ORIËNTAALS IN NEDERLAND

Deze kerken zetten de rijke traditie van het oosters christendom, die teruggaat tot de eerste eeuw van onze jaartelling, in ons land voort. Tot deze Oriëntaals-Orthodoxe Kerken behoren: de Armeens-Apostolische Kerk, de KoptischOrthodoxe Kerk, de Ethiopisch-Orthodoxe Tewahedo Kerk, de Eritrees-Orthodoxe Tewahedo Kerk en de de Syrisch-Orthodoxe Kerk. Gezamenlijk tellen ze ongeveer 60.000 leden.

VOORTBESTAAN

In een groot aantal plaatsen in ons land kan men deze kerken inmiddels vinden. Vele ervan hebben onderdak gevonden in voormalige rooms-katholieke of protestantse kerkgebouwen. Naast deze gebouwen zijn er echter ook nevenruimtes nodig. Hiertoe doet men steeds een dringend appèl op rooms-katholieke en protestantse kerkbesturen voor de vorming van diaconale fondsen.

Dit behelst meer dan een verzoek om louter financiële steun: het is een vraag aan de christelijke kerken de Oriëntaals-Orthodoxe Kerken een voortbestaan te gunnen. Het gaat hier om kerken die ons laten zien hoe ze in een multiculturele samenleving eigen identiteit en erfgoed weten te bewaren. Zo formuleert dr. Jaap van Slageren het in ieder geval in Wijzen uit het Oosten, uit zo verren land. Dit boek over Oriëntaals-Orthodoxe Kerken in Nederland is niet bedoeld is als een academische verhandeling. Het is een verhaal dat geschreven is vanuit de traditie van deze kerken zelf.

GEBOORTEVERHALEN

Na een korte schets van de geschiedenis en een beschrijving van de liturgie van elk van deze Oriëntaals-Orthodoxe Kerken geeft de auteur, ter illustratie van hun geloofsbeleving, een aantal voorbeelden van de geboorteverhalen van Jezus: ‘Mogelijk is daarin iets te proeven van de beleving van het mysterie van de neerdaling van God onder de mensen: hoe de werkelijkheid van God van de eeuwigheid af in beweging is en zich onthult in de geschiedenis van de God-mens gestalte Jezus Christus en zich verbijzondert in Zijn volgelingen, die op een intieme manier met Hem verbonden zijn.’

Lezing van deze tegelijkertijd eenvoudig en eerbiedig geschreven verhalen bevestigt dit. Voor een bijzondere kerstvertelling kan men hier te rade gaan.

LITURGIE

In de Oriëntaals-Orthodoxe Kerken neemt de liturgie als vertolking van het mysterie van Gods menswording, het goddelijk heilsdrama van de geboorte van Christus, een grote plaats in. Over de viering in de Koptische Kerk lezen we: ‘In de liturgische viering wordt duidelijk hoe dat goddelijk geheim in de hemelen daarboven in beweging komt en neerdaalt in het menselijke en zich vertaalt in visioenen, dromen en gebeurtenissen die voor de mens te vatten zijn. De gestalte die de wereld van daar naar hier overbrugt, is Jezus, in wie het werkelijke mens-zijn tot leven komt en die tegelijk één is met God in totale verantwoordelijkheid aan de hemelse Vader.’

Deze kerken laten ons zien hoe ze in een multiculturele samenleving eigen identiteit en erfgoed weten te bewaren

In liturgie en theologie staat Christus centraal. Een illustratie hiervan zijn de vroeg-Syrische prachtige en mysterieuze Oden van Salomo. Hierin wordt aan Christus, getooid met verheven titels, alle lof en aanbidding toegebracht: Hij is de krans op het hoofd van de gelovigen, het levenswater dat de aarde overspoelt, de spiegel van de gelovigen, de beker gezoet met de zoetheid van zijn Vader, de zon die de gelovigen doet opstaan door de kracht van zijn stralen. Deze Oden, zo schrijft Van Slageren, bieden een uniek inzicht in de vroegchristelijke spiritualiteit en vormen een indrukwekkend getuigenis van de betekenis die Christus voor de gelovigen heeft. De Syrisch-Orthodoxe Kerk kent enkele beroemde theologen en dichters. Tot de beroemdsten behoort Efrem de Syriër (geboren in 306), geroemd als lier van de Heilige Geest en harp van de Syrisch-Orthodoxe Kerk. Zijn composities zijn van een grote schoonheid en bezingen in symbolische taal het geheim van het geloof. De beroemde hymne over de Parels is hiervan een illustratie. Daarin gaat het over Christus ‘als een en al licht en klaarheid die zijn glans en reinheid nooit verliest’.

ARMENIËRS

De Oriëntaals-Orthodoxe Kerken hebben een bewogen geschiedenis. De meest tragische geschiedenis is wel die van de Armeens-Apostolische Kerk. In de negentiende en twintigste eeuw verdreven en vermoordden de Turken de Armeniërs op grote schaal. In 1915 waren naar schatting een half miljoen tot anderhalf miljoen Armeniërs slachtoffers hiervan, maar nog steeds weigert de Turkse regering deze volkenmoord als genocide te erkennen. Opvallend is dat, in tegenstelling tot Frankrijk en Duitsland, Nederland in zijn betrekkingen met Turkije verhullende omschrijvingen voor deze genocide gebruikt.

In haar boek Verkochte zielen (1920) heeft Aurora Mardiganian een aangrijpend beeld van deze uitroeiing van het Armeense volk gegeven. Ter aanvulling mogen we nog wijzen op de eveneens indrukwekkende roman De veertig dagen van de Musa Dagh (1933) van Franz Werfel over de heroïsche strijd van vijfduizend Armeniërs die op de berg Musa Dagh door de Turken waren ingesloten.

ONONDERBROKEN TRADITIE

Veel van het eens zo bloeiende christendom in het Midden-Oosten met zijn beroemde kerken en kloosters, waar monniken in hun volledige toewijding aan God en mensen Christus navolgden, is verloren gegaan of dreigt verloren te gaan. In de streek Tur ‘Abdin in Zuidoost-Turkije leeft echter nog een Syrische christengemeenschap die zich van dezelfde taal bedient als die Jezus heeft gesproken: een Aramese variant, Turoyo genaamd. Waarschijnlijk is dit de enige gemeenschap ter wereld die deze taal nog gebruikt.

Toen de rooms-katholieke theoloog en liturgiewetenschapper Hollerweger dit eind twintigste eeuw ontdekte, besefte hij dat deze mensen de dragers zijn van een ononderbroken traditie, vanaf het begin van het christendom tot op de dag van vandaag.

Groot was zijn respect voor hen: ‘Ik verbaasde mij over hun voorname en ascetisch aandoende levensstijl, hun eenvoudige voorkomen, hun geestelijke weerbaarheid om de strenge winters en de hete zomers, en ook de vele ontberingen in tijden van vervolging te doorstaan. Ik kwam ook onder de indruk van de schoonheid van hun liturgische gezang, dat haar wortels heeft in de aarde waaraan de mensen zo gehecht zijn en waaruit de klanken opstijgen van de heilswoorden uit het Evangelie van Jezus Christus.’

Van Slageren heeft een boeiend en waardevol boek geschreven. Het brengt ons in aanraking met een rijke traditie van broeders en zusters die onder ons wonen en met wie wij deel uitmaken van de Kerk van alle plaatsen en alle tijden.

Dr. O.W. Dubois uit Berkenwoude is historicus.

N.a.v. Jaap van Slageren, ‘Wijzen uit het Oosten, uit zo verren land. Oriëntaals-Orthodoxe Kerken in Nederland. Over hun geschiedenis, liturgie en geboorteverhalen van Christus’, uitg. Bar Hebraeus, Glane/ Losser; 204 blz.; € 19,95.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen