijverberg) te Ede opgericht. Daarnaast verrijzen nieuwe (onderwijs)instituten als antwoord op de secularisatie die nu echt ‘doorbreekt’. Kolommen met advertenties staan er in De Waarheidsvriend om personeel te werven voor reformatorische scholen.
Het is de tijd dat de opmars van de politieke theologie niet meer te stuiten is. De predikanten Wiegeraad en Snoei en anderen verzetten zich met bijbelse verontwaardiging tegen een visie op zending, waarbij de redding door Jezus als vorm van egotripperij wordt gezien. Chapeau voor deze broeders. Mensen met roepingsbesef.
Een van de hoogtepunten vormt het plan voor een zogenaamd kosmokomplot. Ja, de kerk staat echt in brand.

Getuigenis
Dan loopt de emmer over. Vijf broeders en een zuster vinden elkaar in hun diepe zorg over de zieke kerk: mevrouw Van Ruler (haar man overleed in 1970), de hoogleraren Jonker, Van Niftrik, Van Itterson, dr. W. Aalders en ir. Van der Graaf. Zij schrijven het bekende Getuigenis in 1971, waarin zij onverschrokken, trefzeker, maar ook diep bewogen de kerk beschuldigen van ontrouw aan het evangelie en haar oproepen zich te bekeren tot het Woord van verzoening en genade door Jezus Christus.
Ze hebben het geweten. De nieuwe koers van de kerk wordt door hen in het hart getroffen. Talloze steunbetuigingen krijgen zij, maar ook felle, verbeten tegenstanders (Buskes). Het geding om de Waarheid haalt de tafel van de synode.
De beraadslagingen hierover zijn overigens naar de verslagen in De Waarheidsvriend beschamend en teleurstellend.
Achteraf bezien heeft het Getuigenis wel tot nadenken gestemd. Veel gemeenteleden waren al te naïef achter de leidslieden aan gelopen (AKV, IKV, IKOR/IKON enz.). Nu horen zij ineens een heel ander, bijbels geluid. Het heeft velen ook samengebonden, die anders als confessionelen en bonders langs elkaar heen leefden en zo nu en dan elkaar bestreden.
Tegelijk moet gezegd worden dat de stroom van het nieuwe denken niet is tegengehouden. Maar ze is wel van haar zelfverzekerdheid en haar dictatuur beroofd. Het is een wonder dat een kerk in deze vuurbrand dit alles heeft overleefd.

Zuid-Afrika
De tijd gaat door. De Waarheidsvriend laat nieuwe ontwikkelingen zien, die zorgen baren. De kwestie Zuid-Afrika komt in beeld. Prof. H. Jonker is er geweest en geeft zijn visie op de apartheid. Hij is zeer kritisch tegenover het ANC.
Later reist ook een afvaardiging van het hoofdbestuur af naar Zuid-Afrika. Zij hebben een meer genuanceerde visie. Als de synode over de kwestie discussieert, weigert ze een afvaardiging van de Gereformeerde Bond mee te laten spreken.
Een rapport pro het ANC wordt aangenomen. Van der Graaf noemt het een zwarte dag.
Dan is er het pleidooi voor een nieuwe moraal, met vrijere vormen van seksualiteit (Van Gennep). We lezen over heftige discussies op de contio en elders over de nieuwe dogmatiek van Berkhof, Christelijk Geloof. Er is grote deining om het rapport Gemeentevormen en gemeenteopbouw (Kaptein), waarin de transformatie van de kerk haar beslag moet krijgen.
Dan weer worden vele kolommen gevuld met de strijd tegen nieuwe denkbeelden over de verzoening, zoals van de gereformeerde dr. Wiersinga.
Toch is De Waarheidsvriend te midden van dit alles niet enghartig en naar binnen gekeerd. Iemand als W. Aalders krijgt de pen en W. Aantjes mag zijn politieke denkbeelden verwoorden. Zo zou er nog veel meer te noemen zijn. Er zou over deze tien jaar een heel boek te schrijven zijn.

Bezinning
Wat lezen we over het gebeuren binnen de Gereformeerde Bond en Gereformeerde Bondsgemeenten?
Allereerst valt me op dat er in De Waarheidsvriend een schat aan bezinning wordt geboden. Kernzaken van het gereformeerd belijden zijn voortdurend in beeld.
Maar ook worden steeds analyses van actuele gebeurtenissen geboden. Het is ondoenlijk om maar een kleine selectie van onderwerpen en van scribenten te geven. Ik noem per uitzondering de bezinning rondom Israël (Jom Kippoeroorlog, studiereizen, comité).
Eveneens bij wijze van uitzondering noem ik: ds. J. Vos, die met zoveel bescheidenheid zoveel goeds biedt aan bezinning.
Vorming en toerusting staan dus hoog in het vaandel. De Waarheidsvriend groeit naar 14.500 abonnees en kent een omvang van 12 pagina’s.
Ook een stroom van publicaties uit eigen kring komt van de pers. Aandacht is er voor promoties (Gerssen, Zwanenburg, Meijers e.a.). De benoeming van dr. C. Graafland tot bijzonder hoogleraar krijgt veel aandacht. Ds. B. Oosterom keert van Rante Pao terug en neemt het beroep naar Oudewater aan. Voor veertien andere beroepen bedankt hij. Er zijn veel vacante gemeenten.

Grondvlak
En dan zijn er de kolommen, gevuld met kleine lettertjes. Daarin gaat het over het gemeenteleven op het grondvlak van de kerk. Er is sprake van een bloeitijd in menige Gereformeerde Bondsgemeente, met name van het verenigingsleven. Onophoudelijk worden er jeugdappèls, jeugdweekenden en vele andere jeugdontmoetingen gehouden, met aantallen die we veel te weinig gewaardeerd hebben.
De Hervormde Vrouwenvereniging start met de weken voor gehandicapten. Prachtig, wat er allemaal gebeurt. Je zou denken: waren de kleine letters in De Waarheidsvriend maar groot geweest en konden de grote letters maar klein zijn. Landelijk brandt het vuur van de afbraak, plaatselijk brandt het vuur van de opbouw.
De Waarheidsvriend vliegt met beide vleugels – paradoxaal – in zwaar weer en tegelijk met geweldige vergezichten. En hoe kritisch haar stem in de kerk moet zijn, er is en blijft respect voor ambtelijke gezag, ook als het iemand als dr. A.H. van den Heuvel betreft, de algemeen secretaris van de kerk, wiens benoeming men verfoeid heeft.
Een generatie vaderen valt weg (Boer, Van Sliedregt, Timmer en vele anderen), een nieuwe generatie treedt aan. De Heere gaat door. Zijn trouw is in de jaren zeventig onbegrijpelijk groot voor een zieke Christusbelijdende volkskerk.

In dit jubileumjaar zoomt dr. W. Verboom elke maand in op een decennium uit de geschiedenis van De Waarheidsvriend.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen