Zoeken naar goedkeuring

Mensen lijken een sterke behoefte te hebben aan waardering. We willen weten dat we op de één of andere manier van belang zijn. De vraag is al vaker gesteld of dat niet op gespannen voet staat met de gereformeerde leer. De zonde heeft ons immers totaal verdorven. Toch kan Gods Woord met waardering spreken over het geloof of de werken van mensen. De Heere Zelf prijst de trouw van Zijn dienaren. Wat is de bijbelse weg naar een evenwichtig besef van de eigen waarde?

In 2012 verscheen een heel dun boekje van Tim Keller onder de titel Bevrijd van jezelf. De weg naar echte christelijke blijdschap. Hij beschrijft verschillende benaderingen van ons zelfbeeld. In de traditionele opvatting is de diepste oorzaak van alle kwaad onze hoogmoed. Maar in onze moderne westerse cultuur heeft zich een tegenovergestelde visie ontwikkeld. Werkers in hulpverlening, onderwijs en rechtspraak gaan er van uit dat juist het gebrek aan eigenwaarde veel problemen teweeg brengt. Daarom zouden mensen een hogere dunk van zichzelf moeten krijgen. Tim Keller keurt deze benadering af. ‘Mensen met een groot gevoel van eigenwaarde vormen een grotere bedreiging voor hun omgeving dan mensen met een gering gevoel van eigenwaarde.’

OPGEBLAZEN EGO
Het advies dat we in onze moderne cultuur voorgeschoteld krijgen, klinkt als volgt. ‘Laat het je niet uitmaken wat andere mensen over jou zeggen. Het gaat erom hoe jij zelf denkt over jezelf. Jij bepaalt wie jij wilt zijn. Dat is altijd goed. We moeten geloven dat we prachtige mensen zijn.’ Tim Keller noemt deze benadering een valkuil. Het werkt niet. Want ons ego blijft druk met vergelijken en zichzelf omhoog werken. Het is nooit tevreden. Er wordt vandaag om het hardst geroepen dat alle mensen gelijk zijn. Tegelijkertijd probeert iedereen boven de middelmaat uit te komen. Ieder zoekt iets om mooier, slimmer, beter of rijker te zijn dan anderen. Maar alle mensen waren toch gelijk? Ondertussen woelt van binnen het verlangen tóch iets meer te zijn dan een ander. Keller schrijft over het opgeblazen ego van de natuurlijke mens, dat uiterst storend en vervelend is. De huidige opvoedkundigen en hulpverleners pakken dat echter zelden aan als ernstig probleem. Integendeel, ze stimuleren ons om trots te zijn en zelfverzekerd.

OVERTUIGEN
De christelijke kerk maakt er al eeuwenlang werk van om mensen te wijzen op hun zonden. De gereformeerde theologie is daar radicaal in. Eén van de vijf ijkpunten van het calvinisme is de totale verdorvenheid van de mens. Veel andere stromingen denken nog te optimistisch over de mens. De Rooms-Katholieke Kerk, pelagianen, humanisten, arminianen, ze onderschatten allemaal de ernstige mate waarin de zonde ons heeft aangetast.
Op grond van de Bijbel belijden wij dat de mens totaal onbekwaam is tot enig goed en geneigd tot alle kwaad, tenzij wij door Gods Geest wedergeboren worden. Het is noodzakelijk om dat persoonlijk te weten. Daarom is de gereformeerde prediking erop uit mensen te overtuigen van zonde en schuld. De dienaar van het Evangelie heeft de taak zijn hoorders ontdekkend de spiegel van de wet voor te houden. Zo leren we dat alleen Gods werk ons kan redden.

ONGEDEERD
Inmiddels is ook een ander mensbeeld de gemeenten binnengedrongen. Het is te vinden in allerlei materiaal voor geloofstoerusting en jeugdwerk, in kinderliederen en bemoedigende boekjes. Daarin ligt veel nadruk op de positieve aspecten van het menszijn, wie je mag zijn, je talenten en mogelijkheden, etc. Deze benadering probeert ons niet te overtuigen van zonde, maar wil ons vooral doen geloven dat we oké zijn. En inderdaad, er is veel reden om blij te zijn met je persoonlijke talenten, met je successen en met al het mooie van Gods schepping.
Toch is er een probleem met de huidige aandacht in de kerk voor een positief zelfbeeld. De goede boodschap over onszelf dreigt de plaats in te nemen van het Evangelie van het kruis, dat genade verkondigt voor zondaren. Mensen kunnen graag willen horen dat ze uniek en waardevol zijn, maar dat zal hen niet brengen tot verootmoediging en bekering. Het hoogmoedige hart blijft ongedeerd en daar is de HEERE niet blij mee.

GODS SCHEPSEL
Hoe is de bijzondere waarde van de mens bijbels te onderbouwen?
In de regel wordt gewezen op het feit dat wij geschapen zijn naar Gods beeld. We kunnen ons afvragen of dit voldoende is voor een evenwichtig zelfbeeld. Slechts enkele bijbelteksten spreken over de mens als beeld van God. Dit beperkte aantal betekent niet dat deze teksten onbelangrijk zijn. Soms dient de beeld-Gods gedachte als argument voor een respectvolle omgang met de naaste (Gen.9:6; Jak.3:9). In het Nieuwe Testament wordt het beeld van God vooral gezien in Christus en ook herschapen in de christen.
Zoals gezegd beroept men zich voor een positief zelfbeeld op het geschapen zijn naar Gods beeld. Is dat niet veel te beperkt? Indien we dit argument kiezen, komen we tot een volstrekt gelijke waardering van elk mens. Nu schuilt daar zeker een belangrijk principe in. Tegelijk sluit het opvallend goed aan bij een gevoelig sentiment in onze seculiere samenleving: het gelijkheidsdenken. Gods Woord vertelt ons meer. Wanneer de Heere mensen beoordeelt, maakt Hij ook onderscheid. Hij bestempelt hen als wijs of dwaas, als rechtvaardig of goddeloos. Het benoemen van dergelijk onderscheid kan op weerstand stuiten. Maar behalve de notie van gelijkheid vinden we in de Bijbel ook veel verschil in de waardering van concrete mensen.

AANVAARD WORDEN
Wat is de goede weg naar een gezond besef van de eigen waarde? We bepalen deze waarde niet binnen de cocon van ons eigen ik. Volgens de moderne raadgevers gaat het er alleen om hoe ik zelf denk over mezelf, maar zo werkt het niet. Je eigenwaarde ervaar je in de relatie met anderen, op z’n minst met één voor jou belangrijke ander.
Die ander kan ook God zijn. Voor een gelovige is Zijn mening doorslaggevend. Tim Keller leest dat bij Paulus in 1 Korinthe 4:3-4. ‘Maar het betekent zeer weinig voor mij dat ik door u beoordeeld word of door enig menselijk oordeel. Ja, ik beoordeel ook mijzelf niet.’ Zijn identiteit is niet afhankelijk van wat mensen zeggen. Maar het maakt hem dus ook niet uit wat hijzelf denkt of voelt! Paulus rekent zichzelf tot de voornaamste zondaren, maar God heeft hem in liefde aanvaard. Alleen Zijn mening telt. ‘Wie mij echter beoordeelt, is God.’

In onze moderne cultuur ziet men een laag zelfbeeld als een groter probleem dan een hoog zelfbeeld. Tim Keller betoogt dat een minderwaardigheidscomplex ten diepste op hetzelfde neerkomt als een te hoge dunk van jezelf hebben. Misschien klopt het beter als we zeggen dat die beide vaak nauw verstrengeld zijn in dezelfde mens. Beide zijn het symptomen van een ongevulde identiteit. Wat is dan nodig? Een mens heeft het nodig te weten dat hij wordt aanvaard. Ieder zoekt naar de ultieme uitspraak dat zijn bestaan is goedgekeurd.

NEDERIGHEID
Waarom zou God Zijn goedkeuring over mij uitspreken? De Bijbel noemt daarbij als grond niet dat we geschapen werden naar Zijn beeld. Ook onze prestaties of een goed karakter vormen voor Hem niet de basis. God neemt ons alleen aan uit pure genade, om Christus’ wil. Zodra een onwaardige zondaar schuilt in Christus, is hij voor God al in orde.
Deze uitspraak ligt vast in het Evangelie. Door het geloof in Christus ben je gerechtvaardigd. God zal je nooit meer afkeuren. Dan hoef je niet meer zoveel aan jezelf te denken. Je kunt je veel meer richten op de Heere en je naaste. Bijbelse nederigheid is niet hoger of lager van jezelf denken, maar minder aan jezelf denken (C.S. Lewis). Bevrijd zijn van jezelf, daar voelt een christen zich goed bij. Wie ik ben, is ook de vraag van zondag 23 uit de catechismus. ‘Hoe bent u rechtvaardig voor God?’ In het antwoord erkent de christen volmondig dat hij zwaar heeft gezondigd en nog steeds tot alle kwaad geneigd is. Dat is hem aangezegd. Toch leidt dat bij hem niet tot een minderwaardigheidsgevoel, want hij weet zich aanvaard. Hij kent zijn zonde en tegelijk (‘nochtans’ ) heeft hij geen oordeel meer te vrezen. Want dankzij de verdienste van Christus is hij rechtvaardig voor God

Ds. A.N. van der Wind is predikant van de hervormde wijkgemeente Rehobôth te Hollandscheveld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen