BOEKBESPREKING

Sabine Hiebsch en Martin L. van Wijngaarden (red.) Van pakhuis tot preekhuis. 425 jaar lutherse gemeente in Amsterdam (1588-2013). Uitg. Boekencentrum, Zoetermeer; 123 blz.; € 22,50

Het 425-jarig bestaan van de evangelisch-lutherse gemeente te Amsterdam is op 9 november 2013 gevierd met een symposium in de Oude Lutherse Kerk aan het Spui. De lezingen zijn gepubliceerd in een fraai uitgegeven jubileumbundel, waar een cd bij hoort met de orgelmuziek die tijdens het symposium op het Witte-orgel ten gehore is gebracht. Gerard van Manen opent de bundel met een bijdrage over de wording van een leidinggevende gemeente. Lutheranen konden aan het einde van de zestiende eeuw geen openbare erediensten houden. Op steeds wisselende locaties vonden godsdienstoefeningen aan huis plaats. Op 19 mei 1588 besloten vooraanstaande leden van de lutherse kring Andries Nesscher te benoemen als ziekentrooster en voorganger. Het zou nog 45 jaar duren voordat de gemeente over een eigen kerkgebouw kon beschikken. In dit nieuwe ‘preekhuis’ was plaats voor 6000 toehoorders! Het is opvallend dat in geen van de bijdragen de link tussen preekhuis en pakhuis verhelderd wordt. In Lutheranen in de Lage Landen (Zoetermeer, 2011) wordt uit de doeken gedaan dat de gemeente in de periode 1604-1631 zeven pakhuizen aan het Spui kon aankopen en op 25 december 1633 het nieuwe kerkgebouw in gebruik nam voor de erediensten. Naast theologische thema’s komen ook kunsthistorische aspecten aan de orde. Zo bevat de balustrade van het orgel acht geschilderde panelen – zogenaamde brunailles. Het betreft een schildertechniek waarbij een voorstelling wordt opgebouwd uit verschillende laagjes bruine en witte verf. Laura Roscam Abbing tracht als cultuurhistorisch onderzoekster de betekenis van deze schilderingen te achterhalen, maar het laatste woord over deze raadselachtige verbeelding van de kardinale deugden is nog niet gesproken. De beide redacteuren gaan in hun bijdrage in op de viering van het avondmaal. Van Wijngaarden onderzoekt de kostbare Amsterdamse lutherse avondmaalskelken en betrekt daarbij verschillende interessante afbeeldingen van de lutherse avondmaalsviering. Sabine Hiebsch is onderzoekster op de W.J. Kooiman-J.P. Boendermaker Lutheronderzoeksplaats, die verbonden is aan de Vrije Universiteit. Zij gaat in op het gebruik van avondmaalsloodjes. In de zeventiende eeuw nam het aantal gemeenteleden dermate toe, dat een persoonlijk gesprek ter voorbereiding op de avondmaalsviering alleen nog in uitzonderlijke gevallen mogelijk was. In plaats daarvan kwam een openbare voorbereidingsdienst. Wie de dienst had bijgewoond, ontving een loodje dat tijdens de viering aan de ouderling of diaken moest worden overhandigd. In de gereformeerde traditie kenden de hugenoten soortgelijke loodjes – de méraux. Wanneer in de negentiende eeuw de voorbereidingsdienst op de achtergrond raakt, worden ook de avondmaalsloodjes geleidelijk afgeschaft. Een waardevolle jubileumbundel, die niet alleen mooie aanzetten bevat voor voortgaand onderzoek, maar ook stimuleert tot gesprek over de theologie en viering van het avondmaal.

W.H.TH. MOEHN, HILVERSUM

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen