Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Protestantisme krimpt niet

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Protestantisme krimpt niet

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

De imposante kerkgebouwen in Belgische dorpen en steden, de kloosters en abdijen en de talloze onderwijsinstellingen verwijzen naar een indrukwekkend Rooms verleden. Nog altijd lijkt de aanwezigheid van de Rooms- Katholieke Kerk in België onmiskenbaar. Maar schijn bedriegt.

De Roomse Kerk is in roerig vaarwater gekomen. In de afgelopen decennia hebben de geruchtmakende schandalen grote schade toegebracht aan het imago van de kerk, ook in België. Nog steeds worden misstanden van machtsmisbruik en seksuele aard ontdekt en onderzocht. De bevoorrechte positie in de Belgische samenleving heeft haar in de gelegenheid gesteld om jaren lang schandalen te verzwijgen. De kerk genoot lange tijd onvoorwaardelijke bescherming van de overheid en de publieke opinie: ‘Van de kerk geen kwaad!’ Deze tijden zijn veranderd, maar het resultaat ervan is weinig verheffend. Onder druk van de dramatische terugloop van haar ledenaantal worden alom kerkgebouwen gesloten. Waar nog enigszins een kerkelijk leven is, kan niet of nauwelijks worden voorzien in gekwalificeerde priesters of kerkelijk werkers.

ONTDOPEN

De Rooms-Katholieke Kerk in België verliest in hoog tempo haar volkskerkkarakter. Op dit moment is een parochie lokaal verbonden; alle inwoners binnen haar grenzen vallen onder haar geestelijke verantwoordelijkheid en worden gezien als haar leden. De spaarzame protestanten of andere gelovigen konden aan dit model weinig wijzigen. Zij verkregen de ‘gedoogstatus’, maar waren feitelijk afvalligen (sekten). Nu in toenemende mate roomskatholieken zich onttrekken van de kerk en ook administratief geen deel meer wensen uit te maken van de parochie, komt de kerk steeds verder in verlegenheid. Om de ontevredenheid met de Rooms- Katholieke Kerk te benadrukken en uiting te geven aan de losmaking van de parochie, laten voormalige rooms-katholieken zich ‘ontdopen’. De (eenmaal bediende) heilige doop wordt verondersteld als de daadwerkelijke verbondenheid met de kerk. Ontdopen blijft echter iets merkwaardigs; de doop is immers onwederkerig en allerminst slechts een administratieve handeling.

INITIATIEVEN

De Rooms-Katholieke Kerk zal op zoek moeten naar een nieuwe vorm van kerk-zijn in de samenleving. Dat is meer dan het saneren van personeel en het fuseren van parochies − wat nu gaande is. Op lokaal terrein worden initiatieven zichtbaar die aansluiten bij de veranderende omstandigheden. Parochies ontwikkelen missionaire visies op zending en evangelisatie, daarnaast krijgen nieuwe vormen van kerk-zijn gestalte. Er is toenemende aandacht voor de roeping van de kerk om in de samenleving diaconaal actief te zijn.

PROTESTANTSE GEMEENTEN

Wie kijkt naar de protestantse gemeenten, ziet dat deze sterk regionaal bepaald zijn en in geschiedenis teruggaan tot het einde van de negentiende eeuw. In die periode ontstond in België een liberaal klimaat door de opkomende emancipatie van de arbeidersklasse en het ontstaan van de burgerij. In de geïndustrialiseerde steden kwamen kleine protestantse gemeenschappen onder invloed van Nederland, Engeland en Amerika op. Niet zelden waren deze protestantse gemeenschappen eerder plaatsen van liberaal verzet tegen de heersende politieke en kerkelijke overheden dan actieve geloofsgemeenschappen. Niettemin werd daar de basis gelegd voor een kerk die zich steeds verder kon institutionaliseren tot wat nu de Verenigde Protestantse Kerk in België (VPKB) is. De VPKB maakt deel uit van een veel bredere protestantse en evangelische beweging in België, die zich georganiseerd heeft in de ARPEE. Dit is een administratief overlegorgaan waarbinnen de diverse kerken en gemeenten proberen samen te werken in de relatie tot de overheid. De overheid heeft een beschermende en faciliterende functie om het recht van Wie kijkt naar de protestantse gemeenten, ziet dat deze sterk regionaal bepaald zijn en in geschiedenis teruggaan tot het einde van de negentiende eeuw. In die periode ontstond in België een liberaal klimaat door de opkomende emancipatie van de arbeidersklasse en het ontstaan van de burgerij. In de geïndustrialiseerde steden kwamen kleine protestantse gemeenschappen onder invloed van Nederland, Engeland en Amerika op. Niet zelden waren deze protestantse gemeenschappen eerder plaatsen van liberaal verzet tegen de heersende politieke en kerkelijke overheden dan actieve geloofsgemeenschappen. Niettemin werd daar de basis gelegd voor een kerk die zich steeds verder kon institutionaliseren tot wat nu de Verenigde Protestantse Kerk in België (VPKB) is. De VPKB maakt deel uit van een veel bredere protestantse en evangelische beweging in België, die zich georganiseerd heeft in de ARPEE. Dit is een administratief overlegorgaan waarbinnen de diverse kerken en gemeenten proberen samen te werken in de relatie tot de overheid. De overheid heeft een beschermende en faciliterende functie om het recht van het belijden en organiseren van de godsdienst te waarborgen. Dat wil zeggen dat de kerk functioneert onder de bescherming van de overheid, terwijl deze zich op geen enkele wijze inhoudelijk mengt in het wezen van de kerk. Daar tegenover staat de verwachting en aannemelijkheid dat de kerk een verrijkende, opbouwende en dienende bijdrage levert aan het maatschappelijk welzijn. De huidige marginalisering van de kerken in West-Europa en daarmee ook in België zet deze constructie zwaar onder druk. Om als godsdienst door de overheid erkend te worden, moet worden voldaan aan een aantal voorwaarden. De godsdienst dient te zijn georganiseerd, het belijden mag niet in strijd zijn met de maatschappelijke norm en de godsdienst moet een bepaald aantal leden hebben. Het is de vraag of de huidige VPKB aan de laatste voorwaarde kan voldoen; gelukkig heeft zij haar herkenning reeds sinds de oprichting in 1979.

LOKAAL

De praktijk van de protestantse kerk wordt sterk bepaald door de lokale gemeente. Het protestantisme kent een enorme diversiteit in signatuur en grootte. In toenemende mate ontstaan kleine, onafhankelijke evangelische gemeenschappen buiten de VPKB. En ook binnen de VPKB is een evangelische invloed waarneembaar. Binnen het protestantisme verlangt men naar een samenwerking op basis van respect en waardering voor elkaars eigenheid. Toch kan het voorkomen dat aan de uiterste flanken van het protestantisme tegenstrijdige belangen gaan ontstaan. Dit uit zich in een polariserende tendens inzake ethische vraagstukken, zoals rondom het Schriftgezag, homofilie en euthanasie of abortus. Maar tevens in het zoeken naar interkerkelijke samenwerking en de dialoog met de islam. Niet altijd kan tot een compromis gekomen worden, zodat een impasse kan ontstaan rondom benoemingen van personen binnen de kerk of godsdienstige functies in de samenleving.

LEDEN

In een lokale gemeente kan een predikant de herder over een kudde van tien tot honderd schapen zijn. Niet altijd zijn duidelijke cijfers aan te geven. De Belgische overheid houdt geen gegevens van de godsdienstige overtuiging van haar burgers bij. De plaatselijke kerk voert weliswaar de ledenadministratie uit, maar niet altijd is duidelijk wanneer en op grond waarvan iemand lid van de kerk is. Zo kan het gebeuren dat een gemeente zestig belijdende leden en doopleden telt, maar in praktijk ook nog eens zestig sympathisanten heeft. Deze laatste categorie kan actief onderdeel zijn van de gemeente zonder als lid te zijn geregistreerd. Omdat een overheidssanering op de kosten van de predikanten en kerken weinig effectief zal zijn op de jaarlijkse begrotingen (de overheidskosten voor de Protestantse Kerk zijn te marginaliseren) is er weinig noodzaak om voor het bestaansrecht van de lokale gemeente te ijveren. Een dalend ledenaantal is namelijk niet normatief voor de predikantsformatie. Niettemin probeert de VPKB landelijk te anticiperen op de veranderende omstandigheden om te komen tot een evenwichtige afstemming van het aantal predikanten, gemeenten en leden. Om lokale gemeenten de mogelijkheid te bieden een zo volwaardig mogelijk kerkelijk leven te realiseren is samenwerking van predikanten noodzakelijk. Op dit moment is minder dan 1 procent van de Belgen lid van de VPKB. (Volgens een onderzoek van De Standaard in 2003 telde België destijds 140.000 protestanten.) Daarnaast bestaat in België een samenwerkingsplatform van evangelisch georiënteerde gemeenten en kerken dat zich de Federale Synode noemt. (Volgens haar eigen onderzoek biedt zij onderdak aan 100.000 leden.) Zoals gezegd vormen de VPKB en de Federale Synode samen het administratieve verband de ARPEE. Dit verband staat helaas regelmatig onder druk door verschil in inzicht, opvatting en traditie.

MINDERHEID

Al is vast te stellen dat het protestantisme in België zeker niet kleiner wordt, toch is een spectaculaire groei niet de verwachting. Prediking en pastoraat in de breedte van het protestantisme in België zijn haast per definitie missionair en gericht op zending, opwekking en toerusting. Het kerkelijk werk zal meer moeten gaan aansluiten bij het bewustzijn dat sprake is van een uiterste minderheidspositie. Maar ook het gegeven dat velen afkomstig zijn uit de rooms-katholieke traditie. Gebrek aan bijbelkennis en inzicht in het belijden van de kerk vraagt daarmee om aandacht. Het gemis aan theologische verankering vormt een belemmering in het doordenken van maatschappelijke en kerkelijke vragen.


GODSDIENST IN BELGIË

Honderd mensen antwoordden in 2012 op de vraag: ‘Beschouwt u uzelf …

’ Rooms-katholiek 56

Orthodox (Grieks, Russisch etc.) 1

Protestant (VPKB) 2

Evangelisch (pinksterkerken, baptisten, vrije groepen) 4

Jood 0

Moslim 5

Boeddhist 1

Atheïst 7

Niet-gelovig 21

Geen opgave 3


Wat is de situatie van de kerk in Europa, het continent dat het meest geraakt is door het Evangelie en waar nu de meeste weerstand is? In dit jaar van Europese verkiezingen komt elke veertien dagen een lidstaat naar voren. Deze week: België.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 27 maart 2014

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Protestantisme krimpt niet

Bekijk de hele uitgave van donderdag 27 maart 2014

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's