Blijvende verandering

Het onderzoek vond plaats door middel van enquêtes en werd gelijktijdig uitgevoerd met een literatuurstudie naar ‘jongeren en geloofsopvoeding’. Een en ander staat in het kader van de ontwikkeling van nieuw materiaal voor belijdeniscatechese dat aansluit bij actuele ontwikkelingen en behoeften van catechisanten en hun leermeesters.

PERSOONLIJKE ZINGEVING
Het literatuuronderzoek behelst recente wetenschappelijke literatuur (veelal vanaf 2010). In ons land is het vooral het Onderzoekscentrum voor Jeugd, Kerk en Cultuur van de PThU (OJKC) dat onderzoek doet naar geloofsopvoeding. Het is duidelijk dat het belang van de kerk als instituut voor jongeren al enkele tientallen jaren hard afneemt. In plaats daarvan is er vooral aandacht voor persoonlijke zingeving en authenticiteit gekomen. Het gevolg is dat de drieslag kerk, school en gezin niet meer functioneert.
De uitslag van de HGJB-enquête bevestigt deze trend: de meeste jongeren geven aan dat ze geen behoefte hebben om over onderwerpen als kerk/Protestantse Kerk en ambt te praten. Onderwerpen die ze wel van belang vinden, zijn ‘God leren kennen’, ‘God de Vader’, ‘God de Zoon’, ‘God de Heilige Geest’, ‘avondmaal’ en ‘gebed’ . Items als ‘De kerk’, ‘lid zijn van de gemeente’, ‘ambten in de kerk’ en ‘lid zijn van de Protestantse Kerk’ scoren opvallend laag.

OPNIEUW VERWOORDEN
Predikanten herkennen de voorkeur van hun catechisanten voor de genoemde onderwerpen. Een enkeling geeft aan dat er meer aandacht zou moeten zijn voor ‘God de Zoon’ of de grote verbanden van kerk en wereld. Ook merkt een aantal predikanten op dat onderwerpen die niet in trek zijn, niet per se karig behandeld hoeven te worden, maar opnieuw geactualiseerd/relevant gemaakt moeten worden.
Wellicht is het zaak voor een nieuwe methode leerstellingen niet eindeloos te herhalen, maar opnieuw te verwoorden, willen ze nog ergens aan raken bij jongeren. Jongeren zijn op zoek naar wat het betekent om te geloven; hun ervaring met de dingen die onderwezen worden, spelen een belangrijke rol in de vorming van hun christelijke identiteit.

VOORTDURENDE DRUK
Verandering lijkt nog het enige blijvende in de leefwereld van jongeren: ze moeten steeds te midden van alle veranderingen keuzes maken. Ze willen daarbij graag alle opties open houden, overal tegelijk aanwezig zijn en bevriend met iedereen. Neem daarbij de druk om het leven steeds maar weer heel persoonlijk in te vullen, dan is de situatie voor hen niet altijd een onverdeeld genoegen. Men spreekt in dit verband in de literatuur van een ‘gefragmenteerde identiteitsontwikkeling’.
Ook deze trend is te zien bij hervormd-gereformeerde jongeren. Predikanten van gemeenten waar de doorstoom van de ‘gewone’ naar de belijdeniscatechese matig is, geven aan dat het uitstellen van keuzes de belangrijkste reden is. Als jongeren zich al ergens aan willen binden, hebben ze ook nog eens veel keuzemogelijkheden. Het gevolg daarvan is dat ze de kerk/hun kerk zijn gaan zien als optie waar ze voor kunnen kiezen.

IDENTIFICATIE
Al met al lijkt de traditionele geloofsoverdracht, waarbij de kerk het evangelie, de leer en de traditie doorgeeft, steeds lastiger te worden. Waar de kerk met het oog op de huidige ontwikkelingen vooral op in kan spelen, is de behoefte aan inspirerende identificatiefiguren. ‘Jongeren hebben behoefte aan input van ouderen, doen graag een beroep op hun deskundigheid en waarderen deze. Hoe orthodoxer de gemeenschap is, hoe groter de behoefte aan input van ouderen’, zo is te lezen in een ‘neutraal’ onderzoek uit 2011 van het Utrechtse Verwey- Jonker instituut.

Zowel Studies van het OJKC als van buitenlandse herkomst komen tot dezelfde conclusies. Sommige onderzoeken noemen daarbij het functioneren van charismatische leiders in evangelische kringen. Dit laat zien dat jongeren nog steeds niet vies zijn van gezag: het is alleen niet het ambt dat telt, maar het charisma/voorbeeld van de leider. Dat jongeren de input van ouderen van belang vinden, blijkt uit de waardering voor het gesprek met de predikant. Opvallend is ook dat het 16-plusjeugdwerk volgens de enquête een belangrijke factor is bij het maken van een keuze, meer dan de gewone catechese. Het kan goed zijn dat ook hier persoonlijk contact met de leidinggevenden een belangrijke rol speelt.

ROL VAN OUDEREN
Een manier voor geloofsopvoeding en jeugdwerk waarin ouderen een belangrijke rol spelen, lijkt toekomst te hebben. De inhoud van Schrift en traditie blijft hierbij belangrijk, maar krijgt een plek in de persoonlijke omgang tussen ouderen en ‘leerlingen’. Deze manier speelt in op de behoeften van jongeren: ze kunnen bij authentieke ouderen zien wat het betekent om te geloven, welke functie het heeft.
Intergeneratief jeugdwerk neemt ook de rol van kerk en traditie serieus. Inspirerende ouderen dragen immers de traditie over, omdat ze die traditie vertegenwoordigen. Ouderen kunnen zo ook jongeren helpen alles wat ze buiten de gemeenschap aangereikt krijgen een plek te geven. In veel gemeenten is er al intergeneratieve geloofsopvoeding door middel van de zogenaamde mentorcatechese. Maar ideaal gezien zou dit veel breder ingebed moeten worden in de gemeenten. Catechese Catechese moet niet in een isolement plaatsvinden, maar meer verbonden worden met bij voorbeeld eredienst en diaconaat en de leefwereld van alledag.
De HGJB neemt intergeneratief en integraal jeugdwerk mee als belangrijk speerpunt voor de nieuwe methode. Zo zou ze bij voorbeeld in de methode kunnen adviseren om belijdeniscatechisanten mee te laten draaien in commissies of mee te laten gaan op huisbezoek of ziekenbezoek.

VERTAALSLAG
60 procent van de predikanten geeft in de enquête aan veel waarde te hechten aan het overdragen van de gereformeerde leer en de kerkgeschiedenis. Tegelijkertijd zien deze predikanten de noodzaak om de vertaalslag te maken naar de ervaring en praktijk van de jongeren. Ook dit neemt de HGJB mee als belangrijk speerpunt voor de methode: de doordenking van het geloof/de traditie en de vertaalslag naar jongeren en hun leefwereld. De HGJB wil vormen vinden om jongeren zelf het belang van geloof en traditie te laten ontdekken. Hierbij wil de HGJB ook nadenken over de rol van rituelen. Jongeren blijken daar steeds meer behoefte aan te hebben. De nadruk op het Woord en de Woordverkondiging is voluit reformatorisch, maar wel eenzijdig gericht op het verstand: het hoofd is erbij betrokken, maar de rest van het lichaam doet niet mee. Terwijl rituelen houvast kunnen bieden en helpen om het geloof eigen te maken. Leerprocessen zijn immers geworteld in lichamen van vlees en bloed. Juist in de digitale wereld van vandaag moet ook hier over nagedacht worden.

NIEUWE HGJB METHODE BELIJDENISCATECHESE Op basis van de enquête-uitkomsten gaat de HGJB een opvolger voor de methode ‘Leer ons Geloven’ ontwikkelen. Wilt u meer weten over de uitgangspunten van de methode? En wilt u kort reageren op enkele inhoudelijke vragen over het conceptcurriculum? Stuur dan een mail naar info@hgjb.nl o.v.v. belijdeniscatechese en u ontvangt meer informatie en onze vragen aan u retour. Dank voor het meedenken!

Drs. W. Voorwinden- Hofman MA uit Montfoort is neerlandicus en theoloog.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen