Boekbesprekingen

Prof.dr. H.A. Bakker, dr. M.J. Kater en dr. W. van Vlastuin (red.) Verantwoord geloof. Handboek Christelijke Apologetiek. Uit. Brevier, Kampen; 528 blz.; € 39,90.

Bij wie dit boek openslaat, leest dat het omslagontwerp gemaakt is door Garage en het binnenwerk opgemaakt door Stampwerk en vervolgens geen inhoudsopgave aantreft (die naar Franse gewoonte helemaal achterin staat), kan de vraag opkomen: waar moet dat heen? Maar alle twijfels aan de kwaliteit van dit boek worden snel weggenomen bij het lezen van de inhoud. Dit bandboek is een echte aanrader voor iedereen die een goed overzicht wil hebben van wat zich afspeelt op het gebied van de christelijke apologetiek. Het kan zich meten met alle vergelijkbare buitenlandse uitgaven. De opzet ervan is uitermate goed doordacht. De lijst van betrokken auteurs bevat vele bekende namen. Kortom, dit boek is alleszins waard om kennis van te nemen. Sommige hoofdstukken zijn wellicht zonder filosofische voorkennis lastiger te lezen dan andere, maar over het algemeen is het boek goed toegankelijk voor een breed publiek. In deel I gaat het over de voorvragen van de apologetiek. Gert van den Brink, Maarten Kater en Rik Peels behandelen enkele basale vragen, die aan de beoefening van de apologetiek voorafgaan. De eerste daarvan is die naar de mogelijkheid om kennis te hebben van de waarheid. Van den Brink behandelt hier een brok kenleer dat waarschijnlijk een paar keer overlezen vergt om het goed te begrijpen voor wie op dit terrein een nieuwkomer is. Maar dit hoofdstuk is zonder meer een fraaie bespreking van de manier waarop kennis en waarheid volgens oude en nieuwe benaderingen verbonden zijn. In een apart hoofdstuk wordt de vraag behandeld of openbaring een betrouwbare bron van kennis kan zijn, en in navolging van onder andere de bekende epistemoloog Alvin Plantinga wordt die instemmend beantwoord. Dan volgen de vragen of geloof te rijmen is met het verstand, wat voor redeneringen zuiver zijn en welke niet, en de vraag of de overtuiging dat God bestaat (als basis voor kennis over God) wel op betrouwbare manier tot stand kan komen. Na dit ‘grondwerk’ volgt het historische deel II. Hierin vinden we de namen van Paulus, Justinus, Thomas van Aquino, Junius, Pascal, C.S. Lewis, Herman Dooyeweerd, Plantinga en diverse anderen die in de loop van de eeuwen het christelijk geloof op rationele wijze hebben verdedigd. Deel III is een heel origineel overzicht van verschillende benaderingen in de apologetiek. Het is in zijn geheel geschreven door één auteur (Van Vlastuin), waardoor het mooie een strakke eenheid vertoont. Bij elk van de benaderingen beschrijft Van Vlastuin zowel sterkten als zwakten, waarbij het opvalt dat hij wel erg negatief is over de presuppositionalistische benadering. Zit hier niet een zeker hervormd vooroordeel tegen Abraham Kuyper en de neocalvinisten achter? In deel IV wordt een christelijke visie op de werkelijkheid afgezet tegen andere stromingen, zoals het empiricisme, het neuroreductionisme (mooi is de opmerkingen van auteur André Aleman over de mogelijkheid dat hersenonderzoek aanwijzingen levert dat de mens zelfs fysiek aangelegd is op religie!), het agnosme, het ietsisme, het atheïsme en de islam. Alleen de hoofdstukken over oosterse religies en modern heidendom hadden wat meer uitgewerkt mogen zijn. Deel V behandelt een aantal concrete apologetische vragen. Ik kan me voorstellen dat de redacteuren lang overwogen hebben wie ze moesten vragen voor de hoofdstukken over de wording van het heelal en het leven. Het accent is gevallen op een sympathie voor creationisme, met auteurs als Pieter Douma en Mart-Jan Paul (de inhoud zou ongetwijfeld anders uitgevallen zijn als Gijsbert van den Brink niet het hoofdstuk over het bestaan van God toebedeeld had gekregen, maar het hoofdstuk over evolutie) en Jan van Bemmel die voorzichtig ja zegt tegen de Big Bang theorie, maar zich vervolgens haast om hier de woorden van God aan Job toe te voegen die hem maanden tot bescheidenheid over zijn kennis van deze wordingen. De overige vragen betreffen die naar het kwaad in de wereld (waarbij ik de notie miste dat wat wij ‘kwaad’ noemen ook onderdeel kan zijn van het rechtvaardig oordeel van God), het veroordelen van mensen tot de hel, de opstanding uit de dood en de mogelijkheid van wonderen. Bij dat laatste miste ik de verhelderende opmerking van Lewis dat ‘natuurwetten’ geen absoluut karakter hebben, maar ‘slechts’ Gods gewoonten zijn, waarvan Hij vrijelijk kan afwijken als Hij dat wil. Het laatste hoofdstuk betreft de vraag of het christelijk geloof exclusiviteit kan claimen. Het boek sluit af met een register, dat niet echt volledig is. Zo wordt er in het boek wel even aandacht besteed aan Tim Keller, maar zijn naam heeft het niet gehaald in het register. Opvallend weinig aandacht heeft de natuurwetenschapper- theoloog Alister McGrath in het boek gekregen, terwijl die toch best zijn sporen verdiend heeft in de apologetiek. Maar deze kleine ongemakken nemen echter niet weg dat dit handboek grote waardering verdient.

M.J. DE VRIES, PAPENDRECHT

Prof.dr. A. Baars Spiegelverhalen. Pastorale lessen uit gelijkenissen van de goede Herder. Uitg. Groen, Heerenveen; 159 blz.; € 9,95.

Dr. A. Baars, emeritus hoogleraar aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn, heeft drie spiegelverhalen uitgekozen om pastorale lessen uit te trekken: die van de zaaier, de verloren zoon en de barmhartige Samaritaan. Hij trekt deze lessen steeds terwijl de gelijkenissen vrij uitvoerig worden geëxegetiseerd. Mede daarom is dit boek vooral een hulpmiddel in preekvoorbereiding. Naar verhouding krijgt de gelijkenis meer aandacht dan de specifieke pastorale lessen. Dr. Baars heeft een sterke voorkeur voor verkondigend pastoraat, wat al blijkt uit zijn teruggrijpen op Thurneysen. Dit kleurt de manier waarop hij pastorale lessen trekt. Het is zijn doel een tegengeluid te laten horen in een tijd waarin pastoraat naar zijn mening veel te therapeutisch geworden is. Het gaat hem aan het hart dat pastoraat als ‘evenmenselijk’ gesprek dikwijls horizontaal blijft en er misschien wel begeleiding maar geen leiding is. Daarom pleit hij krachtig voor een vorm van pastoraat waarbij de herder weer werkelijk met geestelijk gezag spreekt. De drie gelijkenissen worden vanuit deze gedachte bestudeerd, zoekend naar lessen voor de gemeente. Bij de gelijkenis van de zaaier gaat hij onder andere in op het platgetreden pad, waarbij het zaad op de weg blijft liggen, beeld voor hen die onverschillig en ongevoelig blijven onder de prediking, wat zonde is. De pastorale les is dat we in prediking en contact veel duidelijker moeten zeggen dat wie God verlaat ‘smart op smart te vrezen heeft’, ‘Ik ben weleens bang dat we mensen als Jan Siebelink en Franca Treur te veel koesteren.’ Uit de gelijkenis van de verloren zoon worden onder andere praktische lessen getrokken uit de omgang met de oudste zoon. Zo reikt hij vier handvatten aan hoe om te gaan met wettische gemeenteleden, waarbij hij prachtig wetticisme van orthodoxie onderscheidt. Bij de barmhartige Samaritaan trekt hij onder meer de les dat we niet alleen om de verre naaste moeten geven: ‘Nogal wat mensen vinden het gemakkelijker om naar Roemenië of de Oekraïne te reizen, dan om de asielzoeker even verder in de wijk te bezoeken.’ Het boek geeft een tegengeluid waarbij de handreiking naar de postmoderne mens gering is, maar het is een les in zorgvuldig luisteren naar spiegelverhalen en het zoeken naar pastorale toepassingen.

J.T. MAAS, POLSBROEK

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen