Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Boekbespreking

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Boekbespreking

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

de zeventiende eeuw bestonden er verschillende vroomheidsbewegingen in Europa, zoals het puritanisme in Engeland, de Nadere Reformatie in Nederland en het Duitse piëtisme. Terwijl de afzonderlijke richtingen vrij uitvoerig zijn onderzocht, is nog weinig aandacht besteed aan de vraag in hoeverre deze stromingen elkaar onderling hebben beïnvloed. Jan van de Kamp onderzoekt in dit boek, een populair-wetenschappelijke bewerking van zijn dissertatie uit 2011, deze onderlinge verhouding via Duitse vertalingen van puriteinse en Nederlandse piëtistische geschriften. Aan de hand van een gedetailleerde studie van deze vertalingen maakt hij duidelijk dat het Engelse puritanisme en het Nederlandse gereformeerde piëtisme invloed hebben uitgeoefend op het Duitse piëtisme alsook dat het Duitse lutherse en het Duitse gereformeerde piëtisme nauw samenhingen. Een andere uitkomst van zijn onderzoek is dat netwerken een duidelijke rol speelden bij het ontstaan, de verspreiding en de ontvangst van de vertalingen: uitgevers, vertalers, bemiddelaars, uitgevers, drukkers, verspreiders alsook lezers en bezitters van vertalingen.
Opvallend is dat het aantal Duitse vertalingen van puriteinse vroomheidsgeschriften beduidend hoger lag dan die van Nederlandse. Dit geeft aan hoezeer puriteinse geestelijke lectuur niet alleen bepalend is geweest voor de piëtistische beweging in Nederland, maar ook voor die in Duitsland. De invloed van puriteinse geschriften bereikte Duitsland overigens echter niet direct, maar via Nederlandse vertalingen, die op hun beurt in het Duits werden overgezet.
Een mooi voorbeeld hiervan zien we bij Johann Deusing (1639?-ca. 1697), voor mij de interessantste van de vijf besproken vertalers. Hij nam de meeste Duitse vertalingen voor zijn rekening (negentien titels over vijftien geschriften), bijna alle van puriteinse werken. Daarvoor gebruikte hij niet het Engelse origineel, maar een Nederlandse vertaling. Deusing vertaalde vroomheidsgeschriften van de puriteinen Robert Bolton, Richard Sibbes en vooral Richard Baxter (1615-1691). De laatstgenoemde auteur had weliswaar andere opvattingen over de verzoening en de rechtvaardiging, maar hij was via zijn stichtelijke geschriften één van de meest invloedrijke puriteinen. Deusing vond zijn keuze voor Baxter dan ook geen enkel bezwaar. Terwijl hij over de genoemde aspecten van de christelijke leer grotendeels dacht in de lijn van deze puritein, zag hij in diens vroomheid een grensoverstijgende betekenis. Onder Baxters geschriften die Deusing vertaalde, behoorden de verhandeling over de bekering (A Treatise on Conversion - Die wahre Bekehrung), over het christenleven (The Divine Life - Das göttliche Leben) en over de hemelse toekomst van de gelovigen (The Saints Everlasting Rest - Die ewige Ruhe der Heiligen). Het laatste geschrift was in Engeland een bestseller. In Duitsland bereikte het boek over de bekering vijf drukken en werd daar het meest verkocht.
In de door Deusing vertaalde geschriften kwamen dezelfde piëtistische thema’s steeds weer terug, zoals de noodzaak van wedergeboorte en bekering, het verschil tussen schijngelovigen en ware gelovigen, de noodzaak van zelfonderzoek, de levensheiliging, de gereguleerde dagelijkse vroomheid op alle levensterreinen en de thematisering van de vier uitersten: dood, laatste oordeel, hel en hemel. Op deze wijze hebben de verschillende Europese vroomheidsbewegingen elkaar sterk beïnvloed.
Het onderzoek van Van de Kamp belicht de grensoverstijgende betekenis van de gereformeerde vroomheid. Tussen de vertalers en de vertaalde auteurs evenals tussen de vertaalde schrijvers onderling waren soms verschillen op theologisch gebied. De visie van de puriteinen Bolton en Baxter op de reikwijdte van de verzoening en op de rechtvaardiging maakt dit duidelijk. Toch vond Deusing het theologische onderscheid kennelijk geen belemmering om beide auteurs te vertalen. Hij zag een geestelijke overeenkomst, die vooral naar voren kwam in het gezamenlijke streven naar de bekering van medeburgers, naar de stichting van medechristenen evenals naar de hervorming van gezinnen en van de totale maatschappij. Hiermee kunnen we onze winst doen. Nog steeds kan juist de vroomheid een brug slaan tussen gereformeerde gelovigen. Ze denken soms verschillend over bepaalde aspecten van de geloofsleer, maar ze verstaan elkaar in de kennis van zonde en van Christus, in de onmisbare betekenis van een oprecht, consequent christenleven en in het verlangen naar de bredere doorwerking van het Woord.


R.W. de Koeijer, Bilthoven

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 20 juni 2013

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Boekbespreking

Bekijk de hele uitgave van donderdag 20 juni 2013

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's