DE ‘BASICS’ VAN HET GELOOF

En als je de tieners eenmaal ‘binnen hebt’, hoe houd je hen dan geïnteresseerd? Waar moet het dan over gaan? Welke thema's behandel je in de catechese? Deze laatste vraag kan – en moet eigenlijk wel – bovenkomen nu de situatie zo veranderd is.

LEEFWERELD

Er is een ontwikkeling gaande om de thema's van de catechese steeds meer te laten bepalen door de leefwereld van de tieners. Gevolg is dat catechese en jeugdwerk op elkaar gaan lijken of zelfs in elkaar opgaan. Toch is er voldoende reden om juist ook in deze tijd te kiezen voor de meer klassieke vorm van catechese. Dat wil zeggen: catechese waarbij de themakeuze in belangrijke mate wordt bepaald door de traditie. Kerkelijk onderwijs is dan echt: onderwijs in ‘de leer van de kerk’.

LEER & LEEF

Onder de titel Leer & Leef komt de HGJB dit najaar met een nieuwe, klassieke catechesemethode voor tieners. Vaste elementen in deze methode zijn ‘leren van de traditie’, ‘leren van de praktijk’ en ‘leren van de Bijbel’. Met name in de introductie- en verwerkingsvormen wordt de leerstof direct in relatie gebracht met de leefwereld van de tieners.

Dit najaar verschijnt de eerste jaargang, met vijftien lessen voor de leeftijdsgroep 12-14 jaar. De volgende twee jaargangen voor 12- tot 14-jarigen komen in 2017 en 2018 uit. Daarnaast verschijnen er vanaf 2017 ook drie jaargangen voor de leeftijdsgroep 15- 17 jaar (elk jaar één).

Bij de methode hoort een kleurig werkboek/magazine voor de catechisant, met korte teksten, bijbelstudies en opdrachten. Meer informatie op www.hgjb.nl/werken-met-jongeren/methodes/ methode:leer-en-leef.htm.

VERANTWOORDING

Die keuze vraagt in deze tijd om verantwoording. Hoe zinvol en relevant is het anno 2016 om op deze manier catechese te geven? Hoe maak je zo'n klassieke catechese eigentijds?

Het interessante is dat catechese volgens een klassiek curriculum in deze tijd misschien nog wel méér in een behoefte voorziet dan tien of twintig jaar geleden. De ‘basics’ van het christelijk geloof zijn voor kerkelijke tieners geen vanzelfsprekende bagage meer, zeker niet in hun onderlinge samenhang. ‘Wat geloof ik nou eigenlijk?’ Of: ‘Wat gelooft een christen?’ Dat zijn vragen die kerkelijke tieners steeds meer stellen. Een klassieke vorm van catechese, waarin alle belangrijke thema's systematisch voorbijkomen, helpt hen om antwoorden te zoeken op deze vragen.

Daarbij is het een kwestie van eerlijkheid én van respect om – af en toe expliciet – te benoemen dat we deze vragen beantwoorden met behulp van de traditie waarin wij staan. Dr. G. van den Brink wees hier onlangs op in een interview in het HGJB-vakblad Generator: ‘We kunnen er niet omheen dat we leren van de traditie, al is het maar omdat we helemaal gevormd zijn door de traditie waarin we staan. We moeten niet net doen alsof wij de eersten zijn die bijbellezen. Iedereen die de Schrift leest, komt thema's tegen waarvan hij wil weten hoe de teksten daarover met elkaar samenhangen. Dan moet je niet denken dat je dat in je eentje wel kunt begrijpen. Eén van de belangrijkste christelijke deugden is tenslotte Daarbij is het een kwestie van eerlijkheid én van respect om – af en toe expliciet – te benoemen dat we deze vragen beantwoorden met behulp van de traditie waarin wij staan. Dr. G. van den Brink wees hier onlangs op in een interview in het HGJB-vakblad Generator: ‘We kunnen er niet omheen dat we leren van de traditie, al is het maar omdat we helemaal gevormd zijn door de traditie waarin we staan. We moeten niet net doen alsof wij de eersten zijn die bijbellezen. Iedereen die de Schrift leest, komt thema's tegen waarvan hij wil weten hoe de teksten daarover met elkaar samenhangen. Dan moet je niet denken dat je dat in je eentje wel kunt begrijpen. Eén van de belangrijkste christelijke deugden is tenslotte die van de nederigheid. Je luistert dus naar mensen in je omgeving én naar de mensen die je zijn voorgegaan.’ Dat mogen ook onze tieners leren.

CATECHISMUS

Catechese aan de hand van de Heidelbergse Catechismus is dus nog steeds mogelijk én nodig. Toch gaat het ook weer niet zomaar, op dezelfde manier als het bijvoorbeeld 25 jaar geleden gedaan werd. Daarvoor is er té veel veranderd in de leefwereld van tieners en in de manier waarop ze leren.

Een belangrijk verschil is dat als het gaat om de ‘basics van het christelijk geloof’, dat die ook echt op een ‘basic’ manier gebracht moeten worden.

Dat is één van de redenen waarom de oude HGJB-methode Leer ons geloven aan vervanging toe is: hoe goed die ook was, voor de tieners van nu worden daarin te veel subthema's in één les aan de orde gesteld. In de les over ‘De mens’ gaat het bijvoorbeeld over ‘het beeld van God zijn’, ‘lichaam en ziel’, ‘gelijkwaardigheid’, ‘de zonde’ en ‘de wedergeboorte’. Allemaal goede thema's, maar om die te behandelen, heb je meer dan één les nodig.

KEUZES MAKEN

Voor de nieuwe methode die de HGJB aan het ontwikkelen is (zie kader) vraagt dat dus om het maken van keuzes. Je ontkomt er niet aan om thema's te laten liggen. Verder zal het van de catecheet vragen om zich soms ‘in te houden’. In zijn behoefte om volledig te zijn, loopt hij het risico om toch weer alles in een les te stoppen wat volgens hem ook maar een beetje van belang is rond dit onderwerp. Met als gevolg dat de catechisant door de bomen het bos niet meer ziet.

NIEUWE THEMA’S

Tegelijkertijd vraagt de tijd waarin tieners anno 2016 leven erom dat er aan bepaalde thema's juist meer aandacht besteed wordt dan 25 jaar geleden. ‘De Bijbel’ is zo'n thema. Kwam dat in Leer ons geloven in één les expliciet aan de orde, in de nieuwe methode zal dat in zes lessen zijn. Feit is namelijk dat het gezag van de Bijbel tegenwoordig nog (veel) minder vanzelfsprekend is dan destijds. Een ander voorbeeld is de uniciteit van Jezus; het feit dat er maar één Naam gegeven is waardoor wij zalig moeten worden. Natuurlijk zat dat ook in Leer ons geloven, maar het zal nu nadrukkelijker aandacht moeten krijgen.

Kom je aan de hand van de Heidelbergse Catechismus (en/of de Nederlandse Geloofsbelijdenis) alle thema's op het spoor die voor tieners belangrijk zijn? Nee, zo eerlijk moeten we wel zijn. Daarom wordt in de nieuwe HGJBmethode aan het curriculum van de catechismus een aantal ‘nieuwe’ thema's (in afzonderlijke lessen) toegevoegd, namelijk ‘onze relatie met moslims’, ‘oorlog en terrorisme’, ‘euthanasie’, ‘homoseksualiteit’ en ‘Israël’. Dat wordt zo veel mogelijk gedaan in het kader van catechismuszondagen – eigenlijk zoals in elke prekenserie over de catechismus, waarin deze thema's als het goed is óók aan de orde komen.

SECULARISATIE

Tijdens de bespreking van de eerste lessen in de meeleesgroep is uitgebreid aan de orde geweest welke gedaante de secularisatie in deze tijd aanneemt en welke consequenties dat heeft voor de nieuwe methode. De filosoof Charles Taylor schreef daarover in zijn A secular age. In de Middeleeuwen was secularisatie dat er een scheiding ontstond tussen ‘hemel’ en ‘aarde’. Later, tot in de twintigste eeuw, uitte het zich in de scheiding tussen de ‘zondag’ en de ‘maandag’. Nu echter lijkt alle onderscheid weg te vallen en een besef van eeuwigheid en heiligheid te ontbreken.

GOD ONTMOETEN

Dat merken we ook bij onszelf én bij onze tieners. Een nieuwe klassieke catechesemethode zal daar rekening mee moeten houden. Oude vanzelfsprekendheden zijn geen vanzelfsprekendheden meer. Dat betekent overigens niet dat we het in de catechese moeten zoeken in allerlei nieuwerwetse aanpakken. In de ‘beginsituatie’ bij les 1 – over de vragen ‘Bestaat God?’ en ‘Is Hij in mij geïnteresseerd?’ – staat het zo: ‘Geloofsmatig komt het erop aan dat God met Zijn Heilige Geest inbreekt in ons ‘gesloten systeem’, zodat het tot een ontmoeting komt met de levende God. Binnen de catechese hebben we de verantwoordelijkheid om te doen wat in ons vermogen ligt om zo'n ontmoeting te ‘faciliteren’.’

H. van Wijngaarden is conceptontwikkelaar bij de HGJB en schrijver.

Volgende week: Hoe krijg je bij catechisanten verinnerlijkt dat het in de relatie met God om genade gaat?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen