NIEUWE TAKEN VOOR DIAKEN

Mensen wordt gevraagd te participeren. Ze moeten deelnemen aan een samenleving die voor zichzelf zorgt en anderen zoveel mogelijk helpt.
De verzorgingsstaat is onbetaalbaar geworden. Bezuinigingen zijn nodig om de overheidsfinanciën op orde te krijgen.
De samenleving zal dus veranderen. In grote lijnen gaat het om de volgende veranderingen, die voor de diaconie van belang zijn en om inzet vragen.

VERGRIJZING
De versnelling van de vergrijzing is ingezet. Er komen meer ouderen en deze wonen langer zelfstandig. Ze ontvangen minder institutionele zorg en meer maatschappelijke zorg. Een en ander vraagt meer samenwerking en samenhang tussen professionals met mantelzorgers en vrijwilligers. Zij die tussen de wal en het schip vallen, voor wie geen vangnet is, komen in het vizier bij de diaconie. Het rijk hevelt ondersteuningstaken over naar gemeenten. Denk hierbij aan de invoering van de WMO. Vanaf 2015 verdwijnt begeleiding en persoonlijke verzorging uit de AWBZ. Die gaan dan over naar de WMO.
De diaconie mag de plaatselijke overheid uitdagen met de vragen: hoe gaat u dit aanpakken? Wat wordt uw beleid? Waar voorziet u problemen? Welke signalen zijn er nu al bij u bekend? Ook zal er een transitie plaatsvinden van de Jeugdzorg. Jeugddiaconaat zal voor de diaconie een prioriteit worden. Naast diaconaat komt er nu ook diaconaat voor jongeren.

SOCIALE KAART
Er zal meer gebruikgemaakt moeten worden van sociale netwerken. Voor de diaconie zijn die van groot belang. Daarbij bewijst een sociale kaart goede diensten.
Deze verschaft namelijk inzicht in wie maatschappelijk betrokken zijn en zich inzetten voor de medemens (maatschappelijke organisaties en belangengroepen).
Ook kan een sociale kaart van dienst zijn om mensen door te verwijzen en attent te maken op materiële en niet-materiële hulp.
Voor de diaconie is het ook van belang om waar mogelijk deel te nemen aan overlegplatforms, zoals een diaconaal platform en de WMO-raad. In de netwerkstructuur kan de diaconie fungeren als verbindingspersoon tussen het diaconaat, de overheid en het particulier initiatief.
Welzijn nieuwe stijl gaat niet meer uit van recht, maar behoefte. Het zelfoplossend vermogen zal worden gestimuleerd. De participatiewet gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid. Deelname en de eigen verantwoordelijkheid zijn uitgangspunt en al het beleid is gericht op deelname aan betaalde arbeid. De sociale wetgeving zal worden afgebouwd.

EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID
Ieder individu is verantwoordelijk voor welvaart en welzijn. Dat is het idee. Van verzorgingsstaat naar een deelnemende samenleving. Daarmee zeg je nogal wat.
Positief is de beweging van systemen naar mensen en de inzet van de samenleving zelf.
Een testcase voor de christelijke gemeente: naar wie en hoe ziet de gemeente om? Is er een meldpunt waar signalen kunnen binnenkomen? Hebben gemeenteleden een diaconale antenne? Tegelijkertijd zal er meer marktwerking zijn in de zorg. Hier twee vragen: wie neemt de verantwoordelijkheid voor van hen die niet in staat zijn verantwoordelijkheid te dragen voor eigen welvaart en welzijn? Wie vallen er tussen de wal en het schip?
Voor de diaconie betekent dit dat ze gaat helpen waar geen helper is. Ze is bemiddelaar, wegwijzer, netwerker, aanwezig met woorden van bemoediging, troost en hoop en zorgt voor financiële ondersteuning.
Een stapeling van bezuinigingen zullen de ontwikkelingen verder versnellen en versterken. De kloof tussen arm en rijk neemt toe.

FINANCIËLE HULP
Uit het armoedeonderzoek (najaar 2013) is gebleken dat het aantal aanvragen voor financiële hulp bij de Protestantse Kerk onverminderd hoog is gebleven. Bij andere kerkgenootschappen is een forse toename te constateren. De hulp die de kerken bieden, bestaat uit financiële giften (86 procent), materiële hulp in natura (63 procent) en financiële hulp verleend door middel van leningen (60 procent).
Ook het mogelijk maken van een vakantie (38 procent) komt relatief vaak voor. Deze veelzijdige inzet is vooral gericht op het verminderen van armoede. In de ogen van de kerken blijft de overheid er echter verantwoordelijk voor dat niemand in armoede hoeft te vervallen.
Uit het onderzoek blijkt verder dat armoede in de Nederlandse samenleving toeneemt. Dit gebeurt in alle lagen van de bevolking en komt zowel binnen als buiten de kerken voor.
Het soort problemen waarbij diaconieën en caritasinstellingen met financiële hulp bijspringen zijn vooral problemen door schulden, een langdurig laag inkomen en onvoorziene, hoge uitgaven of financiële tegenslag.

ARMOEDE
Armoede is een tekort aan financiële middelen. Het is leven met een voortdurende spanning of je aan het eind van de maand nog geld over hebt. Armoede is ook sociale uitsluiting: omdat je te weinig geld hebt, kun je niet meedoen in de maatschappij. Armoede is ingewikkeld omdat het te maken heeft met inkomen, meedoen in de maatschappij, gezondheid, opleidingsniveau, zelfredzaamheid, woon- en leefomgeving. Veel mensen zien weinig mogelijkheden hun situatie te verbeteren.
Armoede in Nederland is niet te vergelijken met de wereldwijde armoede. Het is een samenlevingsprobleem, waarbij zowel individuele als structurele oorzaken een rol spelen. Armoede in een rijk land betekent dat welvaart niet goed verdeeld wordt. De armoederapporten van het Sociaal Cultureel Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek geven aan dat ruim 600.000 huishoudens van onze bevolking met armoede te maken heeft. De groep werkende armen groeit.

ZORGEN
Een stapeling van bezuinigingen zullen de hierboven genoemde trends en ontwikkelingen verder versnellen en versterken. Enkele zorgen:
• De zelfredzaamheid. Eigen verantwoordelijkheid dragen, zal heel moeilijk zijn wanneer er geen ondersteuning is, waar solidariteit ontbreekt of moeilijk te organiseren valt.
• De groeiende tweedeling, die zal ontstaan tussen leefwerelden en de werkende onderklasse.
• De toenemende crisis, waardoor de werkloosheid oploopt. Door een stapeling van bezuinigingsmaatregelen verdiept en verbreedt de armoede zich.
• De vraag of er nog goede zorg mogelijk is die toegankelijk is voor mensen in kwetsbare posities. Er dreigt isolement.

DRIE PRINCIPES
Voor de diaconieën zijn er drie leidende diaconale principes, die als uitgangspunt voor het beleid kunnen dienen. Deze principes zijn: Helpen waar geen ander helpt.
Dit principe sluit aan bij de opdracht tot het doen van barmhartigheid. Een voorbeeld hiervan zien we in de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Deze hulp vraagt om alertheid, een open mind, lef, analyse, mensgerichtheid, nabijheid en belangeloos zijn. De hulp is doorgaans incidenteel en tijdelijk van aard.

‘Helpen onder protest’. Bij het principe ‘helpen onder protest’ gaat het erom te zorgen dat oorzaken benoemd en aangekaart worden. Hierdoor worden veranderingen in beleid gerealiseerd en nieuwe problemen voorkomen (gerechtigheid). De samenleving als geheel, bestuurders en politici in het bijzonder, heeft de verantwoordelijkheid en de plicht ervoor te zorgen dat een ieder tot zijn of haar recht kan komen (Ps.146).
Voor de diaconie is het van belang om knelsituaties te signaleren en door te geven aan instanties: overheid, maatschappelijke organisaties, belangenorganisaties. Ze moet duidelijkheid scheppen over waar verantwoordelijkheden liggen. De overheid kan en mag haar financiële verantwoordelijkheid niet afwentelen op de diaconie.
Daarom geldt dat een diaconie altijd moet aangeven dat diaconale hulp tijdelijk van aard is. Onrecht dat je tegenkomt, moet je benoemen en als participatie wordt gevraagd, wees dan een ‘kritische deelnemer’.

Helpen met perspectief. Vanuit je rol en taak als diaken probeer je ruimte te bieden aan de ander, wegwijzer te zijn, anderen in te schakelen, aanvullend te zijn, maar ook de ander in staat te stellen tot zelfredzaamheid. Het gaat om mensen, niet om structuren, nummers, loketten en formulieren.

AANBEVELINGEN
Het beleid van de diaconie zal er de komende jaren op gericht moeten zijn om het thema armoede én rijkdom bespreekbaar te maken in de kerkelijke gemeente door middel van bijvoorbeeld gemeenteavonden, het kerkblad, een informatiekrant en de website.
Het beleid zal er verder op gericht zijn predikanten, ouderlingen en bezoekmedewerkers te informeren en toe te rusten, zodat zij armoede tijdig kunnen signaleren en voldoende informatie hebben om door te verwijzen. Ook via een inloophuis kan veel informatie binnenkomen die van belang is voor de diaconie.
De diaconie zou daarnaast haar bereikbaarheid moeten vergroten door middel van een meldpunt, een folder of diaconale nieuwsbrief en door informatie via de website.
Verder is het goed wanneer de diaconie zoveel mogelijk probeert samen te werken met andere kerken (diaconaal platform), maatschappelijke organisaties, de voedselbank, belangenorganisaties, de sociale dienst en de schuldhulpverlening.
Het thema armoede zal prioriteit moeten hebben op de diaconale agenda en de agenda van pastoraat, missionair werk en gemeente. Diaconaat is gemeentediaconaat.

A. Peters uit Barneveld is gemeenteadviseur in de Protestantse Kerk.

DIACONALE ONTMOETINGSDAG
Op zaterdag 1 februari houdt Luisterend Dienen de jaarlijkse Diaconale Ontmoetingsdag in Nijkerk. Arie Slob, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, zal spreken over het thema ‘Diaconaat in de participatiestaat’.
De bijeenkomst is van 10.00 tot 15.30 uur in De Schakel, Oranjelaan 10.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen