Heerlijke gedachtenis

‘Het feit dat je kerkganger of ambtsdrager bent, betekent niet dat je de betekenis van het avondmaal beseft. Er is onderwijs over dit sacrament nodig’, stelt ds. Hogendoorn. ‘Als we doordrongen zijn van wat de Heere God in het avondmaal werkt en belooft, dan zou dat veel dingen die vandaag in gemeenten spelen wel eens op hun plek kunnen zetten.’
Ds. Hogendoorn, die deze week van Oud-Beijerland naar Katwijk aan Zee verhuisde, zegt zelf het onderwijs meer een plek te zijn gaan geven in de diensten van voorbereiding en nabetrachting op het avondmaal. ‘Hoe mag je met de beloften van de Heere God omgaan en hoe kun je je oefenen in gedachtenis van Jezus Christus? Niet dat het een stappenplan wordt, maar veel gemeenteleden blijken hier onwetend over.’

EENHEID
Bij het schrijven van zijn boekje ontdekte ds. Hogendoorn op zijn minst drie dingen. ‘Toen ik moest nadenken over het ‘een oordeel eten en drinken’ uit 1 Korinthe 11, werd me eens te meer duidelijk dat dit alles te maken heeft met verhouding tussen mensen onderling. Wij betrekken dit ‘oordeel’ op de relatie tussen God en ons hart, maar Paulus kraakt hier eigenlijk een noot over de eenheid in de gemeente: als je onderling niet met elkaar omgaat zoals dat in christelijke gemeente moet, dan eet je jezelf een oordeel. Dat maakt de kerkelijke verwarring en verscheurdheid aangrijpend. Juist in onze individualistische wereld is het belangrijk dat we elkaar vanuit 1 Korinthe 11 voorhouden dat als wij niet naar eenheid staan, we feitelijk dezelfde zonde plegen als de Korinthiërs, die zich verheven voelden boven de ander.’

KRUIS
‘Het tweede dat ik ontdekte, is dat we bij het avondmaal leren wat kruisdragen is. Het zinnetje in het formuliergebed over het kruis opnemen, jezelf verloochenen, de Heiland belijden en de Heere Jezus Christus verwachten, dat is een heel veronachtzaamd zinnetje. Ik bid me niet onder het kruis vandaan, maar om kracht om het kruis op te nemen. De vraag is of wij in het westen niet christenen zonder kruis zijn geworden.

Iets anders wat me raakte is dat we avondmaal vieren in verwachting van Christus’ wederkomst. Ik geef toe dat het formulier hier niet uitgebreid over spreekt, maar het formuliergebed maakt duidelijk dat het avondmaal mij voedt in de verwachting van de wederkomst. Dit is meer voor me gaan leven. Het houdt het kruis ook draaglijk.’

U noemt het formulier een correctie op onze gevoelscultuur. ‘Als het over het avondmaal gaat, merk ik dat ouderen maar ook jongeren zich uitstrekken naar iets waarvan ze niet precies weten wat het is, feitelijk naar een gevoel van het gevoel. Dit wordt gevoed door onze cultuur. Het formulier leert ons te beginnen bij de heerlijke gedachtenis van het bittere lijden van Jezus Christus. Het gevoel daarover volgt wel. Je zou kunnen zeggen dat je eerst moet weten wat de Heere wil en bedoelt om er vervolgens wat bij te kunnen voelen. Anders ga je naar de verkeerde gevoelens op zoek, en die emoties verdwijnen bovendien weer.’

GEWOONTE OF BIJGELOOF
U gaat in uw boekje uitgebreid in op het onderschatten van de doop en het overschatten van het avondmaal, en op de angst om jezelf een oordeel te eten en drinken. Is die houding in hervormd gereformeerde kring niet bijna passé? ‘Daarvan ben ik me bewust. Dan vraag ik: hoe komt dat? Is dat omdat we meer inzicht hebben in hoe God spreekt? Of heeft het te maken met een manco in prediking en onderwijs, dat we niet precies in de gaten hebben wat de sacramenten bedoelen? We moeten oppassen dat we het avondmaal niet uit gewoonte of bijgeloof bedienen. De sacramenten zijn de heilige hoogtepunten in de gemeente; er is niets vanzelfsprekends aan.’
Ds. Hogendoorn herkent dat een bepaalde sacramentalisering van de genade dreigt, waarbij de doop en het avondmaal – en niet zozeer de Heilige Geest − verenigen met Christus. ‘Het is waar dat we roomser zijn dan we denken en willen. Juist van dit gevaar waren de reformatoren zich bewust en juist hierom benadrukt het formulier dat het gaat om wat Christus doet. Als we het hoofd moment van het avondmaal – ‘Hij voor mij, daar ik anders de eeuwige dood zou moeten sterven’ – voorbij denken te zijn, dan staan we uiteindelijk met onszelf alleen.

Mensen zijn zich vaak niet bewust van de dwaalweg waarop ze zich bevinden. In het gesprek hierover heb je het gevoel dat je een andere taal spreekt. We moeten teruggaan om het goud van de gereformeerde traditie en theologie op te halen, anders staan we straks met lege handen.’

U schrijft over een verband tussen zonden enerzijds en oordelen in de gemeenten anderzijds. Wat bedoelt u?
‘We weten weinig raad met de zonden in ons midden, en dan bedoel ik niet alleen het zevende gebod. Heeft de geestelijke malaise in de gemeenten niet ermee te maken dat wij bepaalde zonden laten geworden? Hier zit ik echt mee. We kunnen klagen over kerkelijke neergang en over geestelijke armoede, maar deze staan niet los van het feit dat wij geen weg weten met zonde en vergeving.
Kerkenraden blijken verlegen om hierin leiding in te geven. Maar als het nodig is, moeten ambtsdragers niet aarzelen. Bewerken we de gemeente zo dat we haar als een reine maagd aan God kunnen voorstellen? Dat is voor een predikant en ambtsdrager de vraag. Als dit je insteek is, zal de gemeente dat voelen.’

HUISBEZOEK
‘Het is belangrijk dat we de huisbezoeken laten cirkelen rond het avondmaal, zoals dat ooit bedoeld is. Dan komt vanzelf het leven voor Gods aangezicht aan de orde en kun je het in een positieve setting hebben over wat de vrucht van het avondmaal in het leven is. Als je hier gaandeweg over spreekt, hoef je niet achteraf aan te kloppen en pijnlijke gesprekken te voeren. Dat is energieverslindend pastoraat. We moeten vroeg, alert en scherp zijn, en dat in liefde. Dit geldt ouders thuis, de catechese, ambtsdragers op huisbezoek, en ook de verkondiging.’

Er is gepastheid rond het avondmaal nodig, schrijft u. Wat betekent dat?
‘Het sacrament vraagt om eerbied en stijl. Hier komt bij dat onze houding iets doet met ons gevoel. Doordat we het avondmaal dichter bij de mensen hebben willen brengen, is een bepaalde eerbied verdwenen en daarmee het gevoel vlakker geworden. In een eerbiedige bediening zit voor mij veel gevoel, of beter: bevinding. Gepastheid raakt onze houding, onze kleding. Tegelijk: een doopbediening en een ‘gewone’ eredienst vragen net zo goed om een gepaste houding.’

RIJKER
Kan de avondmaalsgang een gewoonte worden, waarvan de betekenis slijt? ‘Een gezond geloofsleven groeit. Oudere mensen hoor ik vaak zeggen: het wordt steeds rijker. In een gezonde situatie kan de klemtoon steeds anders komen te liggen. De ene keer ervaar je vooral de gedachtenis aan Christus’ dood, de andere keer het persoonlijke belijdeniskarakter en dan weer het gemeenschappelijke element. Het avondmaal bevat verschillende lijnen. Ook als het gaat om de diensten rond het avondmaal kan telkens een bepaald element voorop staan. Nu eens staat ‘Tot Hij komt’ centraal, dan weer de persoonlijke vraag: ‘Wie ben ik voor de Heere?’ Een derde keer kan dat het gemeenschappelijke van het sacrament zijn. En de vierde keer: het kruis en de doorn in het vlees. Als dat gebeurt, kunnen we geen sleur ervaren.

N.a.v. ds. C.H. Hogendoorn, ‘Tastbaar aanwezig. Schatten uit het avondmaalsformulier’; uitg. Royal Jongbloed, Heerenveen; 147 blz.; €12,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen