HONDERDEN REACTIES

‘Met de presentatie van de eerste uitgave van de Herziene Statenvertaling (HSV) in de Grote Kerk van Dordrecht is een project afgesloten dat ruim acht jaar heeft geduurd.

De werkzaamheden van het stichtingsbestuur en veel medewerkers gingen sinds dat moment echter wel verder. Naast de ontwikkeling van de HSV-Jongerenbijbel en de HSV-Studiebijbel namen we ook de verwerking van honderden inhoudelijke reacties ter hand.’

BETROUWBAAR

Ds. Russcher is dankbaar dat de HSV is verschenen is. ‘We zijn ervan overtuigd dat hierdoor het Woord van God in een betrouwbare en begrijpelijke vertaling voor jong en oud toegankelijk is geworden.’ Hij roemt de goede samenwerking die er de afgelopen jaren met de medewerkers van Royal Jongbloed was. ‘Ik denk hierbij in het bijzonder aan Dirk Aangeenbrug, die helaas vanwege ziekte zijn werk heeft moeten neerleggen.’

De voorzitter stelt vast dat de HSV de afgelopen jaren een brede ingang heeft gehad. ‘De uitgave wordt veel gebruikt bij persoonlijke bijbelstudie en in de gezinnen, in kerkelijke gemeenten en op scholen.’ De samenwerking met de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden droeg hier volgens hem ook aan bij, want hierdoor kwamen de HSV en de HSV-Jongerenbijbel ook in braille en als audio beschikbaar. ‘Verder verscheen er een krijgsmachtbijbel en verspreidt de Bijbelvereniging, voorheen de Nederlandse Gideons, de HSV.’

OP DE KANSEL

In negen van de tien gemeenten waar ds. Russcher ’s zondags voorgaat, wordt de HSV inmiddels als kanselbijbel gebruikt. Dat is opmerkelijk, vindt hij, ‘omdat de HSV aanvankelijk niet voor gebruik in de eredienst was bedoeld. Toch kwam in sommige gemeenten direct na de presentatie in 2010 de HSV op de kansel te liggen. Andere gemeenten namen hiervoor meer tijd. Er zijn kerkenraden die aangeven niet of nog niet toe te zijn aan het gebruik van de HSV in de eredienst.’ Volgens de voorzitter van het stichtingsbestuur hoeft het geen probleem te zijn dat er bij de invoering van de HSV een zekere mate van ongelijktijdigheid is. ‘Kerkenraden hebben hierin een eigen verantwoordelijkheid en in sommige gemeenten is het draagvlak simpelweg niet groot genoeg. We zouden het jammer vinden wanneer een en ander als splijtzwam zou werken.

Wel moet ik zeggen: wanneer ik op verzoek van een kerkenraad in de eredienst de Statenvertaling gebruik, ben ik me meer dan voorheen bewust dat de taal van de Statenvertaling niet meer de taal van vandaag is. Het onderstreept voor mij het belang van de totstandkoming van de HSV.’

KOUD EN WARM

‘Terugdenkend aan 4 december 2010 komen twee woorden in mij op: kou en sneeuw’, zegt Daan van Everdingen. ‘Er viel die dag een dik pak sneeuw, onderweg met mijn ouders richting de kerk.’ De toen dertienjarige Strijenaar kreeg in de Grote Kerk te Dordrecht door ds. H. Russcher een exemplaar van de HSV-bijbel overhandigd. ‘Hoewel het binnen ook koud was, komt toch ook het woord warm in mij op. Het was mooi om te zien dat er veel mensen warm liepen voor de Herziene Statenvertaling, de kerk zat vol. Ik vond het bijzonder om op deze manier betrokken te zijn bij de introductie van de HSV.’ Daan, die inmiddels eindexamenkandidaat vwo aan de Guido de Brès in Rotterdam is, denkt dat in kerkelijk opzicht sprake was van ‘een historisch moment’.

‘‘Neem en lees’, schreef ds. H.J. Lam na de uitreiking voorin mijn Bijbel. Gelezen wordt er uit mijn eerste exemplaar nog steeds, elke dag aan tafel na de maaltijd. Zelf gebruik ik inmiddels dagelijks mijn jongerenbijbel, een prachtige uitgave van de HSV met waardevolle uitleg en informatie. Inderdaad, neem en lees.’

REACTIES

Na de presentatie van de HSV heeft het bestuur lezers van de HSV uitgenodigd om te reageren wanneer ze fouten ontdekken of wanneer bepaalde vertaalkeuzes vragen oproepen. Van die mogelijkheid is veelvuldig gebruikgemaakt, aldus ds. Russcher. ‘We hebben de afgelopen jaren honderden reacties gekregen.’

Hoe is het bestuur met deze reacties omgegaan?

‘Wanneer er een taal- of drukfout werd gevonden, is die direct in de nieuwe uitgaven verwerkt. Inhoudelijke reacties zijn door een speciaal daarvoor in het leven geroepen commissie beoordeeld en vervolgens zijn de wijzigingsvoorstellen stuk voor stuk in het HSV-bestuur besproken.

Nu we bijna klaar zijn met de verwerking van de reacties, kan ik zeggen dat het aantal inhoudelijke wijzigingen beperkt is gebleven. We hebben alleen wijzigingen doorgevoerd wanneer we die noodzakelijk vonden. Er valt namelijk altijd over vertaalkeuzes te discussiëren. Vertalen is geen exacte wetenschap. Het gaat vaak om een weging van argumenten, waarbij de balans naar de ene of andere kant kan doorslaan.’

Kunt u voorbeelden geven van wijzigingen die zijn aangebracht?

‘Een voorbeeld van een wijziging die we hebben aangebracht op grond van theologische kritiek is Genesis 28:12. Daar gaat het over de ladder die Jakob in zijn droom te Bethel ziet. De Statenvertaling heeft daar: ‘en ziet, een ladder was gesteld op de aarde’. Dat is in de HSV geworden: ‘en zie, op de aarde stond een ladder’.

We hebben hier als reactie op gekregen dat op deze manier niet duidelijk doorklinkt dat het plaatsen van de ladder een daad van God is. Nu is het maar de vraag of het ook de bedoeling van de bijbelschrijver is om dat aan te geven. Toch hebben we besloten om hier de tekst aan te passen, omdat vanuit het Hebreeuws zowel de vertaling ‘was geplaatst’ als ‘stond’ mogelijk is. Het is nu dus geworden: ‘en zie, op de aarde was een ladder geplaatst’.

TE VRIJ

‘Een voorbeeld van een tekst waarvan we bij nader inzien vinden dat die te vrij is vertaald, is Psalm 19:3. De oorspronkelijk HSV-tekst was: ‘De ene dag spreekt overvloedig tot de andere,de ene nacht geeft kennis door aan de andere.’ In het Hebreeuws worden de woorden ‘dag’ en ‘nacht’ herhaald, en we hebben besloten om dat in de vertaling als volgt weer te geven: ‘Dag op dag spreekt overvloedig, nacht op nacht geeft kennis door.’

Met deze wijziging hebben we ook inhoudelijk een andere vertaalkeuze gemaakt door het Hebreeuwse voorzetsel anders te vertalen. Het gaat om de opeenvolging van dagen en nachten die spreken over Gods scheppingswerk. Daarmee komen we ook dichter bij de verklaring van de kanttekening bij de Statenvertaling.’

Zelf is de predikant blij met de verandering in Psalm 37:5. ‘De vertaling ‘Vertrouw uw weg aan de HEERE toe’ was toch wel wat vrij. In de vertaling blijft nu het beeld van het wentelen bewaard: ‘Wentel uw weg op de HEERE.’

DICHTER BIJ STATENVERTALING

‘Om een voorbeeld uit het Nieuwe Testament te noemen: In 1 Korinthe 11:25 was het Griekse woord diathèkè vertaald met ‘verbond’: ‘Deze drinkbeker is het nieuwe verbond in Mijn bloed.’ We hebben ervoor gekozen om het toch, in overeenstemming met de Statenvertaling, te vertalen met ‘testament’. Door het gebruik van dat woord benadruk je het eenzijdige van de beschikking van God. In een voetnoot op de bladzijde wordt aangegeven dat het Griekse woord zowel ‘testament’ als ‘verbond’ kan betekenen. Deze paar voorbeelden geef ik als illustratie om aan te geven hoe zorgvuldig we ook na 2010 met de herziening omgegaan zijn.’

TER VERDUIDELIJKING

In de HSV staan voetnoten, maar het bestuur is terughoudend met het plaatsen ervan, aldus ds. Russcher. ‘Wel hebben we ervoor gekozen om noten te plaatsen bij namen als de betekenis van de naam belangrijk is voor een goed begrip van het vers.’ Als voorbeeld noemt hij de naam Izak in Genesis 21:3. ‘Daarbij staat onder aan de pagina een noot waarin wordt uitgelegd dat die naam ‘hij lacht’ betekent.’

Verder is in een aantal bijbelverzen een wijziging ter verduidelijking aangebracht. De predikant geeft als voorbeelden Spreuken 19:14, waar het archaïsche ‘huis en have’ is gewijzigd in ‘huis en bezit’ en Spreuken 27:27 waar ‘leeftocht’ is veranderd in ‘levensonderhoud’.

Vertalen is geen exacte wetenschap, het gaat vaak om weging van argumenten

‘In 1 Korinthe 8:8 laat de apostel zien dat het al dan niet eten van bepaald voedsel ons bij God geen pluspunt oplevert. We hadden aanvankelijk vertaald: ‘want hetzij dat wij eten, wij hebben daardoor bij God geen overvloed; en hetzij dat wij niet eten, wij lijden daardoor bij God geen gebrek.’ Dat is nu een stuk duidelijker geworden: ‘want hetzij dat wij eten, wij zijn er bij God niet meer om; en hetzij dat wij niet eten, wij zijn er bij God niet minder om.’’

AANTEKENINGEN

De afgelopen jaren heeft het bestuur ook tal van aantekeningen geplaatst bij de bijbeltekst op de website www.herzienestatenvertaling.nl. Die zijn te herkennen aan een blauwe stip. ‘In zo’n aantekening wordt een vertaalkeuze verantwoord of een kanttekening op de Statenvertaling verwerkt. In Genesis 45:26 lezen we bijvoorbeeld dat Jakobs hart bezweek. De aantekening maakt duidelijk dat dit is vanwege blijdschap en verwondering omdat Jakob al zolang niets van Jozef gehoord had.’ Een moeilijke punt voor het bestuur was de vertaling van het Griekse woord paidagoogos in Galaten 3:25. ‘De HSV vertaalt dat met ‘leermeester’, maar hierdoor blijven bepaalde aspecten van het grondwoord onderbelicht. Daarom is ervoor gekozen om in een aantekening nadere uitleg te geven.’

CURSIVERINGEN

Sinds de eerste verschijning van de HSV zijn er hier en daar ook onnodige cursiveringen verwijderd. Ds. Russcher: ‘Dat is onder andere gebeurd in Romeinen 12:2: ‘word innerlijk veranderd door de vernieuwing van uw gezindheid’ en in 1 Petrus 3:7: ‘u bent immers ook mede-erfgenamen van de genade van het eeuwige leven.’’

‘Het zijn maar enkele voorbeelden van de verwerking van de suggesties die we hebben gekregen. We zijn de lezers dankbaar voor de betrokkenheid die bleek uit al de vragen en wijzigingsvoorstellen die we de afgelopen jaren hebben ontvangen.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen