EENVOUDIG, NIET KINDERLIJK

De predikant, die nu in Dirksland woont, verruilde in 2004 de hervormde gemeente van Heinenoord voor het werk in Sommelsdijk. Dankbaar kijkt hij terug op de jaren dat hij deze bijzondere vorm van pastoraat mocht bieden.

HERKENBAAR

Er zijn veel bijbelse dagboeken op de markt. Waarin onderscheidt dit dagboek zich, wat maakt Licht op mijn pad bij uitstek geschikt voor ouderen met dementie? Ds. Van der Heijden licht toe: ‘Dat begint al bij de omslag. De plaat op de voorkant – van de barmhartige Samaritaan – is herkenbaar. Oude mensen kennen deze geschiedenis van de zondagsschool en uit de kinderbijbel. Bovendien hebben de mensen op de afbeelding een gezichtsuitdrukking: de Samaritaan kijkt bezorgd, de beroofde man zit ineengedoken op de ezel. Emoties zijn belangrijk in het pastoraat aan ouderen met dementie.’

KORTE OVERDENKINGEN

‘Wat betreft de inhoud is gekozen voor bekende geschiedenissen die mensen nog kennen uit de kinderbijbel. De overdenkingen tellen maximaal tachtig woorden. Daar werden wij, scribenten, strak aan gehouden en dat was in het begin moeilijk. Het taalgebruik is eenvoudig maar niet kinderlijk. Het is van belang om aan te sluiten bij de leefwereld van de ouderen, dus voorbeelden uit het verleden te gebruiken. De uitgever stimuleerde ons om in de stukjes naar het jaargetijde te verwijzen, maar dat lukte mij niet altijd even goed.

Er zijn oude, bekende liederen opgenomen die de ouderen goed mee kunnen zingen, en als bijbelvertaling is gekozen voor de Herziene Statenvertaling. De Statenvertaling zou misschien nog beter aansluiten bij de leefwereld van de ouderen, maar de HSV is wat breder toegankelijk – tenslotte is dit boek ook geschreven voor mantelzorgers of groepsleiders die zelf wellicht weinig of niets met het geloof hebben. Het liefst had ik gezien dat ook alle bijbelverzen uitgeschreven in het boek opgenomen waren, omdat dat veel rustiger is – men hoeft dan niets op te zoeken. Alles wat rust geeft, is goed in de omgang met ouderen met dementie. Maar daar was kennelijk geen ruimte voor.’

Gods Geest werkt verder dan het verstand, Zijn trouw houdt niet op als onze verstandelijke vermogens afbrokkelen

Hoe communiceert u met ouderen met dementie als het gaat om geestelijke zaken?

‘Of een gesprek mogelijk is, hangt af van het stadium van dementie waarin iemand verkeert, of van de soort dementie. Als iemand diep dement is, lukt het hooguit om een lied te zingen of iemand aan te raken. Sommige collega’s idealiseren deze groep mensen – ze zijn zo lief, zo aardig – maar ze kunnen ook agressief zijn, remmingen kunnen wegvallen. Het is goed om niet te veel te verwachten, zoals kerkelijke of theologische discussies. In het contact moet je terug naar de basis, naar wat mensen vroeger als eerste hebben meegekregen. Je hoeft ook weer niet te weinig te verwachten. Wanneer je in een dienst de geloofsbelijdenis voorleest en halverwege stopt, is de kans groot dat de ouderen hem verder voor je opzeggen.

Gods Geest werkt verder dan het verstand, Zijn trouw houdt niet op als onze verstandelijke vermogens afbrokkelen. Dan denk ik aan Psalm 138, ‘Hij zal Zijn werk voor mij volenden’.’

GEVEN, GEVEN

‘In de contacten met ouderen met dementie geef je meer dan je ontvangt. Het is een kwestie van de ander dienen, van je aanpassen. Dat betekent soms dat je op de grond voor iemand moet gaan zitten, omdat oogcontact anders niet mogelijk is. Dat is een lesje in nederigheid en brengt je terug bij je eigen basis, bij het voorbeeld dat Christus ons naliet. Een belangrijk onderdeel van de zorg als pastor was de bijbelkring, in feite een zondagsschool voor ouderen. We begonnen met gebed, lazen uit de Bijbel en deden een vertelling aan de hand van platen. Daarvoor hebben we de platen van C. Jetses uit het Groot Vertelboek van de Bijbelse Geschiedenis van Anne de Vries gebruikt. Die kon je eindeloos uitvergroten, omdat ze zo gedetailleerd zijn. Bij het vertellen focus je op de emoties die op de plaat te zien zijn. Het is een geweldige ondersteuning bij de vertelling, het helpt om de aandacht vast te houden. Hierin heb ik veel van collega ds. T.W. van Bennekom geleerd. Wij hadden als stelregel dat de bijbelkring altijd doorging, dus als hij op vakantie was, viel ik voor hem in in verpleeghuis De Samaritaan.’

TIPS VOOR OMGANG

‘Het is van belang om ouderen met dementie niet als kinderen of kleinerend te behandelen. Het zijn mensen die allemaal een positie hebben bekleed, als vader, moeder, in de maatschappij, in de kerk.

Overvraag mensen niet. Stel geen vragen als ‘Weet u nog wie ik ben?’ maar stel jezelf gewoon voor – in mijn geval ‘Ik ben de dominee’. Ook een vraag als ‘Weet u nog waar we het over hebben gehad?’ helpt niet, want dat weten ze niet en het maakt hen maar onzeker. Elke keer begin je bij nul.

Samen zingen is vaak fijn. Door onze houding van liefde en zachtmoedigheid weerspiegelen we Christus. Trouw in bezoeken is van belang, ook al kunnen de ouderen zich niet herinneren wanneer je er voor het laatst was. En schrik niet terug voor decorumverlies – als de oudere zich in gezelschap niet meer weet te gedragen.’

Eenzaamheid is een groot probleem onder ouderen. Zouden ook gemeenteleden ingeschakeld kunnen worden bij het verlichten daarvan, wellicht met gebruikmaking van dit dagboek?

‘Ik heb nog niet meegemaakt dat gemeenteleden werden ingeschakeld, maar het zou goed mogelijk zijn, mits met toerusting en begeleiding.

Wat moet je vooral niet doen in de omgang met ouderen met dementie, wat vooral wel? Het bijbels dagboek kan zeker helpen in het contact. Bij elk bezoek zou een stukje gelezen kunnen worden. Zelfs als de partner al had voorgelezen, geeft het niets als hetzelfde stukje nog eens wordt gelezen. Bij bezoek in een verpleeghuis kan er in groepsverband worden voorgelezen. Gemeenteleden die dit willen doen, moeten zich van tevoren bewust zijn van het feit dat het bezoeken van deze groep mensen wat met je doet; je moet ertegen kunnen.’

N.a.v. Ds. Th.W.H. van der Heijden, Dirksland; ds. P. Koeman, Barneveld; ds. T.W. van Bennekom, Goes; ds. C. Molenaar, Papendrecht; ds. P. Zeedijk, Rijnsburg en ds. J. de Jong, Dirksland, ‘Licht op mijn pad. Eenvoudig Bijbels Dagboek’, uitg. Groen, Heerenveen; 432 blz.; € 19,95.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen