Boekbespreking

Silezië was een provincie van Pruisen. Na de Eerste Wereldoorlog werd het aan Polen toegekend, totdat de Duitsers in de volgende wereldoorlog het land binnenvielen. Na 1945 werd Silezië opnieuw bij Polen geveegd. De Sileziërs werden tot een speelbal van de geschiedenis, beschouwd als een minderwaardig volk. Ze hoorden dan bij de Duitsers, dan bij de Polen, dan bij de Tsjechen. Het maakt dat er over hen gesproken werd als ‘een vormenloze massa die zich noodgedwongen aan ieder systeem had aangepast’.
De moeder van Laura Starink komt uit Silezië, maar sprak thuis nooit over haar jeugd.
Na de dood van haar moeder in 2008 gaat Starink – dertig jaar als journalist aan NRC Handelsblad verbonden – uitvoeren wat ze al lang wil: het leven reconstrueren van het leraarsgezin waaruit haar moeder stamt. Het resultaat, Duitse wortels, is een boek dat het drama van het menselijke bestaan verbindt met de gang van de geschiedenis in een regio die van diverse kanten klappen krijgt.
Het is het verhaal geworden van gewone mensen, die niet trots zijn op hun verleden en tegelijk veel te vertellen hebben, het verhaal van jonge mensen die niet verantwoordelijk zijn voor het volgen van Hitler, maar de nazitijd hun verdere leven wel meedragen.
Veel lezers van dit boek zullen niet eerder gehoord hebben van de verdrijving van Duitsers uit Oost- en Midden-Europa, toen de oorlog daar ten einde was. Tussen 1944 en 1948 zijn er echter elf tot veertien miljoen verdreven, ‘de grootste gedwongen volksverhuizing in de geschiedenis van de mensheid’. Starink citeert een Britse historicus die zegt dat ‘de verdrijving van de Duitsers, hoe inhumaan ook, op geen enkele manier gelijk te stellen is aan Hitlers planmatige uitroeiing van de Joden, maar de Europese geschiedenis zal pas evenwichtig beschreven zijn als ook dit verhaal eerlijk verteld is’. Het gaat hier om Duitsers die tot 1944 ver van Berlijn woonden en probeerden de Hitler-tijd te overleven. Toen Polen en Russen echter Silezië weer innamen, kwamen zij in de kampen. ‘Duitsers werden gedwongen met blote handen lijken op te graven, uitwerpselen te eten, bloed op te likken. Vrouwen en meisjes werden met geweerkolven tussen lijken gedrukt en kregen lichaamsresten in de mond gepropt.’ Wie wil hier woorden aan toevoegen?
Starink is op een sympathieke manier in haar eigen boek aanwezig, betrokken op en soms kritisch naar familieleden. Dankzij nauwgezette research linkt ze het leven van haar (groot)ouders aan de opkomst van de nazi’s en de indoctrinatie van het nationaalsocialisme in het dagelijks bestaan, dat echt tot leven komt.
Het is mooi om te zien hoe Starinks tante haar leven in benarde omstandigheden door God geleid ziet. Over een verhoor door de Poolse autoriteiten zegt ze dat ‘de Heilige Geest mij in zulke situaties nog nooit in de steek gelaten heeft’. En, als ze geprest wordt lid te worden van de communistische partij en dat niet wil: ‘Misschien heb ik een domheid begaan, maar ik heb gebeden tot de Heilige Geest en ben tot dit besluit gekomen.’ De (rooms-katholieke) kerk functioneert sterk in het leven in Silezië.
Starink brengt – ook in mooie zwart-wit foto’s – als journalistieke vakvrouw het leven van haar familie zo dichtbij dat je hen graag zelf zou willen spreken. Dat kan echter niet, want het leven in en na de oorlog is voor hen als een bladzijde die de rest van hun levensboek stempelde geen geliefd gespreksthema. En daarom is het zo mooi dat Duitse wortels verscheen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen