Boekbespreking

De synode van Assen van de Gereformeerde Kerken in 1926 is een van de bekendste momenten in de Nederlandse kerkgeschiedenis van de twintigste eeuw. Dr. J.G. Geelkerken uit Amsterdam- Zuid had in een preek vraagtekens geplaatst bij de sprekende slang in Genesis 3. Zijn suggestie dat deze niet zintuiglijk waarneembaar zou zijn, kwam hem op schorsing te staan. Daarna kwam er een scheuring en ontstonden de Gereformeerde Kerken in Nederland (in Hersteld Verband) (HV).

Het kerkverband ging 26 kerken tellen met 6000 à 7000 leden en achttien predikanten. Er speelde intussen meer dan de sprekende slang. Het ging ook om het zingen van gezangen, het zicht op de belijdenis en op de oecumene. Dr. J. Veenhof typeerde de beweging als ‘tegen het gangbare denk- en levensklimaat, dat vooral door accentuering van de leer en de antithese bepaald was’. ‘Verstard dogmatisme’ moest worden doorbroken. In de loop der jaren ging dat gepaard met een sterke oriëntering op de theologie van Karl Barth. In 1976 schreef ds. G.F.W. Herngreen een boek over de geschiedenis van het Hersteld Verband onder de titel Een handvol verkenners. Dr. Maarten Aalders biedt nu opnieuw een beschrijving, die dezelfde titel draagt maar nu voorzien van een vraagteken. Aalders is van oordeel dat Herngreen niet schreef ‘met de distantie van een historicus maar met de passie van een deelnemer’. De populariteit van de belangrijkste voortrekker in het HV, dr. J.J. Buskes, was daar mede debet aan. Aalders zelf concludeert echter dat het HV niet zozeer een vernieuwingsbeweging was, als wel ‘een club eigenzinnige gereformeerden die elkaar de tent uitvochten’.

Een predikant die hij apart in een heel hoofdstuk voor het voetlicht haalt is ds. J.C. Aalders, ‘representant van de beweging der jongeren’, de vader van dr. W. Aalders, behorend tot een familie, zegt D.Th. Kuiper, ‘in het niemandsland tussen Kampen en Amsterdam’. Ook ds. Hendrik Jansen krijgt met zijn ‘worsteling om het Schriftgezag’ een afzonderlijk hoofdstuk. Hij was van oordeel dat hoogleraren aan de VU reeds 25 jaar verstoppertje speelden in hun uitleg van Genesis 1. In 1988 had Kuyper overigens in een rede onder de titel Evolutie niet de evolutieleer maar de evolutionaire levensbeschouwing principieel afgewezen. En Herman Bavinck had in 1917 herziening van de traditionele exegese bepleit vanwege betrouwbare inzichten binnen de natuurwetenschappen.
Ook aan de orde komen hoofdstukken over de naam, de belijdenis en de kerkorde van het HV en de stellingname inzake de Duitse kerkstrijd in 1934.

In 1946 ging het HV op in de Nederlandse Hervormde Kerk. Financiële motieven speelden mede een rol. In de loop der jaren was al 35 procent van de predikanten overgegaan. ‘Zulke cijfers liegen niet en laten een naakte, onthutsende werkelijkheid zien’, besluit Aalders.
Het lezenswaardige boek sluit af met een dertiental bijlagen, waaronder de Overeenkomst met de Nederlandse Hervormde Kerk, een Brief aan de Duitse Kerken in 1934 en een overzicht van de predikanten. J. van der Graaf

Dr. M.J. Aalders Een handjevol verkenners? Uitg. De Vuurbaak, Barneveld; 341 blz.; € 24,75.

J. van der Graaf, Huizen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen