ECHTSCHEIDINGSGRONDEN

Kort geleden verscheen een opmerkelijke roman (in vertaling): De tuin van de blinde van de Brits-Pakistaanse schrijver Nadeem Aslam. In één zin samengevat is de inhoud van dit boek: verplaats jezelf in de ziel van een terrorist. Het is de schrijver niet te doen om begrip of sympathie bij te brengen voor daders, maar empathie. Aslam waagt het om de lezer uit zijn comfortzone te halen. De kunst en de bereidheid je te verplaatsen in de ander is wat ten minste van een pastor gevraagd en verwacht mag worden. Betrokkenheid bij de pijn van de ander. De inspanning om er voor alle partijen te zijn, zonder partijdig te worden. Maar hij moet ondertussen wel meer doen dan observeren. Zo nu en dan dient hij spijkers met koppen te slaan. Maar daarmee loopt de pastor op zijn minst het gevaar om toch van partijdigheid verdacht te worden. Hij loopt ook een gerede kans de agressie te krijgen die voor de andere partner bedoeld was. De pastor is overigens geen therapeut. Hij kent wel iets van het hart van zijn eigen Herder. Hij brengt Hem ook nu ter sprake.

VERTAALSLAG

Een goede huwelijksethiek steekt in op het niveau van Gods Woord. Er wordt aandachtig geluisterd naar de Schrift. Vandaaruit vindt de vertaalslag plaats. Dat laatste is nog niet zo gemakkelijk. Exegetiseren is keuzes maken. Je weegt woorden, niet alleen binnen de context, maar in het geheel van de Schrift. Dat is een gewetensvol en verantwoordelijk werk, waarbij niet altijd iedereen op hetzelfde eindpunt belandt. Ook dat behoort binnen zekere kaders tot de vrijheid van een christenmens. We heersen niet over het geweten van onze naaste. De exegeet legt allereerst verantwoording van zijn keuzes en conclusies af voor het aangezicht van God. Verkeerde conclusies kunnen grote gevolgen hebben. Wij zullen ons ervoor hoeden eigen meningen en opvattingen te identificeren met uitspraken van God en onze visies aan de Schrift op te dringen.

VERBOND

Paulus schrijft in Efeze 5:22-33 over het huwelijk als een relatie tussen één man en één vrouw. Zo heeft God het gewild. De HEERE Zelf tilt het huwelijk op het hoge niveau van een verbond (Spr.2:17 en Mal.2:14). Als Hij de relatie tussen Hem en Zijn volk duidt, dan spreekt Hij bij voorkeur in beelden ontleend aan het huwelijk. Hij noemt Zichzelf de Bruidegom en Zijn bondsvolk bruid. Een bruid die Hij helemaal voor Zichzelf opeist. Welke liefhebbende man of vrouw verdraagt het dat de huwelijkspartner zijn liefde deelt met anderen? Het huwelijk is exclusief. Hoewel we zondag aan zondag de wet krijgen ingescherpt, stranden ook huwelijken van christenen. Dat gebeurt zelfs in toenemende mate. Een jonge collega in een kleine dorpsgemeente zag zich in drie jaar tijd geconfronteerd met zeven (dreigende en feitelijke) echtscheidingen. Een andere broeder kreeg te maken met vijf opgebroken huwelijken in één jaar. Jammer dat je het als predikant en kerkenraad vaak pas te horen krijgt als het besluit tot scheiden al is gebaard. Wat kun je zeggen, wat moet je zeggen tegen mensen die besloten uit elkaar te gaan? Een oudere predikant vertrouwde me ooit toe: ‘Ik heb ze alleen maar te herinneren aan het verbod op echtbreken’. Deze broeder komt weliswaar met Gods Woord, maar hij neemt de bocht wel erg krap. Je kunt de bocht ook te ruim nemen. Wie beweert dat God mensen gelukkig wil zien, vertelt evenmin leugens, maar ook niet meer dan een ‘halve waarheid’ .

SCHEIDINGSBRIEF

In discussie met de Farizeeën (Matt.19) komt het fenomeen scheidingsbrief (Deut.24) ter sprake. De naam van een gezaghebbende autoriteit valt. Hij gedoogde de scheidbrief dan toch maar. Dat gebeurde weliswaar in een chaotische situatie, maar niettemin. Genoemd document regelt de rechtspositie van de vrouwen die dak-, thuis- en inkomstenloos dreigen te worden. Dat is overigens een revolutionair staaltje van emancipatie. Nu in onze tijd het emancipatieproces van de vrouw voltooid is, lijkt het gebod nog meer relevant te zijn met het oog op de kinderen. Als Jezus Zijn gesprekspartners ‘hardheid van het hart’ verwijt, bedoelt Hij hun weigering te luisteren naar Gods goede bedoelingen en daarnaar te handelen. Jezus steekt niet in bij de gebrokenheid, maar neemt mee terug naar het begin (Gen.1,2). Het huwelijk kent geen nooduitgang. Er is één uitzonderingsclausule: overspel. ‘Hoererij’ (porneia) breekt het huwelijk stuk tot in zijn diepste kern. Zijn woorden klinken weliswaar tegen de achtergrond van een geladen discussie, maar in de Bergrede (Matt.5:31-32) klonk reeds hetzelfde. Wat doet Jezus? Hij waarschuwt drie mensen. De man die verstoot, de man die vervolgens de verstoten vrouw trouwt en de vrouw in kwestie. Trouwen zij, dan plegen zij overspel. Gelet op de reacties van de discipelen moeten Jezus’ woorden ongekend radicaal zijn. In 1 Korinthe 7 snijdt ook Paulus het delicate onderwerp ‘trouwen en scheiden’ aan. Zijn woorden zijn de echo van Jezus’ woorden. Niet scheiden maar verzoenen. Niet als kat en hond vechten, maar bekeren. Dat is de eerst aangewezen weg. Maar we weten ook dat verzoening soms onhaalbaar is. Het kan gebeuren dat we als ambtsdragers niet eens meer durven aandringen op bij elkaar blijven en in een kwaad moeten berusten om erger te voorkomen. Paulus geeft in 1 Korinthe 7 een praktisch voorbeeld (vs.13vv). Eén van de huwelijkspartners is overtuigd christen geworden, de ander blijft binnen de invloedsfeer van het heidendom. Schermutselingen en conflicten zijn aan de orde van de dag. (Zie ook wat Petrus daarover schrijft; 1 Petr.3). Word je als vrouw of man voor de keuze gesteld: Hij (Jezus Christus) eruit, of jij, dan moet de keus niet moeilijk zijn. Let wel: het initiatief gaat van de niet-gelovige partij uit. Je bent als gelovige niet gebonden in de zin van slaafs onderworpen te zijn aan het verbod op echtscheiding (vs. 12,13). Staat daarmee de weg tot een nieuw huwelijk open? Oordeel zelf op grond van wat de apostel eerder schreef in vers 10, 11 en 39. (Zie ook Rom.7:1,2.) De toevoeging dat God ons tot vrede geroepen heeft hangt daar sterk mee samen. Wil de ongelovige partij de scheiding doorzetten, dan is het niet aan de gelovige om dat met macht en dwang tegen te gaan. Vrede is allereerst vrede met God. En dat is meer dan een goed gevoel ergens over hebben. Er wordt in deze perikoop mijns inziens dus niet gesproken over de mogelijkheid van hertrouwen. Vers 39 verbindt de ruimte om opnieuw een huwelijk aan te gaan aan het ontslapen van de eerste echtgenoot. De vraag of Paulus hier een tweede echtscheidingsgrond creëert is op zijn minst aanvechtbaar.

TOEPASSING

Het is boeiend te zien hoe in de loop der eeuwen dit bijbelgedeelte is geïnterpreteerd en toegepast. Zowel de nadere reformator Voetius als de reformator Bucer pasten hier de ‘analogiemethode’ toe. Dat wil zeggen dat de toepassing van de tekst de concrete situatie van dat ene moment overstijgt. Dus: waarom in het ene geval echtscheiding wel en het in het andere niet accepteren? Waarom wel als het geloof in het geding is, maar niet bij fysieke en psychische mishandeling? Zo kwam Bucer tot wel vijftien redenen om echtscheiding te legitimeren. Hij liet zich daarbij sterk leiden door het doel van het huwelijk. Dacht hij aan Jezus’ woorden: de mens is er niet voor de sabbat maar de sabbat voor de mens? Blijft evenwel staan dat op grond van de exegese niet onomstotelijk kan worden vastgesteld dat 1 Korinthe 7 een tweede echtscheidingsgrond legitimeert.

Ds. J. Belder uit Dordrecht is hervormd emeritus predikant.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen