BOEKBESPREKING

Het thema ‘secularisatie’ is in kerk en gemeente een veelbesproken onderwerp. Dr. Herman Paul, bijzonder hoogleraar secularisatiestudies aan de Rijksuniversiteit Groningen, levert door middel van dit boek een belangrijke bijdrage aan dit gesprek. Secularisatie heeft volgens dr. Paul in de eerste plaats vooral met verlangen te maken. Ik citeer: ‘Al zit ik iedere zondag met vrouw en kinderen in de kerk, mijn leven seculariseert als verlangens naar onbezorgd familiegeluk of nieuwe carrièrestappen in mijn hart de overhand krijgen op verlangen naar God.’ Het boek is een bundeling van essays en telt in totaal negen hoofdstukken. Dr. Paul schrijft in het eerste hoofdstuk over inzichten die hij heeft opgedaan uit de Groningse praktijk. Vervolgens plaatst hij in het volgende hoofdstuk op een knappe wijze kanttekeningen bij opvattingen uit het boek A Secular Age van Charles Taylor. In hoofdstuk 3 schrijft Paul over het saeculum als de tijd tussen val en voleinding. Secularisatie is dan ook een verandering van richting: de gerichtheid op het Koninkrijk van God wordt vervangen door de gerichtheid op het saeculum, oftewel het ‘hier en nu’. Na een hoofdstuk over zelfontplooiing volgt een hoofdstuk waarin Paul laat zien hoe verleidelijk het is om juist op een geseculariseerde manier over secularisatie te spreken. Bijvoorbeeld door een eenzijdige focus op statistieken, plannen van aanpak en controle. Het verlangen naar God kan gelukkig gevormd worden. Daarover schrijft Paul in het zesde hoofdstuk. Vorming van verlangen is een zaak van lange adem. Benadrukt wordt vervolgens dat het God is Die ons verlangen vormt. In dat licht is de kerk een oefenplaats. Prikkelend schrijft Paul in hoofdstuk 7 dat ons verlangen niet slechts gevormd wordt door het oor, maar door alle zintuigen. In dat kader komt de liturgie ter sprake. Ook stelt hij verrassend dat zingen niet zozeer een uitlaatklep, maar veelmeer een invoerkanaal is. Ik citeer: ‘We heffen Psalm 42 aan, niet omdat we ons daarvoor in de stemming voelen (...), maar in de hoop dat het “vreemde” Godsverlangen van de psalmdichter al zingend ook het onze gaat worden.’ Paul geeft in het volgende hoofdstuk aan dat God ook anderen inschakelt voor de vorming van ons verlangen. In dit verband worden dan de martelaren genoemd. Ik vind het verrassend dat Paul dan de focus verlegt van de aangrijpende marteldood naar het toegewijde leven dat daaraan voorafging. Secularisatie kan christenen een enorme angst inboezemen. Het laatste hoofdstuk daagt uit om te leven als mensen die een onuitputtelijke bron van genade ontdekt hebben. Zodoende wordt de angst verdrongen door de lofprijzing.
De slag om het hart wil staan in de traditie van Augustinus. Ook andere theologen worden genoemd. Zo legt Paul in de hoofstukken 5, 7 en 9 zijn oor te luisteren bij Stanley Hauerwas en Rowan Williams (hfst. 5), James K.A. Smith en Bernd Wannenwetsch (hfst. 7), David F. Ford en Samuel Wells (hfst. 9). Dit vraagt van de lezer best veel. Ondertussen maken deze bronnen de bijdrage van Paul nog sterker. Ik vind het een origineel boek.
Het boek heeft echter ook een bevindelijk karakter. Het menselijke verlangen wordt in dit boek blootgelegd. Zowel van christenen als van hen die geen christen zijn. Christenen herkennen hun verlangen in hun eigen hart. Steeds verlegt Paul de focus: van het denken naar het verlangen, van onze controle naar Hem Die ‘in control is’, van de theorieën over secularisatie naar de lofprijzing op de levende God. Dit boek kan ons helpen om als kerk, gemeente en christen tot verootmoediging te komen.

L.W. DEN BOER, SLIEDRECHT

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen