Een vrolijk feest

Dit feest, Simchat thora, vormt de afsluiting van het Loofhuttenfeest, Soekot, en tevens van de hele Joodse feestencyclus. Overigens hebben veel Joden moeite met onze vertaling van het woord Thora door wet. Zij vinden dat het woord wet te zeer verbonden is met juridische categorieën. De Thora is evenwel geen wetboek van strafrecht en daarom kunnen we het woordje ‘wet’ beter vermijden. De Joden spreken zelf liever van onderwijzing. De bekende Joodse filosoof Martin Buber vertaalde met Weisung. Dan komen we in de buurt van aanwijzing, richtingwijzing, richtlijn.

Kinderen onder de dertien

Anders dan bijvoorbeeld het Paasfeest (Pesach) komt Simchat Thora als zodanig niet voor in het Oude Testament. Joodse geleerden hebben het in de loop van de Joodse geschiedenis ingesteld. Het feest vindt zijn oorsprong in de Middeleeuwen en is dus nog niet heel erg oud.

Alles draait tijdens dit feest om de Thora, het grote geschenk dat de Eeuwige aan Zijn volk heeft gegeven. Normaal gesproken worden voor de lezing uit de Thora alleen volwassen mannen opgeroepen in de synagoge. Zij zijn, nadat zij op hun dertiende jaar bar mitswa – zoon van de opdracht – zijn geworden, gerechtigd om voor te lezen. Met Simchat Thora mogen alle aanwezigen lezen, ook de kinderen onder de dertien jaar. Dit onderstreept dat de Thora, die Mozes Israël gebood te onderhouden ‘een erfdeel voor de gemeente van Jakob is’. Voor de hele gemeente wel te verstaan, volwassenen én kinderen. Aan het einde van de lezing wordt over de kinderen tevens de zegenspreuk van Jakob over Manasse en Efraïm uitgesproken (Gen.48:16).

Drie boekrollen

Tijdens Simchat Thora haalt men drie boekrollen uit de heilige ark, de kast waarin de boekrollen worden bewaard. Nadat alle aanwezigen opgeroepen zijn, wordt ten slotte de man uitgenodigd die namens de gemeente het slot van de Thora, het laatste gedeelte van Deuteronomium, zal lezen. Hij heeft een bijzondere taak en wordt Bruidegom van de Thora (Chatan Thora) genoemd. Hij opent de eerste rol en leest uit Deuteronomium 33 en 34, afsluitend met de vermelding van de dood van Mozes. De hele gemeente staat hierbij. De Joodse gemeente beantwoordt de lezing met de woorden: ‘sterk, sterk, wij worden gesterkt’. Vervolgens wordt de boekrol omhoog geheven, zodat de hele gemeente deze zien kan en vervolgens gedraaid naar alle hoeken van de synagoge. Daarmee wordt de opdracht vervuld: ‘voor de ogen van heel Israël’.

De tweede boekrol komt hierna aan de beurt. Een ander gemeentelid, dat chatan beresjiet wordt genoemd, bruidegom van het begin, leest het begin daarvan. De woorden van Genesis 1 tot 2:4a klinken door de synagoge. Op deze wijze wordt de continuiteit in de lezing van de Thora benadrukt. Van onderbreking is geen sprake. Het slot en het begin van Thora worden tijdens Simchat Thora aan elkaar gekoppeld. Uit de derde boekrol leest men vervolgens Numeri 29 (zie vooral vers 35).

Uitbundig

Simchat Thora is een vrolijk feest. Reden waarom men tijdens deze dag liever geen bezoekers ziet komen in de synagoge. Het gaat er uitbundig aan toe. Je merkt dan weinig van het gewijde karakter tijdens de rest van het jaar. Mensen dansen met de Thorarol in de armen. Rond de bima, de verhoging van waaraf de Thoralezingen gedaan worden, vinden zeven ommegangen plaats (Hakafot). Tijdens deze rondgangen spreekt men gebeden uit. Daarna zingt en danst de gemeente met de thorarollen in de armen.

Kleine kinderen zitten op de schouders en dansen op die manier ook mee. Voor de kinderen worden bovendien bruidssuikers gestrooid. De Thora is immers de Bruid van het Jodendom. Alles ademt uitbundigheid en vreugde. Het is zoals er staat in een van de dagelijkse gebeden: ‘Met oneindige liefde hebt U Uw volk, het huis Israëls, liefgehad; Thora en geboden, wetten en voorschriften hebt u ons geleerd. Daarom Heere, onze God spreken wij over Uw voorschriften wanneer wij ons neerleggen en wanneer wij opstaan. En wij verheugen ons en zijn vrolijk om de woorden van Uw leer van de Thora en van Uw geboden en voorschriften, voor altijd. Want zij zijn ons leven en de lengte van onze dagen. Zo moge dan uw liefde nooit van ons wijken.’

Belemmerend

‘Wij verheugen ons en zijn vrolijk over Uw geboden.’ Ik weet niet of wij christenen dat zo gemakkelijk nazeggen. Wij staan daar misschien wat vreemd tegenover: dansen rondom en met de wet, is dat niet wat overdreven?

Laten we eerlijk zijn, wij vinden de geboden van God vaak maar lastig en betuttelend. Het belemmert ons in ons doen en laten en het beknot ons in de keuzes die we maken. Je kunt je afvragen hoe dat komt. Persoonlijk denk ik dan aan een paar zaken:

- Omdat wij het woord Thora permanent vertalen met wet, komen Gods geboden al gauw in een juridisch licht staan. God wordt de grote Controleur, Die nagaat of we ons wel aan Zijn regels houden en Die ons straft wanneer wij over de schreef gaan.

- Wat ook kan meespelen: horen we Jezus Zelf Zich niet kritisch uitlaten richting de Farizeeën? Verweet Hij hun niet dat hun ijver niets anders was dan gecamoufleerde zelfrechtvaardiging? Probeerden zij niet stiekem om met hun goede werken de hemel te verdienen? Witgepleisterde graven noemde Jezus hen vanwege hun huichelachtigheid. Van buiten mooi wit, maar vanbinnen smerig en onrein. Dat daarmee lang niet alles gezegd is, zullen we later nog ontdekken.

- De geest van onze tijd spreekt ook een woordje mee. Woorden als mondigheid en zelfontplooiing passen beter bij deze tijd dan eerbied en gehoorzaamheid. Moderne mensen zijn baas in eigen huis en baas in eigen beurs en baas in eigen buik. We houden er niet van als ons dingen van buitenaf of van bovenop worden opgelegd. We zijn oud en wijs genoeg om onze eigen route uit te stippelen. Die instelling maakt onze liefde voor Gods geboden er niet groter op.

- Vervolgens zijn de meesten van ons opgegroeid met een negatief beeld van de Joodse religie: Joden zijn en handelen wettisch. Eigenlijk zijn ze te beklagen, want ze zuchten onder het zware juk van de wet. Al hun krampachtige pogingen om er iets goeds van te maken zijn gedoemd te mislukken, aangezien de mens onbekwaam is tot enig goed en geneigd tot alle kwaad. Het lukt ons eenvoudig niet om Gods geboden en verboden tot in de puntjes na te leven.

Wettisch

Joden zijn wettisch dus. Wat die beeldvorming betreft denk ik even aan een ervaring die ik opdeed in Jeruzalem.

Op een vrijdagavond was ik uitgenodigd om de sabbat mee te vieren in een orthodox-Joods gezin. Vader en moeder waren geboren in Nederland en in de jaren zestig geëmigreerd naar Israël. Ze vonden het fijn om weer eens een avond Nederlands te kunnen spreken en ik was dankbaar dat ik een sabbatsmaaltijd in orthodox-Joodse sfeer mee mocht maken.

Al snel ontspon zich een levendig gesprek. Over wie ik was en waar ik vandaan kwam en wat ik deed voor de kost. Over mijn ervaringen in het beloofde land, maar ook over zaken van geloof en leven.

Na verloop van tijd vroeg ik aan de gastheer of ik gebruik mocht maken van het toilet en hij reageerde daar vriendelijk op met de woorden: ‘Als u de gang inloopt, is het de tweede deur rechts. Maar wilt u zo vriendelijk zijn het licht te laten branden?’ Het licht laten branden? Dat is nu niet bepaald energiezuinig, schoot het onwillekeurig door mij heen. Maar meteen daarna realiseerde ik me: O ja, dat hoort bij de voorschriften van de sabbat. Het is vrome Joden niet toegestaan om op de sabbat licht te ontsteken of licht uit te schakelen.

Toen ik terug was in de huiselijke kring, kwam onze gastheer erop terug. ‘Ik zag u even vreemd kijken,’ zei hij, ‘en ik had de indruk dat u deze handelwijze maar wettisch vindt. Vergis ik me daarin?’

39 sabbatsregels

Ik moest bekennen dat hij er niet ver naast zat. ‘Toch vergist u zich,’ voegde hij eraan toe. ‘Jullie christenen verwijten ons vaak dat wij wettisch zijn, maar begrijpen jullie onze diepste bedoelingen wel? Wij hebben de regels voor de sabbat – 39 in totaal – nodig om de sabbat de sabbat te laten zijn. We vinden het heerlijk om op vrijdagavond, bij het aanbreken van de rustdag, de auto in de garage te zetten, onze telefoon uit te schakelen en de computer de computer te laten.

Eindelijk rust. Eindelijk geen afleiding van buitenaf. Eindelijk ruimte om bezig te zijn met andere zaken, zaken waar het werkelijk om draait in het leven.

Jullie denken daar heel anders over. Jullie draaien de was op zondag, je beantwoordt onbekommerd je mailtjes, je kinderen maken hun huiswerk en als je ergens heen wilt, neem je zonder gewetensbezwaren de auto. Maar zeg eens eerlijk: wat blijft er zo van de rustdag over? Wordt de zondag dan geen dag die precies eender is als de andere dagen van de week?’

Toen ik ’s avonds onder een prachtige oosterse sterrenhemel naar mijn hotel terugliep, had ik veel stof om over na te denken.

Dr. M. van Campen uit Ede is emeritus predikant.

Volgende week het slot van dit tweeluik, over de plaats van de geboden in het geloofsleven in christelijk perspectief.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen