Het dagelijks leven

Dit is een van de veranderingen waarop dr. Graafland wijst in zijn boek Verschuivingen in de Gereformeerde Bondsprediking (1965). De roeping om in deze wereld een zoutend zout en een lichtend licht te zijn, wordt sterker beklemtoond.

VERINNERLIJKING

Daarmee wordt afstand genomen van een traditie in de lijn van het gereformeerd piëtisme dat steeds meer voor de verinnerlijking heeft gekozen, waardoor de praktische heiliging een vergeten hoofdstuk werd. ‘De gemeente kreeg wel voedsel mee voor de binnenkamer, maar niet voor de werkplaats, het gezin, de handel. Daar moest men het zonder het Woord stellen.’ Zo kon de godsdienstige, maar onherboren mens gemakkelijk een waterscheiding aanbrengen tussen zondag en werkdag. ’s Zondags ga je naar de kerk en door de week ga je je eigen gang. Er ontstaat dan kortsluiting tussen geestelijk en maatschappelijk leven.

PRAKTISCH

Tegenover deze spiritualistische verenging ziet Graafland nu een vernieuwing van de prediking die een nuchtere en praktische gerichtheid krijgt. Het leven van elke dag, de realiteit dus, gaat er doorheen spelen. Het gaat om de heiliging van het concrete leven, die alleen in verbondenheid met Christus mogelijk is. Het gaat om het verborgen leven met Hem dat zijn kracht betoont in het optreden naar buiten. Zo wordt er ook meer verantwoordelijkheid genomen voor het geheel van de kerk en wordt de missionaire roeping van de gemeente helderder gezien. Het jeugdwerk wordt aangepakt met nieuw elan.

TEGENSTRIJDIGE GELUIDEN

Over dit vierde veld waarop Graafland zich indertijd verschuivingen zag voltrekken − de andere thema's kregen in de vorige artikelen aandacht −, hoor ik uit verschillende gemeenten tegenstrijdige geluiden. Enerzijds is de klacht te horen dat de predikanten te veel blijven staan bij de rechtvaardiging door het geloof en de vergeving van de zonden, bij de vragen of men wel echt kind van God is en hoe men dat zou kunnen weten. Er zou te weinig concreet leiding worden gegeven aan de gelovigen, zodat zij metterdaad uit het geloof kunnen leren leven tot Gods eer. Er is behoefte aan meer concrete handvatten voor het christen-zijn in de 21e eeuw. Een trouw meelevend gemeentelid schreef mij hierover: ‘Ik hoor zelden of nooit iets over de gang van zaken in de maatschappij, rondom verkiezingen is het stil, maatschappelijke ontsporingen blijven onbesproken. Ik denk dat men doodsbang is dat spreken hierover, dan wel een standpunt verkondigen in de eredienst tot verdeeldheid in de gemeente leidt en dat moet voor alles worden voorkomen.’ Daar staat dan tegenover de klacht van anderen dat de prediking dreigt te vervlakken tot moralisme. Daarover heb ik al iets geschreven naar aanleiding van de verhouding wet-evangelie in de prediking. In welk spoor moet de prediking gaan om aan zowel rechtvaardiging als heiliging, om aan de dubbele genade (duplex gratia, Calvijn) van vergeving en vernieuwing recht te doen?

LEVEN VANDAAG

Het is mijns inziens goed de bekende onderscheiding tussen uitleg en toepassing in het oog te houden. In de prediking zijn deze wel te onderscheiden, maar nooit van elkaar te scheiden. Een preek wordt op een bepaalde tijd en plaats gehouden en dat doet er wel degelijk toe. Het is niet goed wanneer de preek tien jaar of zelfs honderd jaar geleden net zo gehouden had kunnen worden. Preken moeten slaan op het leven van vandaag en wel het leven in zijn volle breedte, dus ook op maatschappelijke en politieke vragen. Het mag dus niet een historisch verhaal of een dogmatisch betoog op een veilige afstand blijven. Het moet mij raken in mijn bestaan als mens hier en nu. Dan roep ik soms ‘Au!’ en soms ‘Aha!’, dan trapt de preek mij op mijn tenen of geeft mij een stevige por in de zij en ik val in elk geval niet in slaap. Ik kom immers zelf in de preek voor, met mijn diepste vragen, maar ook met mijn gewone leven van alle dag.

VOORBEREIDING

Dat vraagt om een gedegen voorbereiding van de prediking. Dr. W. Dekker spreekt in dit verband over een ‘basishouding van ontvankelijkheid’. Ik citeer: ‘In de voorbereiding van de preek komt deze naar voren in gebed om het rechte inzicht en vervolgens in het persoonlijke gesprek met de tekst; wanneer het in de teksten gaat om het hele scala aan gebeurtenissen in de relatie tussen God en mens, waar liggen dan voor mijzelf als eerste hoorder de punten van herkenning en vervreemding? Het gaat er niet om dat ik een tekst ga bepreken, het gaat erom dat ik in de tekst het relationele handelen en spreken van God toen en nu ontdek, dat ik daarin ga staan, me daarmee identificeer en dan een nieuw gevonden boodschap voor het heden doorgeef. Is dat moeilijk? Het is een gave van de Geest, die ons is beloofd toen wij het ambt ontvingen. Het is ook een kwestie van ambachtelijkheid’ (In Marginaal en missionair. Kleine theologie voor een krimpende kerk).

DIEP EN BREED

Bijbels verantwoorde prediking is tegelijkertijd diep en breed. Het draait inderdaad om de verzoening van de schuldige mens met God, maar er is ook aandacht voor de mens als schepsel en dus voor ons concrete bestaan, ons werk, ons gezin, de samenlevingsverbanden, de maatschappij. Deze prediking verliest niet uit het oog dat de mens ondanks de zonde schepsel Gods is gebleven, mens met mogelijkheden en verantwoordelijkheden. Een mens ook die zich door de vernieuwende kracht van de Heilige Geest weer mag ontplooien met zijn of haar specifieke talenten. Juist waar we God de eer geven, mogen we er als mens weer helemaal zijn en mogen we ons bestaan voluit aanvaarden. Zo krijgt de prediking ook iets zonnigs en feestelijks. Het is goed om er te zijn, het is een voorrecht om hier op aarde te leven.

LEVENSSTIJL

De rechte prediking is praktisch van aard. Het woord blijft niet boven de werkelijkheid zweven, maar wordt vertaald naar en landt in de leefwereld van vandaag. Zo komt de heiliging naast de rechtvaardiging voluit aan de orde. Dat wil zeggen dat de prediking aanzetten geeft voor het moreel beraad in de gemeente: hoe leef ik persoonlijk en hoe leven wij als gemeente samen als christenen in deze tijd, hoe zijn we zoutend zout en lichtend licht in de samenleving? Wat gaat er van de kerk uit als de kerk uitgaat? Daarin zit een sterk confronterend element. Het gaat om een werkelijk alternatieve levensstijl in de navolging van Christus die zelfverloochening en kruis dragen impliceert. Om zo te preken is de verlichting met en de leiding van de Geest onmisbaar. Opnieuw blijkt hier dat diepgaande voorbereiding met het oog op concrete prediking een bij uitstek geestelijk gebeuren is.

AANSLUITING

Wanneer de prediker voor ogen houdt dat de kern van de gemeente leeft vanuit het verbond met de HEERE, weet hij zich geroepen geestelijk leiding te geven aan het erfdeel des HEEREN. De gemeente mag nu eens getroost, dan weer gewaarschuwd, nu eens bemoedigd, dan weer gecorrigeerd worden. Het is allemaal nodig om de weg van het verbond te gaan. Het gaat om aansluiting bij de concrete mens in zijn concrete situatie en zijn concrete taalveld. Te weinig ziet men de vrouw bij de wastobbe (Luther). Wanneer het pastorale karakter van de preek te weinig uit de verf komt, en daardoor de preek boven de hoofden en harten van de hoorders blijft hangen als een abstract gebeuren, is dat in strijd met het verbond. Een gezonde verbondsmatige prediking is een prediking die oog heeft voor de verbinding tussen God en mens. Zij is enerzijds trouw aan wat God zegt in Zijn Woord en anderzijds trouw aan mensen in hun concrete levensomstandigheden. Zo wordt in een ‘geadresseerde prediking’ de juiste weg gevonden tussen de ‘ultrakorte golf van het piëtisme’ en de ‘wereldgerichte middengolf’ van een politiek vertaald Evangelie. In een prediking naar Bijbels model lopen de lijnen van het kruis naar het mensenhart en van daar verder naar de wereld (zo ds. C. den Boer).

BEZINNING

We hebben gebladerd in een boekje van bijna vijftig jaar geleden. Wat mij betreft in dankbaarheid voor wat prof.dr. C. Graafland indertijd aan de orde heeft gesteld. Maar ook met zijn beschouwingen is het laatste woord uiteraard niet gezegd. De bezinning gaat door, gevaren dreigen altijd weer, maar in afhankelijkheid van de Heilige Geest mogen we voortdurende vernieuwing van én zegen op de prediking verwachten. Veni Creator Spiritus, kom, Schepper, Heilige Geest!

Dr. J. Hoek uit Veenendaal is bijzonder hoogleraar ‘Gereformeerde spiritualiteit’ vanwege de Gereformeerde Bond aan de PThU, locatie Groningen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen