Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

OP EEN KEERPUNT IN DE TIJD

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

OP EEN KEERPUNT IN DE TIJD

Romeinenbrief vernieuwde de kerk en veranderde de wereld

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Hoe komt het dat theologen die van grote betekenis geweest zijn voor het protestantisme en nieuw licht wierpen op het geloven en denken in hun tijd, zich sterk baseerden op de brief aan de Romeinen?

Ds. J.J. Verhaar uit Krimpen aan den IJssel is emeritus predikant.

De verzameling van de brieven van Paulus begint in elke bijbeluitgave met zijn brief aan de Romeinen. Dat is niet omdat het de oudste, maar wel omdat het de langste brief is. Tegelijkertijd is het ook de belangrijkste. In geen enkele andere brief geeft Paulus zich zo uitvoerig en min of meer systematisch rekenschap van het christelijk geloof.

Dat mag ons er niet toe verleiden om te denken dat Paulus een dogmatische verhandeling dicteert. Integendeel, in deze brief schuilen Geest en vuur en leven. Daarom speelt de brief ook in de loop van de geschiedenis van de kerk telkens opnieuw een grote rol. Vooral ook op de keerpunten van de kerkgeschiedenis, zoals het begin van de Reformatie in de zestiende eeuw. Om dit te illustreren laat ik een aantal namen van oudere en recentere ‘kerkvaders’ de revue passeren.

LUTHER, CALVIJN

Eén van de eerste grote bijbeluitleggers is Origenes in de derde eeuw na Christus. Hij schrijft als eerste een uitvoerig commentaar op Romeinen. Ook de grote Westerse kerkvader Augustinus heeft veel over en vanuit Romeinen geschreven en theologie bedreven. Zijn doorbraak naar het licht van Christus komt vanuit een tekst uit deze brief (Rom.13:14).

Ik ga voorbij aan de kerkleraars uit de Middeleeuwen en kom in de zestiende eeuw. De reformator Maarten Luther uit het Duitse Wittenberg ontvangt het volle licht van het Evangelie uit Romeinen. Uit deze brief leert hij wat Gods gerechtigheid is; dat Gods gerechtigheid de mens niet verplettert maar hem heil brengt. Eén van Luthers eerste projecten voor zijn studenten is naast het uitleggen van het boek van de Psalmen een (bewaard gebleven) college over Romeinen. Overigens worden Luthers inzichten over de rechtvaardiging uit het geloof vooral bekend door zijn twee commentaren op de brief aan de Galaten. De thematiek van Romeinen en Galaten komt zeer overeen.

Ook de reformator Johannes Calvijn schrijft een belangrijk commentaar op Romeinen. Dat doen ook fguren rond de beide reformatoren, zoals Melanchthon.

KOHLBRUGGE

In de negentiende eeuw leeft en werkt in het Duitse Wuppertal de Nederlandse prediker en theoloog dr. H.F. Kohlbrugge. Hij is lutheraan van geboorte maar wordt op latere leeftijd calvinist. Maar juist op het punt van de rechtvaardiging door het geloof - hét thema van Romeinen - blijft bij hem de lutherse achtergrond zichtbaar. Hij is een theoloog van formaat, zij het niet in de academische wereld. Hij oefent geen spectaculaire maar wel een diepgaande invloed uit in de Nederlandse kerk.

Bij hem vinden we een radicale toewending naar de brief aan de Romeinen. Dat brengt hem min of meer in confict niet alleen met de liberale theologie uit de negentiende eeuw, maar ook met piëtistische kringen in ons vaderland, inclusief de kring van het Reveil. Daar komt later de confrontatie met de neocalvinistische stroming bij, zoals die zichtbaar wordt in de kerken van de Doleantie - overigens nadat Kohlbrugge is overleden. Kohlbrugges belangrijkste theologische inzichten zijn verbonden met zijn uitleg (in preken) van Romeinen 6 en 7.

KARL BARTH

In de twintigste eeuw is het Karl Barth, door velen de grootste theoloog van die eeuw genoemd, voor wie opnieuw Romeinen een beslissende wending geeft in zijn leven, persoonlijk en theologisch. Het is in de jaren direct na de Eerste Wereldoorlog dat hij een commentaar op Romeinen schrijft, dat beroemd wordt. Hij maakte de crisis van de ineenstorting van het Duitse Rijk mee, alsook het falen van de liberale theologie uit de voorgaande eeuw. Barth grijpt naar en komt onder de indruk van de brief aan de Romeinen. Deze gaat voor hem de weg wijzen uit de benauwende impasse waarin de theologie en de christelijke kerk zijn gekomen - en met de theologie het geheel van wetenschap en cultuur.

In zijn commentaar op Romeinen betrekt Barth ook de hele cultuur; de geestestoestand waarin het Westen zich bevindt. Zijn commentaar op Romeinen is daarom behalve theologisch ook sterk flosofsch gekleurd. Later schrijft hij trouwens voor een tweede keer een commentaar op deze brief.

RECHTVAARDIGING

Wat is het in de brief aan de Romeinen dat een zodanige indruk maakt op christenen die staan op een keerpunt in de tijd? Ik wil het belangrijkste aspect uit deze brief naar voren halen en dat is de rechtvaardiging uit het geloof. Maarten Luther komt in het licht van Christus te staan als hij uit de brief aan de Romeinen leert dat Gods gerechtigheid niet de veroordeling van de zondaar betekent, maar zijn behoud. Gods rechtvaardigheid redt en Christus’ rechtvaardigheid wordt de zondige mens toegerekend en toegeeigend door het geloof.

In zijn latere leven doet Luther meermalen uitvoerig en gepassioneerd verslag van de ontdekking die dit voor hem is. Een drietal teksten uit Romeinen:

• 1:17 (de apostel is bezig zich te verantwoorden en de kern van zijn brief aan te geven): ‘Want de gerechtigheid van God wordt daarin [namelijk in het Evangelie van Christus] geopenbaard uit geloof tot geloof, zoals geschreven is: Maar de rechtvaardige zal uit het geloof leven.’

• 3:21-22: ‘Maar nu is zonder de wet gerechtigheid van God geopenbaard, waarvan door de wet en de profeten is getuigd; namelijk gerechtigheid van God door het geloof in Jezus Christus, tot allen en over allen die geloven, want er is geen onderscheid.’

• 10:4: ‘Want het einddoel van de wet is Christus, tot gerechtigheid voor ieder die gelooft.’

LEVENSLANG

Hoe Luther levenslang deze geloofsgerechtigheid leert en predikt, blijkt uit de volgende uitleg van Romeinen 1:17: ‘De profeet [Habakuk, door Paulus in dit vers aangehaald] stemt met Mozes overeen, waar deze spreekt: De mens leeft niet bij brood alleen, maar bij ieder woord, dat uit de mond van God gaat (Deut.8:3). Want het gaat over ‘geloof’; dat is niet enkel het weten van de geschiedenissen, maar het zekere vertrouwen op Gods barmhartigheid, die God ons om Christus’ wil belooft in Zijn Woord, dat een kracht van Godswege is die zalig maakt allen die eraan geloven. Datzelfde Woord, dat met geloof wordt aangenomen en vastgegrepen, maakt een nieuwe mens; nieuw zowel uitwendig als inwendig, naar lichaam en ziel. En daarom gaat het zo overeenkomstig het woord van Paulus (Rom. 10:10): Wanneer men met het hart gelooft, zo wordt men gerechtvaardigd. Zodat ook alle dingen mogelijk zijn voor hem die gelooft (naar Mark.9:23). Want het Woord waaraan hij hangt, is almachtig.’

ALMACHTIGE WOORD

Het is dit ‘almachtige Woord’, ontvangen door het geloof, met daaraan verbonden de rechtvaardigheid, dat in de brief aan de Romeinen zo bijzonder krachtig naar voren komt. Telkens opnieuw in de kerkgeschiedenis breekt de kracht van dit Woord en deze gerechtigheid van God weer door, wanneer mensen deze kracht hebben ‘gekanaliseerd’ en soms zelfs krachteloos gemaakt. Het Woord van God is, Gode zij dank, niet gebonden.

Maarten Luther heeft ontdekt dat het artikel van de rechtvaardiging uit het geloof hét artikel is waarmee de christelijke kerk staat of valt. Dat zal ook altijd zo blijven. Het artikel van de rechtvaardiging is absoluut niet tijdgebonden. Dit is vanwege het feit dat mensen in gemeenschap met elkaar leven en altijd bezig zijn om hun leven en doen en laten te verantwoorden (te rechtvaardigen). Ook naar God onze Schepper toe heeft ieder mens zich te verantwoorden en te rechtvaardigen. Dat niet willen doen is onze zonde en dat vervolgens niet kunnen doen is onze onmacht en doem. Vandaar dat het onveranderlijke Evangelie is dat niet wij onszelf hoeven te rechtvaardigen, maar dat God dit in genade doet door ons de gerechtigheid van Christus te schenken.

GEESTELIJKE NOOD

Zelfs waar de massa van het geloof in God is afgevallen, blijft de noodzaak bestaan voor de mens om zich te verantwoorden en te rechtvaardigen voor heel zijn doen en laten. Maar tegenover Wie moet dat? Deze vragen, waarop mensen geen antwoord meer vinden, drukken de geestelijke nood van onze tijd uit. Het wachten is op een nieuwe doorbraak van het Evangelie van Gods gerechtigheid vanuit de brief aan de Romeinen. Laten we er vurig om bidden. En er intussen in diepe dankbaarheid uit leven.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 oktober 2015

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

OP EEN KEERPUNT IN DE TIJD

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 oktober 2015

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's