BOEKBESPREKINGEN

Dr. H. van den Belt

Puur en ongezoet. Gereformeerde orthodoxie in de Synopsis Purioris Theologiae (1625). Uitg. Willem de Zwijgerstichting; € 4,30.

In kort bestek biedt deze uitgave een uitstekende introductie van een voorname brontekst van de gereformeerde orthodoxie, deSynopsis Purioris Theologiae(1625), overzicht van een zuiverder theologie. Het betreft hier het toonaangevende dogmatische handboek, waarin vier Leidse theologen de gereformeerde geloofsleer samenvatten in 52 disputaties. Dit zijn 52 theologische teksten die door studenten aan de universiteit verdedigd moesten worden en die in compacte vorm van stellingen gegoten zijn. Een volledige heruitgave met een Engelse vertaling van dit werk is in voorbereiding, terwijl het eerste deel al is verschenen, in Leiden (!). We maken kennis met de vier theologen Polyander (1568-1646), Thysius (1565-1640), Walaeus (1573-1639) en Rivetus (1572-1651). Dr. Van den Belt, die zelf doceert aan de Rijksuniversiteit te Groningen, laat ons als lezers kennismaken met ‘disputeren in de praktijk’. Een leerproces om zo de zuivere theologie te verdedigen, om je als student te oriënteren en te leren dat de waarheid en de vrede elkaar volgen en kussen. Niettemin op het scherp van de snede disputeren over waarheid, het gezag van de Schrift, traditie en kerk. Toonaangevend is onder andere 1 Timotheüs 3:15. De waarheid is niet van de kerk afhankelijk, maar de gemeente Gods is wel de plaats waar de waarheid publiek wordt bekendgemaakt (Walaeus). Via schepping, zonde en verlossing gaat het naar de voleinding van de wereld. En dat heilshistorisch; van pelgrimstheologie naar voleinding. Een catalogus van de 52 disputaties biedt een verhelderend overzicht. Er wordt als toespitsing ingezoomd op de disputaties over predestinatie (verwerping in de schaduw van de verkiezing), roeping tot zaligheid (spanningsveld effectief-inwendig) en de christelijke vrijheid. In een periode waarin tal van confessies ontstonden, schuilt de kracht van de orthodox-gereformeerde theologie in liefde voor de waarheid, inclusief nuances.

De brochure is verkrijgbaar in de boekhandel of rechtstreeks te bestellen bij de Willem de Zwijgerstichting, Postbus 295, 3740 AG Baarn; www.willemdezwijger-stichting.nl of wdzst@kpnmail.nl. Donateurs ontvangen in voor- en najaar een gratis brochure bij een minimale donatie van 7 euro.

C. VAN SLIEDREGT, NUNSPEET

Dr. J. Hoek (red.)

De preek werkt.

Uitg. Royal Jongbloed, Heerenveen; 312 blz.; € 14,95.

De preek werkt. Bezinning op christelijke verkondigingis het achtste (en laatste) deel in de THGB-reeks, waarin boeken verschenen die de actualiteit van het gereformeerde belijden aan de orde stellen. Dat laatste klinkt veelbelovend. Tegelijkertijd nodigt het uit tot lezen, want het lijkt me meer dan nodig om het gereformeerde belijden in de 21e eeuw op een glasheldere manier tot klinken te brengen. De reactie vanDe preek werktwas in handen van prof.dr. J. Hoek. Andere medewerkers aan deze uitgave zijn de hoogleraren A. Baars, F.G. Immink, M.J. Paul, C.J. de Ruyter, T.E. van Spanje en W. van Vlastuin, alsmede de doctores M. van Campen, R. van Koo-ten, H. de Leede en T.T.J. Pleizier. Verschillende hoofdstukken in dit boek gaan terug op lezingen die gehouden zijn op uitnodiging van de THGB. De overige bijdragen zijn eerder (juni 2014) gepubliceerd inTheolo-gia Reformata. Dit alles maakt dat het boek zich laat lezen als een veelkleurig palet. Soms is dat verwarrend, omdat een doorgaande lijn wat ontbreekt. Sommige kleuren combineren prima, anderen contrasteren scherp.

Tegelijkertijd zorgt deze werkwijze ervoor dat de diverse hoofdstukken zich prima afzonderlijk laten lezen.

Allerlei facetten van de prediking passeren de revue. Daarbij focussen de auteurs vooral op het inhoudelijke aspect van de prediking en niet zozeer op de vorm. ‘De preek werkt’ zet in met een stevig bijbels-theologisch fundament: wat leren we vanuit het Oude en Nieuwe Testament over de prediking? Het lijkt me veelzeggend dat de auteurs van deze hoofdstukken concluderen dat inhoudelijk onderwijs een uiterst belangrijke plaats inneemt in bijbelse verkondiging. Het tweede deel vanDe preek werktneemt de lezer mee naar de praktijk van de prediking. Hoe wordt de preek een preek? Wat betekent het om exegetisch verantwoord te preken? Wat is pastoraal verantwoord preken? Wat betekent het om theologisch verantwoord te preken? Deze (en andere) vragen passeren de revue. Boeiend om een kijkje in de keuken te krijgen bij dr. Van Kooten. Op beeldende wijze schrijft hij over snelle happen en magnetronpreken. In dit meer praktische deel van het boek komt de diversiteit van de auteurs soms haarscherp aan het licht. Waar de één een lans breekt voor alle aandacht voor de hoorder, stelt de ander met nadruk dat de enige taak van de prediker de verkondiging van Gods Woord is. Hiermee is direct één van de spanningsvelden geschetst die bij het preken aan de oppervlakte komen: hoe verhouden verkondiger, hoorder en boodschap zich tot elkaar? Het laatste deel van het boek is gewijd aan ‘Gereformeerd preken, vroeger en nu’. Daarmee wordt gereformeerde prediking op een toegankelijke wijze in een historisch kader geplaatst. Wie dit boek in handen heeft, doet er goed aan om te starten met een aantal leesvragen. Bijvoorbeeld de vraag naar de wijze waarop de verschillende auteurs het begrip ‘prediking’ defnië-ren. Dat maakt het lezen vanDe preek werkttot een leerzame ontdekkingstocht. Wie zoekt naar de actuele speerpunten in de bezinning op de christelijke verkondiging, kan in dit boek goed terecht.

De preek werkt. Ik denk er direct achteraan: De Geest werkt ook. Daarom sluit ik af met een citaat van Thomas Watson (gevonden inDe preek werkt): ‘Dienaren kloppen op de harten van mensen, de Geest komt met een sleutel en doet de deur open.’

H.I. METHORST, NIEUWLAND EN OOSTERWIJK

Charles Marsh

Licht in het duister. Het leven van

Dietrich Bonhoeffer.

Uitg. Kok, Utrecht; 560 blz.; € 34,99.

Het is nog niet zo lang geleden dat de Nederlandse vertaling van de Bon-hoefferbiografe van Eric Metaxas verscheen, en nu ligt alweer een levensbeschrijving van deze bekende Duitse theoloog in de boekwinkel. Charles Marsh, hoogleraar godsdienstwetenschap aan de Universiteit van Virgi-nia, kreeg onverwacht de beschikking over nog niet eerder gebruikt materiaal dat hem goed van pas kwam bij het schrijven van deze derde belangrijke biografe van Bonhoeffer - na die van Eberhard Bethge en Metaxas. Het is opmerkelijk dat we in de noten geen verwijzingen naar dit nieuwe materiaal vinden. Vrijwel alle noten verwijzen naar deDietrich Bonhoeffer Werkeof naar secundaire literatuur. Toch heeft de biografe van Marsh een zekere eigenheid, die wel met het gebruik van dat materiaal te maken zal hebben. Bij Marsh vinden we vooral een Bonhoeffer met allerlei interne spanningen. In de oorspronkelijke titel van het boek van Marsh is dat accent weergegeven als:strange glory (vreemde heerlijkheid). De vertaler is daar tamelijk vrij mee omgegaan en maakte erLicht in het duistervan. Die vertaling is wel te rechtvaardigen vanuit de gedachte van die interne tegenstrijdigheden in de persoon van Bonhoeffer. Zo laat Marsh ons verbazen over het feit dat de pacifst Bon-hoeffer dan toch maar bereid was om Hitler te vermoorden als hij daarvoor de gelegenheid zou krijgen. Ook de verhouding met Bethge, zijn latere eerste biograaf, is een mengeling van grote bewondering en genegenheid (zo groot dat soms gespeculeerd is over mogelijke homofele gevoelens bij Bonhoeffer) en soms even grote theologische verschillen met hem. Evenzo kon Bonhoeffer diep bewogen zijn over ellende en armoede en tegelijk zich er geweldig over opwinden als zijn kleding niet voldeed aan zijn hoge esthetische eisen. Marsh schetst ons dus een door en door menselijke Bonhoeffer. Dat past goed in een biografe. Maar daardoor blijft zijn theologische ontwikkeling soms erg op de achtergrond. Eigenlijk zien we die nog het best waar Marsh verwijst naar zijn ethiek. Het wordt duidelijk dat Bonhoeffer vooral in de Verenigde Staten het belang van de ethiek leerde kennen. Ook hier zien we een interne spanning, omdat Bonhoeffer zich in het algemeen ergerde aan wat hij als oppervlakkigheid in de Amerikaanse theologie ervoer. De ethiek is ook het terrein bij uitstek waarop hij een haat-liefdeverhouding tot de theologie van Karl Barth ontwikkelde. Terecht mist hij bij Barth een ingang om tot een bijbels verantwoorde ethiek te komen. Tegelijk is er een onmiskenbare invloed van Barth op Bonhoeffers theologisch denken.

Het boek van Marsh leest als een roman. De lezer wordt het levensverhaal van Bonhoeffer ingetrokken. In een recensie van de oorspronkelijke Engelstalige editie wordt snedig opgemerkt dat één ding zeker is: in de reeks van opeenvolgende Bonhoef-ferbiografeën wordt de omvang steeds kleiner. Misschien laat die van Marsh zich daarom wel goed beschrijven als ‘klein, maar fjn’. De achter-fap beweert dat Marsh het ‘gangbare beeld van Bonhoeffer grondig bijstelt’. Dat lijkt wel wat sterk uitgedrukt, maar een waardevolle aanvulling op de eerdere biografeën is zijn boek zeker.

M.J. DE VRIES, PAPENDRECHT

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen