SAMENWONEN

Eenmaal begonnen in links elitaire kring, onder studenten, wordt samenwonen, zonder officieel getrouwd te zijn, steeds meer gepraktiseerd en geaccepteerd. Het past in de grote culturele omslag van de naoorlogse jaren. Tradities gaan in rap tempo overboord en het gezag van de Bijbel verschrompelt. De rol van de media is hierbij groot. Zo is tegen het einde van de twintigste eeuw het taboe op ongehuwd samenwonen nagenoeg doorbroken. In protestantse kring weliswaar nog niet helemaal, maar de tijd zal leren hoe lang het verzet daar nog standhoudt. Inmiddels gaan ook steeds meer jongens en meisjes uit kerken van gereformeerd orthodoxie samen op vakantie. En of ze dan apart slapen, welke ouder durft er naar te vragen?

TIJDGEBONDEN

Een enquête die in 2014 werd ingevuld door ruim 1600 leerlingen van het (reformatorische) Hoornbeeckcollege, afdeling mbo, gaf aan dat ‘slechts’ 42 procent het eens was met de stelling dat seksuele gemeenschap voor het huwelijk fout is. Een grote groep jongeren leeft niet alleen in diverse werelden, maar combineert die ook met elkaar.

Recent onderzoek van het Nederlands Dagblad bevestigt het vermoeden dat in – vanouds - behoudende kerkverbanden een ontwikkeling gaande is waarbij bijbelse normen rond huwelijk en seksualiteit steeds meer als tijdgebonden worden gezien.

Wie op internet googelt onder het trefwoord ‘samenwonen’, vindt een schat aan informatie. Er is voor elk wat wils. Websites als ‘Alles over samenwonen’ ruimen de laatste vragen en bezwaren uit de weg. Aart-Jan en Mieke vonden er ludieke kaarten om kennis te geven van het feit dat zij gingen samenwonen. Ze formaliseerden hun nieuwe status quo via een samenlevingscontract. Maar ze konden dat ook nalaten.

Mieke trok in bij Aart-Jan, die al op zichzelf woonde. Ook dat werd een trend: het ouderlijke huis verlaten en op jezelf gaan wonen.

BOTERBRIEFJE

Wie Aart-Jan en Mieke bevraagt op hun motieven kan uiteenlopende antwoorden verwachten. Wat zagen zij in hun ouderlijke huis aan huwelijkstrouw en -liefde? Evenzogoed kunnen zij naar de overheid wijzen, met daaraan gekoppeld de vraag wat het huwelijk voor haar nog voorstelt. Aan alle kanten uitgehold en geërodeerd, lijkt het niet veel meer te zijn dan het befaamde boterbriefje. In hoeverre neemt de overheid zelf het huwelijk nog serieus?

Dan heb ik het nog niet eens over de prietpraat waarmee de gemiddelde trouwambtenaar zich richt tot de gehuwden. Gelukkig zijn er meer dan goede uitzonderingen. Naast het traditionele huwelijk erkent de overheid een baaierd aan variaties in relaties. Sinds 2001 ook het ‘huwelijk’ tussen mensen van gelijk geslacht. Ondertussen werd echtscheiding vergemakkelijkt. Dit alles past uitstekend in een klimaat waar het recht op zelfbeschikking hoog in het vaandel staat geschreven.

• Ongehuwd samenwonen is in kerken van gereformeerde orthodoxie in opmars.

• Welke motieven hebben mensen – ook ouderen: weduwen en weduwnaren – om te gaan samenwonen?

• Is vasthouden aan bijbelse normen intolerant, liefdeloos?

• Hoe staan wij tegenover ongehuwd samenwonen en kerkelijke huwelijksbevestiging, belijdenis en gebruik van de sacramenten? Is dat een bijbels onderbouwd standpunt?

• De oude Dordtse Kerkorde wijdde acht artikelen aan het huwelijk.

• Het huwelijk is een (heilig!) verbond.

• Er is onlosmakelijke samenhang tussen huwelijk, seksuele gemeenschap en gezinsvorming.

• In Genesis 2:24 vinden we Gods grondpatroon (archè).

‘Binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken ziet 20 procent van de predikanten in de Bijbel niet meer een duidelijk verbod tegen ongehuwd samenwonen. (...) Hoe minder men buigt voor het gezag van Gods Woord, hoe groter de acceptatie van het ongehuwd samenwonen is. En ook andersom: hoe meer men geneigd is de huidige cultuur een groot gewicht te geven en de hedendaagse mens tegemoet te komen, hoe meer men het gezag van de Bijbel minimaliseert. Dat is een baken in zee.’

Ds. P.J.D. Buijs, christelijk gereformeerd predikant, in ‘Ambtelijk Contact’, 16-2-1013

‘Jongeren zien veel huwelijken stuklopen en willen eerst nagaan of ze bij elkaar passen. Er zijn ook mensen die trouwen uitstellen om economische redenen. Ze kunnen geen groot feest of een huwelijksreis bekostigen. Of ze willen pas trouwen als ze een vaste baan hebben. Voor een kleine groep is het huwelijk een gepasseerd station. (...) Er zijn tegenwoordig ook christenen die uit zorgvuldigheid eerst gaan samenwonen. Vergelijk het met de aankoop van een auto waarbij je eerst een proefrit maakt.’

Nicole Hiekel, onderzoekster bij het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut, in ‘RD’, 7-5-2014.

De eens zo sterk regulerende overheid komt onophoudelijk verder tegemoet aan de wens van de burger die minder en minder hecht aan formele voorschriften en bepalingen. Normen en waarden, rechten en plichten staan in het ‘moderne’ Nederland al tijden in een kwalijke reuk. Hoe minder we daarvan hebben, hoe beter het is. Aart-Jan en Mieke zouden kunnen vragen wat een officieel gesloten huwelijk toevoegt aan hun relatie. Spreek niet van hokken – dat akelige woord van opa en oma – want zij kozen welbewust voor elkaar. En er zijn inderdaad jongeren die samenwonen en er heel integere bedoelingen op na houden.

KERKENRAAD

Hun kerkenraad zal er wellicht anders over denken. Ik ga er voor het ‘gemak’ vanuit dat Aart-Jan en Mieke kerkelijk betrokken zijn. Dominee en ouderling(en) achten het hun taak het gesprek aan te gaan. ‘Laat maar komen’, zegt het jonge stel. ‘Wij zijn er klaar voor.’ En zij leggen hun argumenten op tafel. ‘Waarom zou je naar het gemeentehuis moeten om officieel een paar te kunnen zijn?’ Lazen ze niet ergens dat Napoleon de overheid een taak heeft gegeven bij iedere huwelijkssluiting? Waarom zou een relatie in liefde en trouw zonder gemeentehuis dan niet een gelijkwaardig alternatief kunnen zijn? Aart-Jan en Mieke komen nu echt goed los. Zij achten hun relatie een zaak tussen hen en de Heere.

SCHUIVENDE PANELEN

Het behoeft geen betoog dat we hier niet kunnen volstaan met standaardantwoorden. Met argumenten die – voor deze mensen – geen hout snijden. Belangrijk is uit te vissen waarom zij samenwonen prefereren boven het huwelijk. Er kan sprake zijn van (verregaande) onkunde, maar ook van verzet. Van gevoel (emotie) dat prevaleert boven wat eeuwenlang door de kerk beleden werd op grond van eerbiedig luisteren naar de Schrift.

Zij zijn kinderen van deze tijd waarin op ethisch vlak veel schuift. Tv, radio, krant en tijdschrift, maar ook internet houden ons normen en waarden voor die haaks staan op een bijbelse ethiek, om van de doorsnee films maar niet meer te spreken. Daar komt bij dat ook in een (groeiend) aantal kerken duidelijk anders tegen relaties wordt aangekeken dan jaren terug. Stellen van gelijk geslacht kunnen een zegen krijgen over hun verbintenis. Onze eigen kerk regelde al ver voor de scheuring van 2004 het partnerpensioen voor predikanten die ongehuwd samenwonen. In 1979 sprak de hervormde synode uit dat bijbelse huwelijksregels en voorschriften tijdgebonden waren (‘Samenwonen zonder huwelijk’). Nog niet zo lang daarvoor uitte zij zich geheel anders. De kerk accepteert en promoot inmiddels wat zij eerder stellig afkeurde. Voor de synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland gold het huwelijk in 1982 niet langer als ‘een inzetting van God’, maar als ‘een door God geschonken mogelijkheid.’

In 2013 telde het Centraal Bureau voor de Statistiek 893.000 ongehuwde koppels. Dat betreft een toename van 72 procent (!) sinds 1995. Het gaat ‘ons’ niet voorbij.

‘De huidige opgroeiende generatie tieners wordt sterk gevormd door het kijken van films. Uit onderzoek van diverse kerkelijke jongerenorganisaties blijkt dat vrijwel alle jongeren dit medium gebruiken. Naar mijn overtuiging is de film een van de sterke verleiders van onze tijd. (...) Binnen no time delen acteurs het bed. (...) Daar komt bij dat een groot deel van onze jongeren porno kijkt. (...) De vloedgolf aan beeldvorming rond seksualiteit die niet spoort met de bijbelse boodschap van liefde en trouw, vraagt om een eerlijk antwoord.’ Steven Middelkoop, jeugdwerkadviseur voor de Hersteld Hervormde Jongerenor-ganisatie, in ‘RD’, 7-6-2014

U TEN GOEDE

We bevinden ons met onze jongeren in een tijdvak van kwijnende Godsvrucht. Het komt aan op voorbeelden van een eenvoudig leven bij Gods Woord. Van dagelijks luisteren naar wat de HEERE zegt om dat voor te leven en door te geven aan onze jongeren. Dat betekent met het oog op de verregaande relativering van het huwelijk de door God uitgezette piketplaatjes volgen. Hij is de bedenker van het huwelijk (Gen.2: 14, Mat.19). Het gaat om een verbond (Mal.2:14). Dat betekent dat het gaan samenwonen als man en vrouw altijd een officieel markeringspunt kent (Deut.22: 13-30; Ruth 4:13; 1 Kor.7:9). Het is geen vrijblijvend onderonsje. De rituele feestelijkheden verzekeren dat tweeheden voortaan een éénheid zijn. Vanwege het sociaalpubliekrechtelijke element gaf de Reformatie de overheid nadrukkelijk een taak bij de huwelijkssluiting. Het blijft nodig jongeren uit te leggen dat seksuele gemeenschap verbindend werkt (Ex.22:16,17) en waarom God geen geslachtsverkeer voor het huwelijk wil. Probeer samenwonenden tot een beter standpunt te brengen, dat is de weg van het huwelijk gaan. Maar als iemand niet inziet dat zijn weg een verkeerde is? Er geen berouw is? Dat is pijnlijk en zorgelijk. Mijns inziens heeft in dat geval de kerkenraad duidelijk aan te geven dat dan een grens wordt voorbijgegaan. Noem het desnoods tucht. Maar niet in de zin van straf, we beogen genezing. De kerkenraad heeft oprechte zorg voor het welzijn van de gemeente en haar leden en wil tegelijkertijd recht doen aan Gods heilzame geboden. Daarom komen de genoemde zaken ook nadrukkelijk aan de orde in prediking, catechese, toerusting en gebed. We houden het huwelijk als goddelijke instelling hoog en daarbij is de bijbel ons norm.

‘En jouw ouders dan? (...) Weet je wel wat je zegt? Als die horen dat ik ongehuwd ga samenwonen, krijgen ze een beroerte.’ (p.170)

‘Onder Ada’s donkere, scherp getekende wenkbrauwen keek haar moeder hem aan.

‘Zijn jullie van plan te trouwen?’

‘Mama, alsjeblieft ...’ ‘Waarom mag ik dat niet vragen?’

‘Omdat ik dat vervelend vind. Alsof trouwen het hoogste is. Tegen de tijd dat we gaan trouwen krijg je het wel te horen; voorlopig zijn we het niet van plan, nee.’ (p.172)

Harry Mulish, ‘De ontdekking van de hemel’, 1992.

‘Trouwen, of samenwonen?’ is de titel van de themabrochure die de Gereformeerde Bond vorig jaar publiceerde. In de brochure gaat ds. H. Veldhuizen uit Wapenveld in op vragen rond geregistreerd partnerschap. Wat is erop tegen? Hoe ga je als gemeente en kerkenraad ermee om als een meelevend stel samenwoont?

De brochures is nog beschikbaar (e info@gereformeerdebond.nl, t 055-5766660) of te downloaden via www.gereformeerdebond.nl.

J. BELDER

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen