Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

VRAAG NAAR BOGERMANNEN

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

VRAAG NAAR BOGERMANNEN

Universitaire benoeming van theologen spreekt niet voor zich

12 minuten leestijd Arcering uitzetten

De Protestantse Theologische Universiteit (PThU) benoemde recent tweemaal een Duitse theoloog. Aan de Theologische Universiteit Kampen (TUK) van de vrijgemaakt gereformeerden vervangt (alleen) dr. E.A. de Boer twee voorgangers. Hoe moeilijk is het voor een protestantse universiteit een bekwame Nederlandse theoloog aan te stellen?

Tineke van der Waal is eind-redacteur van De Waarheidsvriend.

Waar zijn de Bogermannen? Voor hervormd-gereformeerden een actuele vraag nu dr. G. van den Brink deze zomer en dr. J. Hoek per oktober bijzonder hoogleraar af zijn en beiden voor een vacature zorgen. Dr. Van den Brink gaat verder als fulltime ‘gewoon’ hoogleraar aan de Vrije Universiteit, dr. Hoek gaat met emeritaat. Zijn er geschikte opvolgers?

Op zichzelf kent de hervormd-gereformeerde kring best een aantal gepromoveerde theologen. Zo voegden de laatste jaren de predikanten G. Schaap, M.A. van den Berg, W.M. Dekker en M. Visser (2008), Joh. van Holten en J.A. van den Berg (2009), R.W. de Koeijer en T.T.J. Pleizier (2010), W. Dekker (2011), A.J. Kunz, M. Klaassen en G.C. Vreugdenhil (2013) en A.C. Verweij (2014) zich bij het doctorengezelschap.

De Gereformeerde Bond investeerde in het cre걥n van een vijver van gepromoveerde theologen door in 1999 een promovendiberaad te starten, dat nog steeds twee keer per jaar bijeenkomt. Onder leiding van onder anderen de gereformeerde bondshoogleraren leest en becommentarieert het gezelschap elkaars werk. Het beraad kent zo’n vijftig leden, onder wie een behoorlijk aantal predikanten. Het onderlinge contact voorkomt ook dat promoveren een eenzaam avontuur is.

PASTORIE

Toch is een benoeming voor het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond daarmee niet bekeken. Anno 2015 stelt de overheid in toenemende mate eisen aan het academische niveau, met bijbehorende publicaties en een netwerk in een internationale context. Daar komt bij dat de Gereformeerde Bond zelf van zijn hoogleraren ten minste vijf jaar pastorie-ervaring verlangt. Algemeen secretaris P.J. Vergunst erkent dat deze eisen onderling kunnen schuren. ‘Wij staan inderdaad voor de vraag of wetenschap en pastorie in het kader van hoogle-raarsbenoemingen wel kunnen samengaan. Toch is voor ons het predikantschap belangrijk, omdat de theologie niet los van het leven van de kerk mag staan. Wie predikanten opleidt, moet weten wat je als dominee in de gemeente aan bagage nodig hebt, hoe je in de praktijk in geestelijke zin leiding geeft.

We zien wel dat de combinatie steeds moeilijker wordt. Om het predikantschap goed in te vullen, wordt vandaag veel van een predikant gevraagd. Het leven, en ook het leven van de gemeente wordt complexer. Het kost veel tijd en energie om vanuit het Woord gezagvol en communicatief leiding te geven. Wie zich daarbij wetenschappelijk wil ontwikkelen, heeft los van het intellectuele vermogen veel discipline en doorzettingsvermogen nodig. Om in aanmerking te komen voor een universitaire benoeming zijn enkele artikelen van hoog, wetenschappelijk gehalte niet voldoende. Je moet een tweede zelfstandige publicatie, van het niveau van de dissertatie, op je naam hebben staan.’

Bij de bijzonder hoogleraren van de Gereformeerde Bond blijft wetenschap ten dienste van de kerk staan, zegt Vergunst. ‘Het is veelzeggend dat onze hoogleraren van harte elke zondag ꨮ of twee keer voorgaan. Wat dat betreft is de Gereformeerde Bond losgezongen van de secularisering die je op veel plaatsen binnen de academische theologie aantreft.’

VIJVER

Voor een hoogleraarsbenoeming heeft het hoofdbestuur altijd slechts in een bescheiden vijver kunnen vissen. Toch leek het aanbod tien jaar geleden royaler dan nu. In de jaren tachtig en negentig behaalde een behoorlijk aantal hervormd-gereformeerde predikanten de doctorstitel. Punt is wel dat er momenteel niet ꨮ – zoals lang het geval was - maar drie hoogleraarsposten zijn; ꨮ in Amsterdam (met tot vorige maand dr. Van den Brink) en twee in Groningen (met behalve dr. Hoek ook dr. H. van den Belt). Volgens Vergunst zijn de bestaande formaties geen norm voor de toekomst. ‘Wij dachten voorzichtig na over de mogelijke opvolging van dr. Hoek en over een leeropdracht, toen dr. Van den Brink zijn contract tussentijds opzegde. Gezien de aantallen studenten is het zaak dat we in Amsterdam weer een hoogleraar benoemd krijgen. We leggen ons nog niet vast wat betreft de andere vacature. De respons op onze advertentie zal wellicht een rol spelen. Feit is ook dat de ontwikkelingen rond de Gereformeerde Theologische Universiteit (GTU) doorgaan.’ (Zie het kader ‘Gereformeerde Theologische Universiteit’ op pag. 10)


BOGERMANNEN

‘Waar zijn uw Bogermannen?’ Prof.dr. A.J. Bronkhorst, hoogleraar kerkgeschiedenis te Utrecht en lang voorzitter van de kerkelijke commissie Theologisch Wetenschappelijk Onderwijs (TWO), wierp deze vraag op toen de hervormde synode in 1981 discussieerde over evenredige vertegenwoordiging van modaliteiten bij universitaire benoemingen. ‘Kom met uw Bogermannen en wij zullen ze benoemen’, sprak hij in de richting van de Gereformeerde Bond. Bogerman was voorzitter van de synode te Dordrecht (1618/’19) en leverde een belangrijk aandeel aan de totstandkoming van de Statenvertaling. Hij studeerde in Franeker, Heidelberg, Gen絥, Oxford en Cambridge.


APARTE FIGUUR

Vier jaar geleden koos het hoofd-bestuur ervoor om royaal in Groningen present te zijn. Dr. Van den Belt (Rijksuniversiteit Groningen (RUG)) en dr. Hoek (PThU) verhuisden daarom respectievelijk van Utrecht en Kampen naar Groningen. ‘De Gereformeerde Bond wil aanwezig zijn op die plaatsen waar predikanten voor de Protestantse Kerk worden opgeleid. Dat gebeurt nu in Amsterdam en Groningen. We zijn dankbaar dat naast beide vestigingen van de PThU er aan de VU en de RUG twee plaatsen zijn waar theologie beoefend wordt. Een gezonde concurrentie tussen beide kan de theologiebeoefening ten goede komen’, zegt Vergunst.

‘Een bijzonder hoogleraar vanwege de Gereformeerde Bond aan de PThU is eigenlijk een aparte figuur’, meent hij, ‘als je bedenkt dat de synode hoogleraren en docenten aan de kerkelijke opleiding dient te benoemen die de grondslag van de kerk onderschrijven. De PThU zelf wil zijn docentencorps een reꫥ afspiegeling van de Protestantse Kerk laten zijn. Ik begrijp dat het daarom voor de universiteit teleurstellend was dat op de laatste vijf vacatures weinig gegadigden vanuit de kring van de Gereformeerde Bond af kwamen. We zijn blij dat dr. T.T.J. Pleizier is aangesteld als docent praktische theologie aan de PThU. Het gaat niet buiten de verantwoordelijkheid van de Gereformeerde Bond om om te zorgen dat er gekwalificeerde hervormd-gereformeerde theologen beschikbaar zijn.’ Reden waarom de Gereformeerde Bond twee jaar geleden aan de leerstoelen een aio-plaats toevoegde.

TUA

Net als de Gereformeerde Bond benoemen de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) slechts hoogleraren met pastorie-ervaring. Volgens rector dr. H.G.L. Peels is dat niet echt een probleem. ‘Het is gecompliceerd. Benoemingen aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) zijn wel altijd gelukt, al was het niet eenvoudig. Er is geen ruim aanbod voor alle disciplines. Soms moest iemand omscholen: een dogmaticus tot praktisch theoloog, een kerkhistoricus tot nieuwtestamenticus. Dat hangt samen met de kleine christelijke gereformeerde visvijver.’

De TUA zelf is ook bescheiden van omvang: er zijn drie dienstdoende hoogleraren, twee universitaire hoofddocenten en tien parttime docenten. De laatsten zijn niet allen verbonden aan de CGK; een aantal behoort tot de Protestantse Kerk of is gereformeerd vrijgemaakt.

‘Ook al zijn we klein, er is duidelijk behoefte aan een instelling als deze’, zegt dr. Peels. Het studentenaantal is de afgelopen vijftien jaar licht gegroeid. Vorig jaar telde de universiteit het hoogste aantal ooit: 150 studenten, van wie 120 reguliere en 30 contractanten.

Voor het komende jaar ligt het aantal beduidend lager, aangezien er veel studenten afstudeerden en er minder aanmeldingen dan vorig jaar zijn. De helft van de studenten behoort tot de CGK, ongeveer een vijfde is afkomstig uit de kring van de Gereformeerde Bond, een flink aantal uit de Gereformeerde Gemeenten en de Nederlands Gereformeerde Kerken en een enkeling uit pinkster- of baptistengemeenten. Daar komt nog een groep buitenlandse, vooral Zuid-Koreaanse studenten bij. Als het gaat om nieuwe hoogle-raarsbenoemingen, is de TUA momenteel terughoudend. Na het emeritaat van dr. T.M. Hofman vorig jaar, is niet opnieuw een hoogleraar Nieuwe Testament aangesteld. In plaats daarvan kwam er een parttime docent: dr. M.C. Mulder, verder was op dit gebied als gastdocent dr. T.E. van Spanje al werkzaam. Op andere gebieden zijn universitair hoofd-docenten benoemd: dr. M.J. Kater (praktische theologie) en dr. A. Huijgen (systematische theologie). ‘Dat heeft alles te maken met de plannen rond een GTU. Als deze er komt, heeft dit consequenties voor de diverse posities.

Er moeten wellicht nieuwe benoemingen gedaan worden. Maar op sommige posten, zoals die van praktische theologie en dogmatiek, zullen wij met het oog op de predikantsopleiding altijd zelf voorzien.’

Behalve de mogelijke komst van de GTU moet de TUA rekenen met het afgelopen jaar gewijzigde studiefinancieringssysteem. Nu studenten geen beurs meer ontvangen maar moeten lenen, heeft dat consequenties voor de studie. Dr. Peels: ‘Onze opleiding is gericht op het predikantschap, maar lang niet iedereen wordt predikant. Nu studenten moeten lenen, ligt het voor de hand dat deze groep minder snel aan de driejarige master begint. Als deze groep zich na het bachelorge-deelte uitschrijft, heeft dat voor de TUA financiꫥ gevolgen. Daar zullen we op moeten letten.’

PTHU

Wat betreft de benoemingen aan de PThU is opvallend dat recent behalve Nederlandse ook een tweetal Duitse wetenschappers is benoemd: de nieuwtestamentici dr. M. Labahn en prof.dr. A.B. Merz. ‘In het verleden kwam dat minder vaak voor’, erkent prof.dr. J. Muis, hoogleraar dogmatiek aan de Amsterdamse vestiging van de PThU. ‘Omdat ook in Duitsland faculteiten gesloten worden, melden zich vaker Duitse gepromoveerde theologen aan de PThU. Nederland is voor hen interessant en zij maken hier een serieuze kans. Dat in een vacature een Duitser wordt benoemd, betekent niet dat er geen gekwalifceerde Nederlandse kandidaten waren, wel dat de Duitse kandidaat de meest geschikte was. Daarbij is het een gegeven dat het wetenschappelijke bedrijf internationaler is geworden.’

ZORGEN

Tot nu toe heeft de PThU steeds goed gekwalificeerde kandidaten kunnen benoemen, zegt dr. Muis, al is met het aantal vestigings-plaatsen ook het aantal hoogle-raarposten afgenomen. Voor de verdere toekomst maakt de Amsterdamse hoogleraar zich zorgen. ‘Over tien �wintig jaar heeft de kerk ook wetenschappelijk gevormde theologen nodig. In Amsterdam zijn er te weinig studenten die meteen een promotie-studie oppakken. Als niemand daar meer aan gaat staan, zijn we inderdaad gedwongen om theologen elders te halen. Een klein aantal buitenlandse hoogleraren en docenten geeft niet, maar ik zou het betreuren als er vanuit de Nederlandse protestantse traditie geen gepromoveerde theologen opkomen.’

BELANGRIJK

‘Theologie is voor de kerk belangrijk. Een predikant moet in staat zijn de Bijbel wetenschappelijk en vanuit de grondtaal te bestuderen. Laatst liet ds. E.J.A. van der Kaaij uit Nijkerk van zich horen met de gedachte dat Jezus nooit heeft bestaan. Nog los van het christelijk geloof is dat wetenschappelijk gesproken zeer onwaarschijnlijk. Van een predikant mag je verwachten dat hij over allerlei meningen op een wetenschappelijke manier een oordeel kan vormen. Een predikant is behalve herder ook leraar, hij moet zin en onzin over de Bijbel kunnen onderscheiden.

Het is altijd de mening van de gereformeerde kerk geweest dat dominees academische theologen moeten zijn. Het gaat om de verkondiging, de missie, het geloof, maar de theologie hoort erbij. Bij de gereformeerde traditie hoort ook openheid naar de natuurwetenschappen toe. Je moet in staat zijn om met natuurwetenschappers te discussi걥n en over wetenschappelijke ontwikkelingen een oordeel te geven. Als de kerk het contact met cultuur en wetenschap verliest, wordt ze een sekte, met alle consequenties van dien. Niet elke dominee hoeft een topwetenschapper te zijn, maar hij moet wel wetenschappelijk gevormd zijn, juist om de boodschap van kerk in de wereld van de 21e eeuw te verkondigen’, aldus dr. Muis.

STIMULEREN

‘Ook in verleden is het aantal docenten en hoogleraren beperkt geweest. Daar komt bij dat alles kleinschaliger dan twintig jaar geleden is. Tegelijk doen we er als PThU alles aan om promotiestudie te stimuleren. Dat werkt, maar in beperkte mate. Vanuit de kring van de Gereformeerde Bond hebben we verschillende goede studenten gehad, maar zij werden predikant en dan komt het van academisch werk vaak niet meer. Dat is jammer. Als een Duitse theoloog wordt aangesteld in de kerkgeschiedenis, de symboliek of de dogmatiek, krijgt hij de vraag of hij zich wil richten op de Nederlandse theologie en zich wil verdiepen in de gereformeerde traditie. Het zou een verarming betekenen als de gereformeerde traditie niet meer wetenschappelijk onderzocht en onderwezen zou worden door theologen die van huis uit met deze traditie vertrouwd zijn.’


De Gereformeerde Bond is een vereniging die zich de verbreiding en verdediging van de Waarheid in de Protestantse Kerk in Nederland ten doel stelt. Daartoe heeft hij al decennialang één of meer bijzondere leerstoelen, die verbonden zijn aan (de faculteit Godgeleerdheid van) een universiteit. Een van deze leerstoelen is gevestigd aan de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Amsterdam.

Vanwege het aanstaande vertrek van prof. dr. G. van den Brink is het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond op zoek naar een

BIJZONDER HOOGLERAAR

De te benoemen hoogleraar zal onderwijs geven en tevens onderzoek doen en bevorderen op het gebied van de ‘Geschiedenis van het gereformeerd protestantisme’. Hij zal in zijn onderzoek en onderwijs bronnen van het gereformeerd protestantisme (nader) ontsluiten en daarmee de gereformeerde traditie vruchtbaar maken voor actuele vraagstukken in theologie en kerk. Tevens ontsluit en bespreekt hij deze bronnen in het kader van een groeiende internationale interesse in de gereformeerde geloofsleer.

GEZOCHT WORDT NAAR EEN KANDIDAAT DIE

- gepromoveerd is op het vakgebied van de leerstoel of een daarmee verwant vakgebied in de theologie;

- beschikt over diepgaande kennis van de geschiedenis en de receptie van het gereformeerd protestantisme, blijkend uit vervolgpublicaties op de dissertatie;

- in staat is vanuit een doorleefde klassiek-gereformeerde geloofsovertuiging met een brede studentenpopulatie op te trekken;

- vanwege de voortgaande internationalisering van het wetenschappelijke onderwijs in staat is zich in woord en geschrift in de Engelse taal uit te drukken; - ten minste vijf jaar als predikant een gemeente gediend heeft;

- lid is van de Gereformeerde Bond.

De werkzaamheden zullen gemiddeld twee dagen in de week omvatten (0,4 fte). Salariëring zal geschieden conform de aan de universiteit gebruikelijke schaal. De bijzonder hoogleraar wordt aangesteld voor een periode van vijf jaar. Er wordt naar gestreefd om de leerstoel per 1 januari 2016 te bezetten.

Inlichtingen over deze functie kunt u krijgen bij dr. M. van Campen, voorzitter van de Commissie Theologie van de Gereformeerde Bond (tel. 0318-646694). Inlichtingen over de benoemingsprocedure kunnen ingewonnen worden bij de PThU, djdeboer@pthu.nl, ambtelijk secretaris.

Zij die voor deze functie in aanmerking menen te komen, dienen zich binnen uiterlijk 10 augustus 2015 schriftelijk, met curriculum vitae en lijst van publicaties, te wenden tot het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond, t.a.v. P.J. Vergunst, Kleine Fluitersweg 253, 7316 MX Apeldoorn.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 10 juli 2015

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

VRAAG NAAR BOGERMANNEN

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 10 juli 2015

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's