Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De Kerk als moeder

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De Kerk als moeder

Citaten die blijven [1, van Cyprianus]

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

In allerlei richtingen van de kerk der eeuwen komen we de uitspraak tegen, dat je God niet tot Vader kunt hebben, als je de kerk niet tot moeder hebt.

In de Vroege Kerk komen we deze uitspraak meer dan eens tegen. De Rooms-Katholieke kerk heeft er tot vandaag toe een voorliefde voor, terwijl ze in de Reformatie zeker ook niet ontbreekt. Buiten de kerk is geen zaligheid, zegt artikel 28 van onze Nederlandse Geloofsbelijdenis bijvoorbeeld. Maar wordt wel steeds hetzelfde bedoeld?

Strijd
We hebben in deze uitspraak te doen met een woord van Cyprianus, een van de meest bekende en begaafde kerkvaders. Rond 200 wordt hij geboren in Carthago. Op oudere leeftijd, rond 245 – Cyprianus is dan een welgestelde redenaar (retor) – aanvaardt hij het christelijk geloof. Het duurt niet zo lang meer voor hij wordt gewijd tot bisschop van zijn geboortestad. In een periode van vervolging kan hij ternauwernood vluchten, niet uit lafheid maar om bewaard te worden voor zijn bisdom, waaraan hij vanuit zijn schuilplaats leiding blijft geven.
Als bisschop voert Cyprianus menige kerkelijke strijd. Intensief bemoeit hij zich met de kerkelijke tucht. Zo is er een geding over het weer opnemen in de kerk van mensen die tijdens een vervolging afvielen en later, in een rustiger tijd, weer willen terugkeren. De ‘belijders’ (confessores, die de vervolging doorstaan hebben) willen deze afvalligen op een vrij gemakkelijke wijze weer opnemen. Ze beroepen zich daarbij op de Geest. Cyprianus stelt met klem dat de bisschoppen beslissen over de wederopneming. ‘De kerk is gebouwd op de bisschoppen.’ Met de bisschop van Rome, Stefanus, strijdt hij over de vraag of mensen die in een ketterse gemeenschap zijn gedoopt opnieuw het sacrament moeten ontvangen. Stefanus acht het niet nodig, Cyprianus wel. In deze strijd wordt ook de vraag naar de positie van de bisschop van Rome urgent. Cyprianus verzet zich tegen het primaat van Rome en verdedigt een gelijke plaats voor alle bisschoppen. Wanneer een volgende vervolging losbreekt blijft de bisschop van Carthago op zijn plaats en wordt gevangen genomen. In 258 volgt zijn onthoofding.

Kerk is één
Intensief heeft Cyprianus zich beziggehouden met de kerk en de kerkelijke tucht. In deze context moeten we ook zijn spreken over de noodzaak van de kerk plaatsen. De kerk is één en er kan slechts één kerk zijn. In dit denken en spreken over de kerk gaat de bisschop een overheersende plaats innemen. Onze man uit Carthago voelde zich op dit punt helemaal thuis in het gezelschap van Tertullianus, die opmerkte: ‘De kerk is de som van de bisschoppen.’ De bisschoppen zijn immers de opvolgers van de apostelen, zo is de gedachtegang De eenheid van de kerk berust op de eenheid van de bisschoppen.

Noach
In dit verband klinkt dan het woord over de noodzaak van de kerk. We moeten haar tot een moeder hebben, willen we God als Vader hebben. Buiten de kerk geen zaligheid. Cyprianus bedoelt daarmee vooral dat we verbonden moeten zijn aan de rechtmatige bisschop. De leken horen zich bij hem aan te sluiten en bij hem te blijven. In dit verband wordt Noach genoemd, die in de ark moest zijn om behouden te worden.
Vandaag kan bij ons de vraag rijzen of dit alles niet sterk formeel en juridisch is, weinig theologisch en geestelijk. Dat laatste is het zeker wel, maar kenmerkend blijft de sterke verbinding van het werk van de Geest met de apostolische opvolging, dus met de bisschop.

Wie de kerk niet als moeder heeft, kan God niet als Vader hebben. “ Cyprianus

Verschuiving
Cyprianus’ uitspraak is door velen overgenomen. Het pakkende en puntige zal daartoe bijgedragen hebben. Toch verschuift de inhoud geleidelijk. Augustinus zegt het hem na, maar vult het wat anders in. Bij hem beweegt de klemtoon zich van de (eenheid onder de) bisschop en het sacrament naar de band van liefde die daar is waar de Geest werkt. Luther weet van de noodzaak van de kerk als moeder. ‘Waar God woont, daar is de kerk en daar moeten wij zijn.’ Ook Calvijn spreekt over de kerk als moeder ‘buiten wie geen heil is’. Bij hem wordt een ander accent zichtbaar: de kerk is het lichaam van Christus en buiten Christus is geen heil. Dat we de kerk als een moeder nodig hebben, wijst op de volstrekte noodzaak van de geloofsverbondenheid met Christus, maar heeft in zekere mate ook betrekking op de zichtbare kerk.
Onze Nederlandse Geloofsbelijdenis gaat ook in dat spoor. Artikel 28 wijst terug naar het artikel ervoor, over de kerk als vergadering van ware christ-gelovigen, maar richt ons oog terdege ook op de zichtbare kerk.

Te danken
Wat wil Cyprianus’ uitspraak ons vandaag voorhouden? We hebben ter harte te nemen dat het erf van de kerk het terrein is waarop de Heere het heil wil toe-eigenen aan mensen. Daarmee is niet gezegd dat ‘thuislezers’ – zij lezen preken van ds. Paauwe of anderen – niet behouden kunnen zijn. Ook blijft staan dat het, naar het woord van Luther, onder het geweld van de antichrist zover kan komen dat het ‘evangelie alleen nog maar in de gezinnen door de ouders voortgang zal hebben’.
De regel is dat Christus in Zijn kerk wil werken. Het kan goed zijn om te overwegen wat we al niet aan de kerk hebben te danken. Kan iemand van ons met recht beweren dat de leiding, de verzorging en de hoede van de kerk overbodig zijn? Wordt het beeld van een moeder gebruikt voor de kerk, dan zit daar voor ons de oproep in om geduld te hebben met deze moeder. Niet zonder reden wees Calvijn daar zo graag op.

Verantwoordelijkheid
Er is ook een keerzijde, in die zin dat het voor de kerk gevolgen moet hebben wanneer zij als moeder wordt aangeduid. Wat draagt een moeder een verantwoordelijkheid voor haar kinderen. Wat gaat het haar ter harte dat haar kinderen gezonde voeding ontvangen. Dat valt gemakkelijk toe te passen. Wat is ze betrokken op het welzijn van de kinderen. Een andere uitspraak van Cyprianus is deze: ‘De kerk stort tranen over de geestelijke dood van haar kinderen.’ Een langs elkaar heen leven van de kinderen geeft hun moeder verdriet, om nog maar te zwijgen over een scheiding. De taak van deze moeder bergt in zich de heerschappij van het Woord in haar huis en de eerlijke verkondiging van dat Woord.


Ds. M. Goudriaan is hervormd predikant te Veenendaal

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 14 februari 2013

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

De Kerk als moeder

Bekijk de hele uitgave van donderdag 14 februari 2013

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's