Voorliefde voor psalmen

Calvijn riep op om tijdens de uitdeling van brood en wijn psalmen te zingen of een gedeelte uit de Bijbel te lezen. Hij wilde ook dat ter afsluiting van de dienst gezongen werd. Of hij hierbij psalmen in gedachten had, is niet zeker.
In het vierde boek van de Institutie, hoofdstuk 43, besteedde Calvijn aandacht aan de manier waarop het avondmaal moest worden gevierd. De reformator gaat bij zijn eerste publicatie over de eredienst uit van een dienst waar woord en sacrament samengaan.

Advies
In 1536 brachten Calvijn en Farel samen advies uit aan het stadsbestuur over de inrichting van de kerkdienst. Ze gaven aan, met een beroep op Handelingen 2, dat het wenselijk zou zijn om elke zondag avondmaal te vieren. Omdat het volk misleid was door de wijze waarop vóór de Reformatie eucharistie of avondmaal in de roomskatholieke mis werd gevierd, adviseerden zij voorlopig een maandelijkse viering van het avondmaal.
Ze riepen op tot het zingen van enkele psalmen als openbare gebeden. Ook wezen ze erop dat psalmen de voorkeur verdienen als zang in de kerkdienst, omdat Paulus dat aanbevolen had. Aan het slot van hun voorstel gaven ze aan hoe zij het zingen van psalmen wilden praktiseren: kinderen moesten het te zingen lied vóór de kerkdienst voorzingen.
Hun oproep tot een maandelijkse avondmaalsviering en het zingen van psalmen werd niet overgenomen door de raad.

Gezongen gebeden
In de Articles concernant l’organisation de l’église (1537) gaf Calvijn aan dat hij de psalmen als gezongen gebeden in de kerkdienst wilde opnemen. Met deze opvatting van de psalm als gebed hield Calvijn vast aan de functie die de psalmen in de Rooms-Katholieke Kerk, vooral in het officie (getijdengebed), hadden. Psalmen functioneerden daar als voorbeden voor de wereld.
In de voorkeur voor psalmen als gezongen gebeden speelde bij Calvijn mee dat hij zichzelf verwant voelde met David. Calvijn herkende in het leven van David zijn eigen leven wat afkomst, roeping, diepe dalen en grote vreugden en zijn positie als leraar betreft.
Hij meende dat de aanhangers van de Reformatie die vaak aan vervolgingen blootgesteld werden, zich in de psalmen zouden herkennen.
Zo konden zij in Psalm 2 bij het woeden van de volken de inquisitie en de onderdrukking door lokale overheden herkennen.
Calvijns hoogachting voor de psalmen blijkt ook uit het feit dat het het enige oudtestamentische boek was waarover hij ’s zondags preekte. De andere boeken van het Oude Testament behandelde hij in doordeweekse diensten.

Straatsburg
Toen Calvijn in 1538 in Straatsburg begon, was er nog geen organisatie onder de Franse vluchtelingen. Zij hadden geen reguliere bijeenkomsten. Af en toe kwam er een Franssprekende voorganger uit Zwitserland langs om een preek te houden.
Kort na zijn aankomst in Straatsburg kreeg Calvijn van het stadsbestuur toestemming om met zijn gemeente viermaal per maand samen te komen en dan te preken.
Eens per maand mocht hij avondmaal vieren. De orde van dienst die Calvijn invoerde zag er als volgt uit:

Votum
Belijdenis van zonde
Woord van vergeving met absolutie
Zingen psalm of eerste deel van de Tien Geboden
Gebed bij de opening van de Schrift en Onze Vader
Zingen psalm of eerste deel van de Tien Geboden
Bijbellezing en preek
Voorbede en Onze Vader
Zingen van een psalm
Zegen uit Numeri 6:24 t/m 26

Verstaanbaar
Calvijn hechtte zeer aan het Sola Scriptura en het gesproken woord.
De hoogachting voor het verstaanbare woord komt voort uit zijn humanistische achtergrond. Zijn hoge waardering van het gesproken woord komt overeen met die van Erasmus en Zwingli.
Calvijn verwijderde, net als Erasmus wilde en anders dan Luther, alle meerstemmige muziek uit de kerk. Die stond namelijk de verstaanbaarheid in de weg. Instrumentale muziek bevatte geen tekst en was daarom voor hem ook onacceptabel. Hij beriep zich hiervoor op 1 Korinthe 14:7-17 en dan vooral op vers 16.
Bovendien was Calvijn van oordeel dat instrumenten bij de eredienst van het Oude Testament hoorden en niet bij die van het Nieuwe Testament. Tegen huiselijk gebruik van instrumenten had Calvijn geen bezwaar.

Volgende week: Calvijns psalmberijming.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen