Het belang van de traditie

Geloofsoverdracht is een ander woord voor traditie. Letterlijke betekent tradere overleveren. Traditionalisme is het dode geloof van levende christenen, maar de traditie is het levende geloof van dode christenen. Wat leeft, dat groeit. Als er geen groei is in het persoonlijk geestelijk leven, is dat een slecht teken. Stilstand is achteruitgang. Als er geen groei is in de gemeente, dan is dat ook symptoom van geestelijke dood. Niet dat groei in aantal zo belangrijk is, maar er moeten wel nieuwe christenen bijkomen, van buiten de gemeente, of door de overdracht van het geloof van generatie op generatie.

KINDEREN

Het tweede gebod sluit af met de waarschuwing dat God de misdaad van de vaderen vergeldt aan de kinderen, aan het derde en vierde geslacht en met de belofte dat Hij barmhartigheid doet aan duizenden van hen die Hem liefhebben en Zijn geboden in acht nemen. Betekent dat nu dat de kinderen gestraft worden om de zonden van hun ouders? Bij de profeet Ezechiël vind je een sterke nadruk op de persoonlijke verantwoordelijkheid. ‘De zoon zal de ongerechtigheid van de vader niet dragen, en de vader zal de ongerechtigheid van de zoon niet dragen.’ (Ez.18:20). Maar waarom is dan juist bij het tweede gebod – of bij de eerste twee geboden samen – deze waarschuwing en deze belofte toegevoegd? Dat heeft vast te maken met de geloofsoverdracht. Overspel, diefstal en werkverslaving – zonde tegen het sabbatsgebod – zijn niet erfelijk. Bij die zonden zie je vaak dat kinderen het wangedrag van hun ouders corrigeren. Er is een morele golfbeweging.

GODSBEELD

Bij de godsdienst is dat anders. Er is geen natuurlijk correctiemechanisme, afgoderij werkt door. Kinderen kunnen zich niet meer losmaken van het verwrongen godsbeeld waarmee zij zijn opgevoed. Daarom is het zo belangrijk dat ouders en andere opvoeders een bijbels beeld van God communiceren. Kinderen zoeken naar de diepere zin van de godsdienst, zij maken het doosje van de traditie open. Daarom is het zo aangrijpend als er niets anders dan dode orthodoxie in zit. Wat kinderen zelf niet meegekregen hebben, kunnen zij ook niet doorgeven. Zo straft het kwaad van de afgoderij en beeldendienst zichzelf tot in het derde en vierde geslacht van hen die God haten.

GELOOFSAFVAL

Je kunt het niet omkeren door de schuld van de geloofsafval altijd te zoeken bij de opvoeding. Soms gaan kinderen ondanks de beste geloofsopvoeding en het beste christelijke onderwijs toch eigen wegen. Dat roept pastorale vragen op. Waar blijft dan de verbondstrouw van God? Voor die vragen is er maar één adres. Je mag je nood bij God Zelf brengen. Dat gebeurt in de Psalmen.

Maar ook al komt het ongeloof niet per definitie door de falende geloofsoverdracht, andersom is het wel waar: Als de geloofsoverdracht faalt, leidt dat altijd tot verval van de dienst van God. De misdaad van de vaderen werkt door in de kinderen. In de geschiedenis van het volk Israël is de voortdurende terugkeer naar de levende God eigenlijk opmerkelijk. Na drie of vier geslachten is er toch weer een wending, een massale bekering. Dat kan eigenlijk helemaal niet. Maar blijkbaar hangt de geloofsoverdracht niet alleen van mensen af. God blijft trouw aan Zijn verbond en grijpt Zelf in door Zijn volk weer naar zich toe te trekken. Daarom is de uitleg die Psalm 105 aan de wet geeft zo mooi. Het gaat in de belofte van God niet om een paar duizend nakomelingen, maar om duizenden geslachten, zoals sommige vertalingen terecht in Exodus 20:6 toevoegen.

GEESTELIJKE GROEI

In het Nieuwe Testament is de geestelijke groei vooral een zaak van de gemeente als gemeenschap der heiligen, blijkt duidelijk uit de Efezebrief. Daar staat dat de gelovigen geen kleine kinderen mogen blijven, maar tot geestelijke volwassenheid moeten komen. Die volwassenheid ligt in de kennis van de Zoon van God. Paulus verbindt de persoonlijke geestelijke groei aan de groei van de gemeente. De gemeente is een tempel, gebouwd op het fundament van de apostelen en profeten en op de hoeksteen Christus. Het gebouw groeit, het leeft en zo wordt het een levende tempel, een woonplaats van God in de Geest (Ef.2:20-22). Voor de groei van die tempel is de geloofsoverdracht onmisbaar.

SAMEN

Calvijn spreekt bijna alleen maar over geestelijke groei in het verband van de gemeenschap der heiligen. Een christen kan slechts gezond groeien als hij samen met de anderen groeit. ‘God verzamelt zijn kinderen in de schoot van de kerk waar ze worden gevoed zolang ze nog zuigelingen zijn en door haar zorg worden geregeerd totdat ze in het geloof volwassen worden.’ (Calvijn, Institutie 4.1.1) Calvijn stelt in navolging van de kerkvader Cyprianus dat de kerk een moeder is van al degenen die God tot een Vader hebben. Daarom is er buiten de kerk geen zaligheid. De kerk ‘is de moeder van de gelovigen die ons in haar moederschoot draagt en vervolgens ter wereld brengt. Zij heeft melk en vast voedsel waarmee zij ons voortdurend voedt’ (Calvijn, Commentaar op Gal.4:26).

DE GEMEENTE

In de gemeente gebruikt de Heilige Geest mensen om anderen in te wijden in het geloof van de kerk der eeuwen. We hebben het geloof niet zelf verzonnen, we zijn receptief, we ontvangen het. Als we jongeren willen inwijden dan moeten we zelf ook delen in het grote geheimenis van de godsvrucht (1 Tim.3:16). ‘Wat geen oog heeft gezien en geen oor heeft gehoord en in geen mensenhart is opgekomen… dát heeft God ons geopenbaard.’ (1 Kor.2:9-10) Dat geheim mogen we overdragen in de traditie. De geestelijke groei is geen individueel privilege van de gelovige, maar een kenmerk van de gemeente als onderdeel van de katholieke kerk van alle tijden en plaatsen, en als lokale oefenplaats van de gemeenschap der heiligen. Daarbij spelen ambtsdragers een cruciale rol. Zij zijn dragers van de traditie en van hen hangt het af of het derde en vierde geslacht – de klein en achterkleinkinderen – God zullen liefhebben of zullen haten.

MOTIVATIE

Een van de grootste problemen bij de geloofsoverdracht is het gebrek aan innerlijke motivatie. Drive noem je dat tegenwoordig. Een externe motivatie schiet te kort. Je redt het alleen met de drive van je hart, met echte ‘gunning’, een motivatie die wortelt in de liefde van Christus. Het Hebreeuwse woord Hineni betekent: ‘Zie, hier ben ik!’ Het woord geeft niet alleen aan dat je present bent, maar dat je je beschikbaar stelt, met alles wat je in je hebt. Dat heeft Christus gezegd: Hineni. Vader, niet Mijn wil, maar Uw wil geschiede. Gelukkig bestaat de kerk volgens de Nederlandse geloofsbelijdenis uit mensen ‘die al hun zaligheid verwachten van Jezus Christus’ (art.27) Dat is de diepste bron voor de motivatie om te getuigen van het geloof in Christus.

H. VAN DEN BELT

Dr. H. van den Belt uit Woudenberg is bijzonder hoogleraar gereformeerde godgeleerdheid vanwege de Gereformeerde Bond aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen