Elementen van eredienst
‘In de kerk, bij God’ bepleit besef dat God in preek tot ons komt
In de kerk, bij God. Aspecten van de reformatorische eredienst, de jongste uitgave in de Artiosreeks, brengt op een overzichtelijke manier de verschillende onderdelen van de kerkdienst onder de aandacht. Een nodig en nuttig boek, ook om in kerkenraads- of kringverband te bespreken.
De openingszin is veelbetekenend: ‘In het besef dat de heilige God Zich genadig tot mensen richt, ligt de sleutel tot het verstaan van de eredienst.’ Het unieke van de eredienst is dus volgens drs. P.J. Vergunst dat God in Zijn genade en opzoekende verbondsliefde tot Zijn gemeente komt. Als dit besef verdwijnt, ontstaat een ander zicht op de eredienst en komt het menselijke ervan op de voorgrond te staan. Oppervlakkigheid en verlies aan echte betrokkenheid kunnen dan zomaar oprukken. Is dit proces niet volop aan de gang? We zijn dus afhankelijk van Gods genade in de kerkdienst, maar dat sluit onze verantwoordelijkheid niet uit, zoals ds. J. Muller in zijn bijdrage aan de uitgave beschrijft. Nodig is allereerst een bewuste voorbereiding, geestelijke honger, gebed en een verwachtingsvolle luisterhouding. In de sfeer van deze geestelijke betrokkenheid mogen we zegen verwachten.
GEBED OM GENADE
Behalve beide genoemde auteurs schrijven onder anderen ook prof. dr. G. van den Brink, ds. C.H. Hogendoorn, ds. A.J. Mensink, ds. L. Schaafsma, ds. J.C. Schuurman, ds. L.W. Smelt, ds. A. Visser, dr. P.J. Visser en prof.dr. W. van ’t Spijker in de uitgave. Na het votum en de groet, de wetslezing of de geloofsbelijdenis volgt het gebed voor de Schriftlezing en de prediking, door ds. Mensink treffend omschreven als het ‘beroep op genade’. We zijn in Gods huis namelijk volledig afhankelijk van Gods genade. Dat wordt in de wetslezing duidelijk, want Gods gebod legt onze schuld open, zodat Gods aanwezigheid niet vanzelfsprekend is. Het eerste gebed in de dienst is dan ook bedoeld om schuldbelijdenis te doen en nederig te vragen om Gods genade en kracht. Verder is dit gebed aanroeping van de Heilige Geest om de Bijbel op de goede manier te lezen en vervolgens trouw aan het Woord te preken.
HART
In de Schriftlezing komt God het meest direct aan het Woord, maar daarmee verbonden is de prediking. Beide elementen vormen het hart van de eredienst. Ds. C.H. Hogendoorn stelt: ‘Het ververwondert daarom niet dat de verkondiging in de geschiedenis van de kerk van meet af aan een belangrijke plek heeft gehad. De liturgie kon onder invloed van tijd en plaats misschien wisselen, de prediking hield steeds haar bijzondere positie.’ God gaat dus op de manier van verkondiging met ons om. In dat verband is de belangrijkste vraag niet wat wij van de verkondiging vinden, maar wat God van onze preken vindt. Dat mogen hoorders en predikers allebei wel goed bedenken. Voor de predikant betekent dit dat hij allereerst trouw moet zijn aan de Schrift door de uitleg ervan centraal te stellen en de boodschap ervan voor de hoorder nu zo helder mogelijk te verwoorden. Dat vraagt een tijdige en betrokken voorbereiding, die op de maandag al moet beginnen.
Ds. P.J. Teeuw gaat op zijn beurt in op de vraag of doelgroepen in de kerk aparte aandacht moeten krijgen, zoals kinderen, studenten, dertigers, ouderen. Hij schrijft mijns inziens terecht dat we moeten oppassen om wensen en verlangens van bepaalde groepen als uitgangspunt te nemen, want het gaat om wat God tot de hele gemeente te zeggen heeft. De predikant heeft dus voor iedereen dezelfde boodschap van Gods heil in Christus en het geloof in Hem. Tegelijk dient hij wel rekening te houden met de concrete situatie van gemeenteleden en kan hij kinderen of jongeren apart aanspreken. Maar dat is iets anders dan zijn focus eenzijdig richten op een bepaalde groep. Afzonderlijke bespreking krijgt ook de leerdienst, de dienst die een eigen karakter heeft en daarom zorg verdient van de kerkenraad en de prediker.
GEESTELIJKE LUISTERHOUDING
Dr. Visser stelt in zijn bijdrage over het luisteren naar de prediking indringende en terechte vragen. Zoals deze: ‘Dringt het tot prediker en luisteraar nog goed door dat de eeuwige God door de verkondiging heen Zelf het woord wil nemen? Verwachten we van de prediking de ‘grote dingen die daardoor worden uitgericht’, zoals onze belijdenis zegt? Of is het slechts de zoveelste preek, die we kritisch of verveeld aanhoren?’ Een treffende opmerking is ook deze: ‘Hoe meer het besef zoek raakt dat God door de preek heen het Woord neemt, hoe lastiger het wordt om nog iets aan de preek te beleven. De preek wordt een werkstuk van de dominee. Ieder heeft daar zijn of haar oordeel over en geeft er een cijfer voor.’ Het lijkt erop dat luisteren naar een preek problematisch aan het worden is. Dr. Visser pleit voor een terugkeer naar de kern, naar het besef dat God tot ons komt via de prediking. Als we samen en aanhoudend zouden bidden, zouden we verrassende dingen mogen verwachten.
STIJL IN DE KERK
De bijdrage van dr. W. Verboom bespreekt de stijl van de eredienst via de kernwoorden eerbied, eenvoud, rust en liefde. In de dienst gaat het om een eerbiedig hart dat verlangt naar Gods Woord. Het gaat ook om eenvoud, om de gerichtheid op de HEERE. Rust is eveneens belangrijk. Er mag aandacht zijn voor elkaar, maar de kerkdienst is geen plaats voor geklets, onrust en ophef. Tot rust komen in de kerk is stil worden tot God en gericht zijn op wat er gebeurt. Het is uiterst belangrijk dat ouders hun kinderen in deze dingen voorgaan en opvoeden.
Dankzij Gods trouw mag de eredienst elke week weer terugkomen. We komen daarin samen voor Gods aangezicht om te luisteren en te antwoorden. Ik eindig met een zin uit het eerste hoofdstuk: ‘Het juiste zicht op waar het in de samenkomsten op zondag om gaat is nodig om de zegen van de zondag te beleven.’ Hopelijk mag dit nieuwe deel in de Artiosreeks hieraan een nodige en nuttige bijdrage leveren.
N.a.v. P.J. Vergunst (red.), ‘In de kerk, bij God. Aspecten van de reformatorische eredienst’, uitg. Royal Jongbloed, Heerenveen; 143 blz.; € 12,50.
Ds. R.W. de Koeijer is predikant van wijkgemeente De Ark te Bilthoven.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 16 januari 2015
De Waarheidsvriend | 24 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 16 januari 2015
De Waarheidsvriend | 24 Pagina's