Goud uit Heidelberg

Onder redactie van de emeritus hoogleraar en onze algemeen secretaris verscheen – ter gelegenheid van het 450-jarig bestaan van de Heidelbergse Catechismus – het boek Catechismus.nu. De Heidelberger voor vandaag. Wat hebben we daarmee in handen? De titel spreekt boekdelen. Dit is een bundel die het Heidelbergse ‘goud van oud’ tot klinkende paspunt voor vandaag en nu wil maken. En we kunnen op voorhand wel stellen dat dit goed is gelukt. Heel goed zelfs.

Opbouw en inhoud
Catechismus.nu heeft een heel toegankelijke opzet. Na een heldere inleiding over de doelen, de achtergronden, eigenheid en verspreiding van de catechismus door prof. dr. G. van den Brink volgt een mooi hoofdstuk over de theologische kenmerken van het leerboek. Het verbond, de leerling als kind van de gemeente, een christologische kern in trinitarisch kader en nog meer van deze voor ons leerboek kenmerkende aspecten worden door prof. dr. W. Verboom een voor een voor het voetlicht gehaald. Wie hier aandachtig leest, ontvangt veel. Neem deze prachtzin: ‘Zoals we de troost in zondag 1 de ziel van de catechismus kunnen noemen, zo kunnen we over de rechtvaardiging in zondag 23 als het hart ervan spreken.’

Tien geloofskernen
Vervolgens worden er tien geloofskernen vanuit het leerboek gedestilleerd en door verschillende predikanten ingeleid. De eerste – het hoeft niet te verbazen! – is de troost als een dragend motief. Ds. J. Westland maakt er een aantal rakende opmerkingen over. Bijvoorbeeld deze wanneer hij stelt dat de inzet met vraag en antwoord 1 niet maar slechts een verrassend en actueel begin van de catechismus is, maar een constante lijn die door het hele leerboek loopt. En dat dit goede begin werkelijk alles met het hele volbrachte werk van Christus te maken heeft!
Dr. A.J. Kunz gaat in zijn bijdrage in op zondag 9 en 10 en legt uit dat het belangrijk is om te zien dat de Schepper van hemel en aarde de Vader van Jezus Christus is, en zo alleen ook míjn God en míjn Vader. Dat geeft een heel ander perspectief aan vragen die rondom voorzienigheid en de rauwe zichtbare werkelijkheid gesteld worden. Van veel belang in dit verband is zijn opmerking dat we geen (zondag) ‘tien voor zeven’ hebben, maar een ‘zeven voor tien.’

Interviews en columns
Het verrassende aan de opzet van deze bundel is dat de bijdragen over de tien kernen afgewisseld worden door korte interviews en columns, waarin (kerk)historici en gemeenteleden vertellen hoe de inhoud van de Heidelbergse Catechismus hen nog steeds raakt. Dat geeft iets heel actueels aan dit boekje. De inhoud van de Catechismus wil geleefde inhoud zijn. Zo valt de Irakese Zmnako Hezarmerdy in een interview met drs. P.J. Vergunst antwoord 29 van harte bij dat we de zaligheid bij niemand anders dan bij Jezus (alleen) moeten zoeken. Bedenken we hierbij dat Zmnako tot voor vijf jaar geleden nog als moslim in Noord-Irak woonde! Dit gesprekje wordt geplaatst na de bijdrage van ds. R.W. van Mourik over de ambten van Christus. Ineens krijgt de leer een ontroerende actualiteit. Mooi is dat!

Aandachtig luisteren
We lezen nog even verder. Ds. A. Visser geeft aandacht aan de vraag of er in ons leerboek wel voldoende aandacht voor de persoon en het werk van de Heilige Geest is. Wie denkt dat met de ene vraag en antwoord 53 over de Heilige Geest dan ook alles over Hem gezegd is, wordt hier spoedig uit de droom geholpen. De Heilige Geest komt op veel méér plaatsen in de catechismus voor. Omdat Hij echter een dienende rol heeft, moeten we de Geest ‘opsporen’ in de vragen en antwoorden. Wie op zoek gaat, vindt Hem meer dan hij of zij gedacht had.
De voorzitter van de Gereformeerde Bond schrijft een mooie bijdrage over het zelfbeeld van een christen. Actueel in onze tijd waar zo veel (kerk)mensen op zoek zijn naar zichzelf. Peins eens over deze zinnen: ‘Ik ben geen christen omdat ik mij door allerlei aangeleerde eigenschappen en gedragingen zo christelijk voordoe, maar ik ben een christen omdat ik met Christus leef. Van Wie ik ook ben (…) Ik ben dus een christen in zoverre ik in Christus ben.’ Ds. A.J. Mensink vraagt zich verder af of de drie ambten wel in evenwicht zijn in het leven van de christen, de gemeente, de prediking en het pastoraat. Dat is een goede vraag, die een eerlijk antwoord uitlokt. Een hoofdstuk over zondag 7 kan in zo’n boek natuurlijk niet ontbreken. Prof. dr. W. Verboom nam het voor zijn rekening. Men leze zelf !

Actueel
We stippen nog een paar dingen aan. Ds. H. Veldhuizen schrijft over de kerk. In aansluiting daarop gaat ds. J.A.W. Verhoeven in op de prediking en de sacramenten als heilsmiddelen. Hij slaat een spijker op z’n kop met de opmerking dat de theologische grondlijnen van het leerboek zich voor een groot deel verschuilen in de opbouw. Wáár precies worden de dingen ter sprake gebracht?
Ds. A. Schroten behandelt in zijn bijdrage de zondagen die gaan over de wet des Heeren. Aan de hand van een sleutelset van vijf vragen wordt de uitleg die de catechismus ons van de geboden geeft, helder weergegeven én

Heeft catechismus wel voldoende aandacht voor werk van de Geest?

voor nu en vandaag toegepast. Een zeer geslaagde poging – als we het zo mogen zeggen. Het interview met Chrisjan en Marieke Visscher over de vraag hoe de geboden functioneren in het concrete praktijk van hun werk in Indonesië, is daarbij een pracht illustratie.
Last but not least is er het hoofdstuk over het gebed in de catechismus. Ds. P. Veerman schrijft er zinvolle dingen over. Waardevol is zijn opmerking dat ons leerboek een correctie biedt op de gedachte dat het gebed vooral een middel is om onze behoeften te vervullen. ‘Het verlangen dat er gebeden wordt, gaat namelijk van de Heere Zelf uit.’ Mooi is ook de gedachte dat de uitleg van de catechismus op dit punt ons zoveel geeft voor het concrete (gebeds) leven voor Gods aangezicht, omdat binnenkamer en buitenwereld aan elkaar verbonden zijn.

Rechtvaardiging en heiliging
In een bundel als deze kan uiteraard niet alles ter sprake komen. Had echter een aparte behandeling van zondag 23 (het hart van de catechismus immers!) niet voor de hand gelegen? Het zou gecombineerd kunnen worden met hoe ons leerboek over de heiliging spreekt. Of moeten we deze lijnen meer door de bijdragen heen op het spoor komen? Het is een vraag, beseffend dat je doorgaans gemakkelijker noemt wat je mist – net als bij een preek! – dan wat je ontvangen hebt.

Ten slotte
Deze bundel wordt in het Woord vooraf in de handen gewenst van kerkenraden en kringen. Die zullen er zeker hun voordeel mee doen. Laten echter ook predikanten dit boek eens rustig doornemen. Er is veel te vinden wat nieuwe inspiratie geeft en je fris houdt in de verkondiging. En daar is de gemeente weer mee gediend!
Misschien mag ik me ten slotte toch een kleine opmerking veroorloven. Die betreft de omslag. Ik heb werkelijk een week lang geprobeerd om ze mooi te vinden, maar het is me (nog) niet gelukt. Had dat niet wat frisser en actueler – in samenhang met de titel! – gekund? Nu is het net of ons leerboek een kasplantje is dat nodig water behoeft. De inhoud van het boekje logenstraft dit! Het zal wel een kwestie van smaak zijn. De inhoud van dit boekwerkje smaakt naar meer. Absoluut.

Ds. C.H. Hogendoorn is hervormd predikant te Oud- Beijerland.

N.a.v. ‘Catechismus. nu. de Heidelberger voor vandaag’, door W. Verboom en P.J. Vergunst (red.); uitg. Boekencentrum, Zoetermeer; 167 blz.; € 15,90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen