Boekbesprekingen

Koert van Bekkum, Jaap Dekker, Henk van de Kamp en Eric Peels (red.)
Spelen met Leviathan. Monsters in Bijbel, theologie, religie en kunst.
Uitg. Buijten & Schipperheijn, Amsterdam; 287 blz.; € 22,50.

Al eeuwenlang verbeeldt de mens het kwaad in de wereld in (zee) monsters, draken en slangen. We komen ze ook in de Bijbel tegen. De bekendste is Leviathan. Hij staat symbool voor een levensbedreigende kracht in natuur en geschiedenis. En dat is echt niet alleen een monster uit de prehistorie. In 2014 ging de film ‘Leviathan’ in première, die wordt gezien als een vrije hervertelling van het bijbelboek Job, waarin Leviathan ook symbool staat voor de kwade machten.

De theologische universiteiten in Apeldoorn en Kampen hebben een aantal jaren geleden een congres belegd over dit onderwerp. Van dat congres is een Engelstalige wetenschappelijke bundel verschenen. Vorig jaar verscheen deze Nederlandstalige bewerking, bedoeld voor een breder lezerspubliek.

De titel van deze bundel is ontleend aan Psalm 104. Deze psalm bezingt de grootheid van de werken van de Heere, waaronder de zee: ‘Daar varen de schepen, daar gaat de Leviathan, die U gevormd hebt om hem erin te laten spelen.’ (vers 26). De eerste bijdrage in de bundel pleit voor de interpretatie van dit vers dat de Heere met de Leviathan speelt, waarin Zijn superieure macht doorklinkt. Vandaar de titel ‘Spelen met Leviathan’.

De bundel is opgebouwd uit drie delen. Het eerste deel bevat bijdragen met betrekking tot het Oude Testament, zoals Leviathan in de context van het boek Job, God en de zeemonsters in het boek Jesaja, het woord tannin in Ezechiël en God in de mantel van de stormgod (Hab.3).

Het tweede deel beschrijft verschillende aspecten vanuit het perspectief van het Nieuwe Testament en Judaïca, zoals Romeinen 16:17-20a, het luchtgevecht tussen Michaël en de Draak (Openb.12:7-12), Leviathan en monsters in Openbaring, en Leviathanbeelden in de Joodse traditie. Deel drie bevat diverse bijdragen met betrekking tot theologie, religie en kunst, zoals de moderne maatschappij als Leviathan, het chaosmonster in de vrijgemaakte systematische theologie, de Leviathan in het werk van A.A. van Ruler, de draak/slang in mythe, religie en zending, de Leviathan in de laatmiddeleeuwse en vroegmoderne kunst en Leviathan in de film.

Verrassende inzichten

Deze bundel bevat boeiende bijdragen en leest over het algemeen vlot weg. Soms kom je verrassende inzichten tegen. Bijvoorbeeld hoe in het hoofdstuk ‘Het luchtgevecht tussen Michaël en de draak’ uit Openbaring 12 in verband wordt gebracht met Lukas 10:18 en Johannes 12:31, waarbij de opmerking van Jezus, ‘Ik heb de satan als een lichtflits uit de hemel zien vallen’, gezien moet worden als een tempering van het enthousiasme van de discipelen in plaats van een bevestiging. Het heldere betoog heeft mij in ieder geval van deze uitleg overtuigd. Evenwichtig vind ik ook de bijdrage over de moderne maatschappij als Leviathan. De Bijbel zelf is voorzichtig met het gebruik van dergelijke radicale kwalificaties voor overheden en politieke structuren. Deze worden alleen zo aangeduid als de desbetreffende staatsmacht ook daadwerkelijk optreedt als een schadelijke tegenmacht van het rijk van Christus, bijvoorbeeld als het gaat over het vervolgen van de gemeente. Boeiend is de bijdrage over de draak ofwel slang in religie, mythe en zending, waarbij deze opvattingen geconfronteerd worden met de bijbelse opvatting over de slang ofwel satan. Het hoofdstuk over Leviathan in de laatmiddeleeuwse en vroegmoderne kunst is voorzien van prachtige (kleuren) afbeeldingen.

Er komt heel veel in deze bundel aan de orde. De breedheid van het onderwerp gaat soms ten koste van de diepgang. Als je in de Bijbel kijkt waar veel over de Leviathan wordt gezegd, dan is dat vooral in het boek Job (Job 40 en 41). Dat had van mij wel meer aandacht mogen krijgen in de relatief korte bijdrage over de Leviathan in het boek Job.

W.C. Polinder, Putten

J.C. Ryle
Uitleg van het Evangelie van Markus.
Uitg. Brevier, Kampen; 307 blz.; € 29,99.

‘Ik kan eerlijk zeggen, als ik iets van mijn eigen hart mag kennen, dat het mijn grootste wens is met dit en al mijn geschriften mijn lezers te leiden tot Christus en het geloof in Hem, tot bekering en heiligheid, tot de Bijbel en gebed.’ Deze woorden schrijft J.C. Ryle in een ‘Woord vooraf’ op zijn commentaar op het Markusevangelie. Ryle is bij de publicatie van dit werk (1857) predikant te Helmingham. Later wordt hij aangesteld tot Anglicaans bisschop van Liverpool. Voor het eerst wordt dit werk nu in het Nederlands uitgegeven, waarvoor we vertaler K.W. van Luik dankbaar zijn.

In drie of vier pagina’s wordt steeds een gedeelte uit het Markusevangelie behandeld, nadat de integrale bijbeltekst van de betreffende perikoop is opgenomen. In voetnoten wordt van tijd tot tijd een aspect gedetailleerder besproken. Het taalgebruik is helder en toegankelijk. Opvallend is dat Ryle met grote regelmaat toepassingen maakt op de dienaren van het Evangelie. De ene keer door de lezer in het algemeen aan te sporen om voor de predikanten te bidden (naar aanleiding van Mk.1:9-20), op andere momenten door zich rechtstreeks tot dienaren van het Woord te richten: ‘Laten wij troost putten uit deze troostrijke beloften voor alle trouwe dienaren van Christus’ (naar aanleiding van Mk.13:9-13). Zelf gebruikte ik dit boek gedurende enkele weken om perikoop voor perikoop te lezen en erover te mediteren in mijn persoonlijke stille tijd. Een aanrader voor (aanstaande) dienaren van het Woord.

Maar niet alleen voor hen. Iedere christen ontvangt hier een schat aan geestelijk onderwijs en voedsel voor de geloofsweg. Op een voor hem kenmerkende manier weet Ryle het gelovig belijden te verbinden met de praktijk van het geestelijke leven. De uitleg is vermanend en vertroostend, waarschuwend en nodigend. Daarbij wordt niet geschuwd om in alle ernst op te roepen tot zelfonderzoek. Nooit om in een doolhof van eigen gevoelens weg te zinken, maar altijd om te leren rusten op de enige rustgrond die blijvend is: Jezus Christus, en Die gekruisigd. Keer op keer eindigt de uitleg van een perikoop met een hartelijke aansporing. Ter afsluiting citeer ik er één. ‘Laat het kruis van Christus vaak in onze gedachten zijn. Als we het goed begrijpen, zal geen enkel voorwerp in het hele christendom zo in staat zijn om zowel een heiligende als vertroostende uitwerking op onze ziel te hebben’ (naar aanleiding van Mk.15:16-32). Neem en lees!

J.J. ten Brinke, Oud-Beijerland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen