Boekbesprekingen

Cultuurtheoloog Frank Bosman, verbonden aan de Tilburg School of Catholic Theology en in 2011 tijdens de Nacht van de Theologie uitgeroepen tot de meest spraakmakende theoloog van Nederland, behandelt in dit boek een actueel thema, namelijk de spanningsvolle combinatie van religie en humor. De auteur refereert aan de Deense cartoonrel, het ‘ezelsproces’ rondom Gerard Reve en de moord op cineast Theo van Gogh en beschrijft daarnaast allerlei films, romans en liederen, waarin ‘gegrapt’ wordt over God en gelovigen.
Na een korte inleiding over humor en wat filosofen en christelijke theologen hierover gezegd hebben (bijvoorbeeld over de vraag of Jezus gelachen heeft), gaat de schrijver dieper in op wat gelovigen onder godslastering verstaan en wat de Bijbel zegt over humor. De woorden ‘lachen’ en ‘lach’ komen betrekkelijk weinig voor in de Bijbel. Als zij al voorkomen (retorische elementen als ironie en naamgrapjes komen wel veel voor), dan alleen tegen de achtergrond van vijandschap (God lacht om Zijn vijanden, Psalm 2!), menselijke dwaasheid en ongeloof (Sara die lacht) en verwondering over Gods daden (de ballingen die terugkeren). Volgens de schrijver is humor vooral bedoeld om de gesneden godsbeelden in ons hoofd te versplinteren. Wij hoeven daarom God niet te verdedigen. Het afschaffen van de wet op smalende godslastering is een goede zaak. God is niet in een beeld te vangen. Wie de ander van godslastering beschuldigt, loopt het gevaar zichzelf superieur te achten. Humor voorkomt juist dat wij onze eigen godsbeelden als absoluut gaan beschouwen. Humor is ‘geritualiseerde doorbreking van het (religieus) taboe en bevestigt daarmee – paradoxaal genoeg – datzelfde taboe’. Het zou daarom volgens de schrijver goed zijn, als er meer ruimte voor humor in de kerk zou komen. Juist ter wille van het heilige. Laten gelovigen niet bij voorbaat in een kramp schieten bij iedere kritische opmerking over God en geloof. Weet te relativeren. Ondanks allerlei verhelderende opmerkingen over de betekenis en het belang van humor, is het mij niet duidelijk geworden waar humor raakt aan spot. De voorbeelden die Bosman van religieuze humor noemt, zijn voor mij eerder voorbeelden van smakeloze spot dan dat ik een glimlach moest onderdrukken. En of God van een geintje houdt, zoals de titel suggereert? Ook dat zullen we maar rangschikken onder de gesneden beelden in ons hoofd. Humor werkt zeker relativerend naar hen toe die zichzelf al te serieus nemen in hun religieuze ijver. Maar het Woord van God serieus nemen over hoe Hij Zelf over het lasteren van Zijn Naam denkt (denk aan de geschiedenis van de twee moordenaars aan het kruis), vraagt een veel serieuzere behandeling dan wat nu in deze kleine theologie van de humor is gebeurd.

Frank Bosman God houdt wel van een geintje. Een kleine theologie van de humor. Uitg. Meinema, Zoetermeer; 112 blz.; € 15,-.

M.A. Kuijt, Wijk (bij Heusden)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen