DE SYNODE

Middelijkerwijs is het aan graaf Willem Lodewijk te danken dat er een omkeer gekomen is in de machtsverhouding. Hij dwingt zijn zwager prins Maurits tot een keus. Uiteindelijk is hij de opperbevelhebber van het leger en daarmee de enige die de bevoegdheid heeft om het geweld van Oldenbarnevelt te ontmantelen.

BOGERMAN

Ik zie het als een wonder dat het door het optreden van Willem Lodewijk tot een doorbraak in de machtsverhoudingen is gekomen. Prins Maurits, die nog maar kortgeleden tot een keus voor de kerkdienst van de contra-remonstranten in de Kloosterkerk in Den Haag was gekomen, neemt het heft in handen. Wanneer de Staten van Utrecht zijn overgegaan tot het aanstellen van waardgelders, trekt hij naar Utrecht en beveelt op de Neude alle waardgelders de wapens neer te leggen. Zij gehoorzamen onmiddellijk. De stadsregering wordt omgezet. De Domkerk stroomt vol voor een dankdienst. De Staten-Generaal bevelen vervolgens de afdanking van alle waardgelders binnen 24 uur. Allen die weigeren, zullen worden terechtgesteld. Oldenbarnevelt, Hugo de Groot en anderen worden gevangengenomen. Wtenbogaert vlucht. Maurits maakt een rondreis langs Hollandse steden en breekt de macht van de remonstranten. De weg naar de Nationale Synode ligt open. Vanaf het voorjaar van 1618 komt Johannes Bogerman uit Leeuwarden in beeld. Hij wordt dienstdoend predikant van de Kloosterkerkgemeente en adviseur van Maurits in kerkelijke zaken.

TRAGISCH

Op 4 oktober 1617 besluiten de Staten-Generaal om een Nationale Synode te houden. Een commissie uit haar midden moet de synode voorbereiden. Een reeks van bepalingen wordt opgesteld, waaraan de vergadering zal moeten voldoen (zie kader). Ter voorbereiding op het inhoudelijk debat schrijft Hommius een stuk, getiteld: Monster van de Nederlandse verschillen. Daarin komen de opvattingen van de remonstranten breedvoerig aan de orde. Ook laat Hommius zien waar en hoe zij afwijken van de gereformeerde belijdenis.

Voor de remonstranten zit er in de hele ontwikkeling iets tragisch. Zij zochten vanaf Arminius hun steun bij de Staten. Die zijn een tijdlang hun machtige wapen, maar wanneer de Staten verliezen, vallen zij in hun eigen zwaard. Ze zijn straks in de synode niet als gedeputeerden, maar als gedagvaarden aanwezig.

Nu komt de strijd tussen een tolerante kerk en een confessionele kerk tot een ontknoping. Hommius heeft gelijk als hij zegt dat er tussen de partijen veel meer aan de hand is dan de Remonstrantie van 1610. De confessionele kerk zal het winnen van de tolerante kerk. Dordrecht opent haar poorten en de Nationale Synode kan beginnen.

KLOVENIERSDOELEN

Op 13 november 1618 wordt de eerste zitting gehouden in de bovenzaal van de Kloveniersdoelen. De opening gaat gepaard met enkele kerkdiensten. Er zijn ruim honderd afgevaardigden aanwezig: 37 predikanten, 19 ouderlingen, 5 hoogleraren, 18 commissarissen-politiek en een secretaris (namens de overheid) en 23 buitenlandse theologen. Johannes Bogerman wordt tot preses gekozen.

GEDAGVAARD EN VEROORDEELD

Vanaf 6 december zijn Simon Episcopius en twaalf andere remonstranten aanwezig. Zij zitten als een aparte groep aan een tafel in het midden van de vergadering. Episcopius voert namens hen het woord. Meteen al botst zijn strategie met de bedoeling van de synode. De remonstranten doen er alles aan om een open debat over de verschillen in de leer te voeren in plaats van verantwoording af te leggen van hun opvattingen. Tot 14 januari 1619 houdt de vergadering dit vol. Dan worden ze weggestuurd. Bogerman zou hen hebben weggezonden met de woorden: ‘Gij zijt met leugens begonnen, gij zijt met leugens geëindigd. Dimittimini, ite, gaat heen.’ De synode wijst vervolgens de opvattingen van de remonstranten unaniem af. Daarna worden de bekende vijf Dordtse Leerregels/Canones opgesteld. Op 23 april worden de concepten aangenomen en op 6 mei worden ze in de Grote kerk te Dordrecht voorgelezen. Het derde belijdenisgeschrift van onze kerk is een feit.

Tegen de remonstranten volgen tuchtmaatregelen. Daarover gaat het in het volgende, laatste artikel.

Dr. W. Verboom uit Harderwijk is emeritus hoogleraar Geschiedenis van het gereformeerd protestantisme.

Enkele bepalingen in het zogenaamd Advies van de commissie van de Staten-Generaal:

- Voorafgaand aan de synode zal een bid- en vastendag uitgeschreven worden.

- De Staten-Generaal roept de synode bijeen en bepaalt de agenda. Bespreking van de vijf artikelen vormt het belangrijkste punt.

- Elke Provinciale/Particuliere Synode benoemt zes afgevaardigden, onder wie drie predikanten.

- Franssprekende kerken worden uitgenodigd, ook die als ‘kerken onder het kruis’ in Vlaanderen, Brabant en andere Nederlandse provincies ressorteren.

- De koning van Engeland, de Gereformeerde Kerk in Frankrijk, de Palts, Hessen, Zwitserland en Genève wordt verzocht theologen af te vaardigen.

- De professoren uit academies en hogescholen worden geroepen.

- De Gereformeerde Kerk in Oost-Friesland en in Bremen wordt verzocht theologen te sturen.

- De synode zal in Dordrecht gehouden worden (veilige plaats; orthodoxe gemeente).

- De synode rapporteert haar besluiten ter goedkeuring aan de Staten-Generaal.

Volgende week deel 6, het slot, in deze serie, over de tuchtmaatregelen tegen de remonstranten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen