MANNELIJKE SLACHTOFFERS

Over seksueel misbruik binnen werkgerelateerde relaties, de sport, de filmindustrie, het leger en diverse kerkgenootschappen komt steeds meer naar buiten. De meeste situaties van seksueel misbruik vinden echter plaats in privérelaties, met name binnen familierelaties. Het is belangrijk dat erkend en uitgesproken gaat worden dat er, ook binnen de protestantse kerken, veel mensen lijden aan de gevolgen van seksueel misbruik.

De kerk heeft ook hierin een verantwoordelijkheid. Families zijn immers bijbelse eenheden en seksueel misbruik is vaker een familiepatroon dan een eenmalige gebeurtenis. In dit artikel besteden we specifiek aandacht aan mannelijke slachtoffers van seksueel misbruik binnen familierelaties.

CIJFERS EN MISVATTINGEN

Van de Nederlandse mannen heeft zeven procent te maken met seksueel geweld in huiselijke kring. Zij zwijgen hier heel lang over, net als de maatschappij en de kerk. Het taboe is nog groter als mannen zijn misbruikt door een vrouw. Moeders, zussen en tantes zijn net zo goed plegers als vaders en andere mannelijke familieleden. Misvattingen die hieraan bijdragen zijn de idee dat mannen zich kunnen verweren en dat mannen seksueel initiatief nemen.

Kracht, weerbaarheid en autonomie worden in onze cultuur sterk gekoppeld aan mannelijkheid in tegenstelling tot slachtofferschap. Seksueel misbruik is een traumatische seksuele gebeurtenis, waarbij macht en isolement centraal staan. De gevolgen zijn zeer ingrijpend en langdurig. De meest fundamentele schade ontstaat in het eerste moment van misbruik. Als misbruik zich herhaalt, verdiept de schade zich. Misbruik binnen familierelaties duurt gemiddeld veel langer dan daarbuiten: 5,4 versus 1,2 jaar. Schuld en schaamte zijn zeer groot bij mannen en zij worstelen met een opgelegd geheim door de pleger. De seksuele gevolgen zijn ook groot. Er kan zowel afkeer van seksualiteit ontstaan als seksuele obsessie, verwarring rond de seksuele identiteit en schuldgevoel als gevolg van een fysieke reactie tijdens het misbruik. Moeite met intieme relaties, eenzaamheid, een negatief zelfbeeld en pogingen tot suïcide zijn veel voorkomende gevolgen.

RELATIONEEL TRAUMA

Naast individuele gevolgen zijn de relationele gevolgen ook groot. Het vertrouwen dat slachtoffers hebben in zichzelf, in de dader en de andere familieleden is geschaad. Bij incest spreken we daarom ook van een relationeel trauma, waarbij het geschade vertrouwen de rode draad vormt. Hiermee wordt incest ook expliciet als familieprobleem gezien. Mannen en vrouwen zwijgen na incest nog langer om zowel de pleger als de andere gezins- of familieleden te beschermen. Als het misbruik openbaar komt, ontstaat er vanuit loyaliteit binnen families een ingewikkelde dynamiek. Zorgen voor het slachtoffer betekent tegelijk erkennen dat er iets vreselijk mis is binnen de familie en blijven houden van de pleger voelt als verraad aan het slachtoffer.

HERSTELMOGELIJKHEDEN

Herstel begint met het verbreken van het geheim en erkenning van het misbruik, zowel door het slachtoffer zelf als door de omgeving. De machtsverbinding en de seksuele verbinding met de pleger moeten worden verbroken. Spreken, geloofd en erkend worden en het uiten van alle opgeslagen emoties helpen bij herstel. Diverse verstoorde ontwikkelingen kunnen dan alsnog gezonder ontwikkelen.

Aandacht voor verstoorde ontwikkelingen, aspecten van mannelijkheid, schuld en schaamte zijn belangrijke thema’s, evenals de seksuele identiteit en ontwikkeling. Mannen herstellen beter als het hen lukt hun ervaringen te delen, met inbegrip van hun gevoelens en zich opnieuw te verbinden met betekenisvolle anderen. Zij vinden nieuwe veerkracht en zingeving als zij familiepatronen kunnen wijzigen of hun ervaring kunnen inzetten als positieve bijdrage aan de maatschappij.

HULPVERLENING

Belangrijk is de wetenschap dat incest veel voorkomt en dat er lang wordt gezwegen. Vanwege de complexiteit is het noodzakelijk om vanuit het pastoraat aan te moedigen tot het zoeken van gespecialiseerde hulp en tegelijk pastoraal te blijven omzien voor langere tijd. Hulpverlening is belangrijk voor individueel herstel en voor herstel binnen familierelaties. Timing en volgorde zijn cruciaal. Hierbij kunnen we denken aan bijvoorbeeld het confronteren van de pleger en het aspect vergeving. Juist rondom de aspecten vergeving en verzoening kan ook binnen het pastoraat veel misgaan.

Families hebben ook sterke positieve bindingen, verlangens tot herstel. Daar waar het geschade vertrouwen de kern van de schade is, is herstel van vertrouwen de kern tijdens het helingsproces. Dit kan echter alleen als er eerst erkenning is en recht aan het onrecht is gedaan. Families kunnen motivatie vinden in de wetenschap dat zij iets positiefs kunnen bijdragen aan de toekomst door het wijzigen van onrechtvaardige patronen. Positieve wijzigingen hierin zijn een erfenis voor de volgende generatie. De schade is niet zomaar over, de last kan zeker wel minder zwaar worden.

SCHULDGEVOEL

Slachtoffers ervaren ook gevoelens van schuld binnen de kerk en in hun relatie tot God. Zij voelen zich schuldig, terwijl zij niet schuldig zijn. Het is belangrijk dat er binnen de kerk geleerd wordt wat de Bijbel hierover zegt. Is er ook hoop voor de plegers? Ja, de Bijbel is ook hierover duidelijk. Genade is er voor iedereen, wat er ook is misdaan.

Daar waar slachtoffers tobben met een onterecht gevoel van schuld, is het belangrijk dat plegers schuld in handen krijgen. Dan kunnen zij verantwoordelijkheid nemen voor het onrecht en erkenning geven aan wat nooit had mogen gebeuren en aan de gevolgen. Zo kunnen plegers constructief bijdragen aan het herstel van de slachtoffers, zelf in het reine komen met God en de mensen die het aangaat. Als plegers deze weg willen gaan, verdienen ook zij hierbij ondersteuning. Daarbij wordt ook gekeken naar het onrecht in de geschiedenis van de pleger.

IN DE PRAKTIJK

Vanuit praktijk ‘Herstel en Leef’ verleen ik samen met collega Cor van Haaften vanuit ‘Praktijk Van Haaften’ hulp aan alle betrokkenen rondom seksueel misbruik: mannen, vrouwen, slachtoffers, plegers en familieleden. Dit is zowel individuele hulp, als gezinsen familietherapie. Regelmatig vinden er informatieavonden voor mannen plaats en er wordt leidinggegeven aan mannengroepen, waarin mannen elkaar helpen tijdens het herstelproces. Met pastorale vragen kunnen kerkenraden terecht bij beide praktijken.

A.G. Janssen-Begeer MA uit Reeuwijk is vrijgevestigd hulpverlener psychosociale hulp en verliesbegeleiding aan volwassenen. Ze heeft in 2017 een onderzoek afgerond naar de herstelmogelijkheden voor mannen na seksueel misbruik binnen familierelaties.

Op 31 januari wordt er in Reeuwijk een informatieavond gehouden over seksueel misbruik binnen familierelaties. Kosten € 10,00. Info: www.herstelenleef.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen