Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Terug in de gemeenschap

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Terug in de gemeenschap

Pastoraat – à Dieu eenzaamheid (2, slot)

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Eenzaamheid is ‘de volksziekte van deze eeuw’. Maar er valt vanuit bijbels geloof en perspectief gelukkig meer te zeggen. Er is doen aan. De oplossing ligt dichtbij en is bovendien kosteloos.

Het maakt verschil waar je woont, in een stad of in een dorp. In de stad ben je veel meer anoniem. Veel stadsbewoners kennen hun buren niet of nauwelijks. Je kunt weken dood in huis liggen zonder gemist te worden.

Zoiets kan trouwens tegenwoordig ook op het dorp. Maar daar kennen we elkaar over het algemeen nog, zeker als je behoort bij het autochtone deel van de bevolking. Echter, ook het dorp is niet meer wat het was. Steeds meer neringdoenden sloten hun deur. De bakker, de melkman, de kruidenier verdwenen uit het straatbeeld. Postkantoor en bankfiliaal volgden. Daarmee verdwenen ook de plaatsen waar mensen elkaar ontmoetten. De verzakelijking van het leven, de schaalvergroting, de automatisering, de digitalisering en straks ook de robotisering dragen in belangrijke mate bij aan de groei van het fenomeen ‘eenzaamheid.’

Zelfmedelijden

Tot nu bleef ziekte ongenoemd, terwijl dat ook een belangrijke oorzaak van vereenzaming kan zijn. Vooral wanneer ziekte chronisch is of werd. Wie klaagt dat hij niemand ziet, moet een stukje zelfonderzoek niet nalaten. Er zijn zieken bij wie we graag op bezoek komen. Ze hebben altijd wel iets goeds te zeggen. Bij anderen komen we minder graag. Dat zijn vooral de lijders aan het zogenoemde ‘arme-iksyndroom’ Ze zijn steeds weer slachtoffer. Ze hongeren naar aandacht en stoten daardoor juist af.

Zelfmedelijden voedt pessimisme en het maakt eenzaam. Nog lastiger wordt het wanneer mensen vastraken in wrok en wrevel, in boosheid en teleurstelling, in jaloezie en verbittering. Dat alles werkt als een katalysator in het proces van vereenzaming. De uitdaging is: hoe krijg je die negatieve stemming (weer) positief? Het is een kunst om verwachtingen bij te stellen. ‘Alles is veel voor wie niet veel verwacht,’ aldus de dichter J.C. Bloem (1887-1966) in Domweg gelukkig in de Dapperstraat. Wie veel van anderen verwacht, komt altijd te kort.

Multivitamine

Het kan geen kwaad te denken aan de velen die het zoveel minder hebben dan wij: dak- en thuislozen, de velen die in deze wereld verstoken zijn van comfort en goede medische voorzieningen. Tel je zegeningen. Paulus houdt de Thessalonicenzen voor dat zij zich moeten oefenen om onder – en niet voor – alle omstandigheden God te danken, ‘want dat is de wil van God in Christus Jezus over u’ (2 Thess.5:18). Zouden naargeestige gedachten en eenzaamheidsgevoelens niet moeten vluchten wanneer we beide ogen op de Heere Jezus Christus slaan? Dat werkt – met eerbied gezegd – als een multivitamine.

Niet alleen fysieke ziekte kan iemand laten vereenzamen. Psychische ziekten en dementie doen dat nog veel meer. In dat geval lopen twee mensen risico om te vereenzamen, omdat hun werelden niet meer synchroon lopen. Ze leven steeds meer in twee aparte werelden.

Maar de ergste eenzaamheid wordt veroorzaakt doordat we leven in onvrede met onszelf.

Gevarenzone

Eenzaamheid hoort thuis in de gebroken, chaotische wereld van na de zondeval. In principe is ieder mens eenzaam zolang de gemeenschap met zijn Schepper niet is hersteld door het geloof dat Christus omhelst. Ook als dit wel zo is, kunnen we ons bij tijden ontredderd en alleen voelen. Denk alleen maar aan de ravage die de dood veroorzaakt. Weduwen, weduwnaars en wezen verdienen dan ook volle aandacht in het pastoraat. Laten we ook niet aan de werklozen voorbijzien. Ontslag betekent behalve toekomstonzekerheid ook verlies van contacten. Schaamte daarover maakt eenzaam, doordat we ons terugtrekken en anderen mijden.

Mensen met arbeidsbeperkingen, zij die niet presteren volgens de huidige efficiëntienormen, bevinden zich eveneens in de gevarenzone. Niet iedereen is briljant. Er zijn in Nederland ruim 2,5 miljoen laaggeletterden die een eenvoudige tekst niet begrijpen. Het is niet waar dat je alles kunt bereiken als je maar wilt. De maakbaarheidswaan is ver doorgeschoten. Succes is een keuze geworden; mislukking evenzeer. Laat ik nog één categorie vermelden: de kinderloze echtparen. In zorginstellingen verblijven mensen die nooit bezoek ontvangen.

Vluchten

Er is een levensgroot gevaar dat vereenzaamde en vereenzamende mensen vluchten in een schijnwereld. Het alcoholgebruik onder ouderen stijgt al jaren. Als nooit eens iemand een ‘bakkie troost’ komt doen, is de verleiding groot jezelf troost van een bedenkelijke kwaliteit in te schenken. Wie veel alleen is, grijpt eerder en gemakkelijker naar ‘de fles’ dan wie een partner naast en tegenover zich heeft. Je kunt vluchten in roesmiddelen, maar ook in leeg amusement. Hoeveel ouderen slijten hun laatste dagen niet voor de televisie bij soaps en ander leeg vermaak. Hoe eenzamer, hoe minder weerstand een mens kan bieden tegen verleidingen. De zondag is het lastigst, zegt menig alleenstaande.

Het is te waarderen dat onze overheid veel aandacht besteedt aan en geld uittrekt om het proces van vereenzaming een halt toe te roepen. Ze is er overigens in niet geringe mate zelf ook oorzaak van. Toch is het maar de vraag of men geen troostpleisters van slechte kwaliteit uitdeelt en plakt. Het eenzaamheidsprobleem moet bij de wortel worden aangepakt.

Oplossingen

Ds. G. van Duinen wijst ons in zijn zestig jaar oude boekje (à Dieu eenzaamheid) op hét medicijn. De gemeenschap met God betekent ten diepste dat de eenzaamheid achter ons ligt, schreef hij. Een mens kan zich dan nog weleens alleen voelen, maar we zijn verlost uit de wanhopig makende eenzaamheid die over de rand van de afgrond kan brengen, die de dood doet verkiezen boven het leven.

De toenemende belangstelling voor en de vraag naar euthanasie in onze samenleving horen thuis in een wereld die overbevolkt is, waar we boven op elkaars lip wonen en toch dodelijk eenzaam zijn, omdat er geen verticale verbinding meer is. Wat heeft de kerk en iedere christen afzonderlijk dan toch een machtige boodschap. Heerlijk om in een wereld boordevol eenzame mensen te vertellen welke steun je van God mocht en mag ontvangen.

Jezus plaatst mensen terug in de gemeenschap. De bloedvloeiende vrouw (Mark.5:25vv) is hier een voorbeeld van. Twaalf jaar heeft ze geleefd buiten de gemeenschap met anderen. Ze was onrein naar de wet van Mozes. Maar Jezus is niet alleen de bron van haar genezing, Hij geeft haar ook weer een plaats in de gemeenschap. Hij roept haar uit de anonimiteit waarin zij dreigt terecht te komen, terug te keren. De tien melaatsen die Hij geneest (Luk.17:11vv.), hervinden eveneens hun plaats onder anderen. En op Golgotha geeft Hij Johannes en Maria aan elkaar. Waar Hij met Zijn kruis centraal staat, is de eenzaamheid in principe opgeheven. Het moet niet kunnen bestaan dat er in de christelijke gemeente eenzamen zijn.

De gemeenschap

Mensen hebben ook mensen nodig. De Heere schakelt ons niet uit, maar in, ook als het gaat over eenzaamheidsgevoelens van anderen. Hij heeft toch gezegd dat het Hem niet goed dacht dat de mens alleen is? Wat een zegen iemand te hebben bij wie je je hart kunt luchten, met wie je vertrouwelijk kunt spreken, die je aanvoelt en aan een half woord genoeg heeft.

Er is de afgelopen jaren veel aandacht in kerkelijk Nederland voor de eenzamen. Er worden laagdrempelige koffieochtenden georganiseerd en gezamenlijke maaltijden gehouden. Er wordt koffie gedronken na de dienst. Laat vooral niemand verlaten in een hoekje staan of door de ruimte dwalen zonder dat iemand zich om hem bekommert. Sommige mensen hebben een duwtje nodig. Een telefoontje kan al wonderen doen. Dat geldt ook ‘zomaar’ even informeren naar iemands welstand.

Fysieke problemen lossen we niet op. Wie stokdoof is, zal weinig vreugde beleven aan een ouderenmiddag, een zangavond of een gemeentedag. Laten we zulke ‘beperkten’ niet vergeten.

Het is goed om onszelf de vraag te stellen: ben ik de priester die de ellendige niet wil zien? De Leviet die de andere kant opkijkt? Of ben ik de barmhartige Samaritaan? Bidden voor eenzamen is prima, maar laat het daar niet bij blijven.

Zelf initiatief nemen

En wie zich eenzaam voelt, moet misschien wel het gevecht met zichzelf aangaan. Je bent niet de enige. Overwin je schaamte en word een ondernemer, de ondernemer van je eigen leven. Zoek contact met mensen die dezelfde interesses hebben, sluit je aan bij een vereniging. Nodig iemand uit. Koester vriendschappen en blaas oude nieuw leven in. Kortom, ontplooi initiatieven. Begin met anderen te groeten en oogcontact te maken.

Nog iets: mensen die vrijwilligerswerk doen, zijn over het algemeen minder eenzaam. Zij voelen zich nuttig, doen anderen er vaak een plezier mee en vergroten zo hun kring van vrienden en kennissen.

Met God alleen

Er is ook een eenzaamheid die alleen maar aan te bevelen is. Dat is de plaats waar een mens met God alleen is om er het hart voor Hem uit te storten, om Hem te zeggen wat voor geen mensenoor bestemd is. Als de Heere Jezus Christus die eenzaamheid al niet kon missen, hoe veel te minder wij.

De stilte van het alleen zijn met God kunnen we nooit te veel zoeken en nooit te hoog waarderen. De gemeenschap met de Heere is het meest effectieve wapen om de moordende eenzaamheid te lijf te gaan.

Als Christus ons leven is binnengekomen, zijn we ten diepste niet langer eenzaam. ‘Eenzaam maar niet alleen…’ schreef koningin Wilhelmina toen ze haar laatste dagen sleet op Het Loo en nog een grote taak voor zichzelf zag weggelegd in met name gebed voor land en volk.

À Dieu eenzaamheid: naar God ermee!


Handvatten

• Eenzaamheid heeft vele gezichten.

• Wat heeft het beeld van de gemeente als lichaam ons te zeggen? (1 Kor.12:12ev)

• Hoeveel eenzamen zien en kennen wij in onze omgeving en binnen de gemeente?

• In de christelijke gemeente hoort niemand eenzaam te zijn.


Ds. J. Belder uit Harskamp is emeritus predikant.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 juni 2019

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Terug in de gemeenschap

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 juni 2019

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's